Wojna Mussoliniego

Plakat werbunkowy do Legionu „Ettore Muti”. Wpis to dalej tematyka po wrześniu 1943 r. Źródło bez zmian (książka „Avanti! Mussolini and the Wars of Italy”).

Pod koniec 1943 r. największym partyzanckim bastionem były Piemont, gdzie do w góry poszli żołnierze 4. Armii, Carnia-Friuli, gdzie dominowały brygady Garibaldiego, północne Apeniny, gdzie byli garybaldczycy oraz brygady Partii Czynu (znano jako GL -„Giustizia e Liberta” – zachęcam przy okazji do poczytania starej daty tekściku o włoskim antyfaszyzmie – http://wojna-mussoliniego.pl/?page_id=703), oraz wybrzeża jeziora Lago Maggiore, gdzie ponownie dominowali komuniści.

Mario Ricci, antyfaszysta, który walczył przeciwko Mussoliniemu w Hiszpanii, dołączył do Osvaldo Poppi, z zamiarem wystawienia brygady Garibaldiego w rejonie Sassuolo na południowy wschód od Modeny. Mario Lizzero, którego Badoglio zwolnił z więzienia, organizował kolejną taką brygadę w regionie Friuli, wybierając Lino Zocchi na jej dowódcę. Candido Grassi zorganizował brygady ludowe w rejonie Osoppo, gdzie były także oddziały katolików i konserwatystów. Grassi komunistów bał się niemniej jak faszystów, dochodziło do starć poszczególnych grup partyzanckich (przeciwnikiem wszystkich byli komuniści, starć zbrojnych w innej konfiguracji nie było).

Na początku listopada kilka brygad Garibaldiego zebrało się w rejonie Val d’Ossola na północny zachód od Lago Maggiore i stąd przypuścili atak na inną dolinę. Przez trzy dni trwały walki z Niemcami, po ich zakończeniu około 500 ocalałych partyzantów wycofało się w góry oprószone pierwszym śniegiem.

Pomimo tej porażki i braku sukcesów odniesionych gdzie indziej, partyzanci stawali się powodem rosnącego bólu głowy sił Osi. Przez góry właściwie nie dało się przejechać bez dużej eskorty. Linie telefoniczne i telegrafu były nieustannie przerywane, a ich naprawa wiązała się z koniecznością zorganizowania małej wyprawy zbrojnej. Faszystowscy bonzowie musieli organizować sobie ochronę. Tylko w listopadzie zamordowano 28 faszystowskich oficjeli.

W ostatnim tygodniu listopada wybuchł strajk w Turynie, który szybko rozlał się także na Mediolan i inne przemysłowe miasta. Buffarino-Guidi opisał Mussoliniemu sytuację jako chaos – w całym Mediolanie było tylko 900 policjantów, nie wszyscy mieli broń. W efekcie policja zwróciła się o pomoc do Czarnych Koszul, jednak wielu milicjantów było piętnastoletnimi podrostkami i nie miało dostatecznego wyszkolenia.

Sytuacja była tak napięta, że Niemcy zdecydowali się ściągnąć własne oddziały przeciwpartyzanckie. Tym ruchem Hitler udowodnił Włochom jedynie to, że jego siły są na wyczerpaniu. Do Włoch ściągnięto: Białoruski Korpus Bezpieczeństwa, dywizję złożoną z mieszkańców Kaukazu i Tatarów, kilka szwadronów Kałmuków, batalion litewskiej policji pomocniczej, trzy francuskie kompanie NSKK (Narodowosocjalistyczny Korpus Motorowy) i pięć pułków Kozaków (u tego autora ma prawo coś się nie zgadzać, więc specjaliści od niemieckich sił zbrojnych niech interweniują). Ci ludzie nie mówili po włosku, a i po niemiecku znali zaledwie po kilka słów. Niemcy, wiedząc, że żołnierze tych formacji są mocno religijni i przez to darzą komunistów szczerą nienawiścią, przekonywali ich, że każdy włoski partyzant jest komunistą.

Włoski personel także został zaangażowany do walki z partyzantami. Jednak policja i karabinierzy rzadko współpracowali z powodu rywalizacji o władzę pomiędzy oboma formacjami. Niedługo z prośbą o pomoc przyszli do Mussoliniego Niemcy. Dywizja „Condottieri” (J.L. Ready upiera się przy tej nazwie) licząca 10 tys. piechurów morskich nie miała akurat zajęcia. Rzucono ją więc w wir walki przeciwko zrewoltowanym rodakom. Początkowo walczyli w małych grupach w górach Piemontu, Lombardii i w okolicach miasta Gorizia. Do starć dochodziło jednak sporadycznie, a partyzanci zwykle zdołali się wymknąć. Atakowali także linie zaopatrzeniowe dywizji, co komplikowało jej działania.

Minister bezpieczeństwa wewnętrznego, Buffarino-Guidi, stworzył nową formację policji pomocniczej, której jedynym zadaniem było bezustannie tropić partyzantów. Udało mu się stworzyć dziewięć takich batalionów.

Walka o wpływy trwała z dużą siłą, więc Ricci także powołał formację antypartyznacką rekrutowaną spośród jego Czarnych Koszul. Każda z formacji przybrała własne imię. Największą był Legion „Ettore Muti”, nazwany na cześć faszystowskiego męczennika, którego kazał zamordować Badaglio.

Niemcy chcieli, by do walki z partyzantami włączyły się oddziały regularne z tworzonej armii Gambary, ale Graziani oponował, chcąc, by wojsko walczyło przeciwko aliantom. Dodatkowo zwrócił się do Niemców z prośbą, by pomogli w szkoleniu nowych włoskich dywizji. Zgodę wyrażono z jednym warunkiem – proces szkoleniowy miał odbyć się na terenie Rzeszy. Strony zawarły porozumienie i niebawem trzy dywizje armijne i jedna floty trafiły na niemieckie poligony.

Partyzanci podczas walk w Turynie. Dalsze fragmenty wielokrotnie już przywoływanej pracy J.L. Ready’ego.

Na północ od linii frontu (części rządzonej przez RSI) cywile wrócili do trudnej codzienności. Stawką dla nich było przetrwanie każdego kolejnego dnia. Powodem kłopotów były przede wszystkim nieustanne naloty anglo-amerykańskie. Niewiele mniej dokuczliwe było wprowadzenie przez niemieckich okupantów prawa wojennego. Trzecim powodem był powrót policji politycznej OVRA, która doradzała Gestapo i poszukiwała wszystkich wrogów Mussoliniego i faszyzmu. Dochodziło do aresztowań i tortur na podstawie najmniejszych nawet podejrzeń. Racjonowanie żywności i innych artykułów było ściślejsze niż dotąd, na czarnym rynku panowała drożyzna. Tylko członkowie partii faszystowskiej wiedli dość wygodne życie.

Nawet jeśli nastroje się zmieniły, to walkę partyzancką byli głównie w stanie podjąć żołnierze, którzy zbiegli z bronią w ręku w góry. Jednym z nich był weteran Dywizji Alpejskiej „Julia” Germano Baron. Innym był marynarz Augusto Bazzino. Cywile chcący do nich dołączyć musieli zdobyć dla siebie broń, wyposażenie i podstawowe zapasy. Spośród nich wielu było weteranami różnych wojen. Franco Anselmi walczył dla Mussoliniego w Etiopii i Hiszpanii. Byli też ludzie zupełnie przypadkowi, jak znany architekt Gian Luigi Banfi. Dla „zwykłej wygody” szeregowi partyzanci akceptowali poglądy polityczne przywódców grup. Byłoby bowiem absurdem wierzyć, że akurat jedną dolinę zamieszkiwali sami komuniści, a inną chrześcijańscy demokraci. Komuniści odnosili największe sukcesy w tworzeniu oddziałów, gdyż prowadzili cichą walkę z faszyzmem od 21 lat.

W trzech regionach Włoch zaanektowanych przez Hitlera wielu partyzantów było Słoweńcami, Chorwatami, Friulami, a nawet Austriakami.

Już 9 września 1943 r. (dzień po zawieszeniu broni) liderzy opozycyjnych partii spotkali się, by zorganizować opór wobec Niemców i faszystów. Głównymi reprezentowanymi partiami były: komunistyczna, socjalistyczna, konserwatywna, chrześcijańsko-demokratyczna i liberalna. Uzgodniono stworzenie Komitetu Wyzwolenia Narodowego Północnych Włoch (CLNAI). Na spotkaniu byli także przedstawiciele mniejszych partii, jak katolicka, anarchistyczna i demokratyczna.

20 września północni reprezentanci CLNAI spotkali się potajemnie, by powołać do życia organizację, która miała kontrolować partyzanckie oddziały rozproszone w górach. W ten sposób stworzono Narodowy Korpus Wyzwolenia (CLN), który miał pełnić funkcję łącznikową pomiędzy partyzantami i dowództwem alianckim.

Z liczącej 45 mln mieszkańców włoskiej populacji (w 1940 r.), było ok. 10 mln mężczyzn w wieku 18-50 lat, z czego do października 1943 r. 1,8 mln poległo, znalazło się w niewoli (lub byli internowani) lub służyło u Badoglia. Milion i 700 tys. żyło w południowej części Włoch, kontrolowanej przez aliantów, a 6,5 mln w części rządzonej przez Mussoliniego.

Pomijając faszystów, w północnych Włoszech nadal znajdowało się około 5,8 mln mężczyzn, którzy z różnych powodów mogliby chcieć dołączyć do partyzantów. Większość z nich miało jednak rodziny i wybierali pozostanie przy nich, by zapewnić im ochroną. Nieobecność męskich członków rodziny mogła też oczywiście ściągnąć represje na resztę jej członków.

Zryw wywołany wydarzeniami po 8 września 1943 r. wypalił się. Wówczas to wielu Włochów spontanicznie dołączyło do wojska, by stawić czoło niemieckiej okupacji. Przez wiele kolejnych miesięcy wojna partyzancka nie mogła liczyć na porównywalny entuzjazm.

W październiku socjaliści donosili, że mają ok. 500 ludzi w Brygadzie „Matteoti”, a chrześcijańscy demokraci wraz liberałami dodawali, że mają ok. 1500 ludzi w trzech swoich brygadach. Konserwatyści oceniali swoje sił na 1500 partyzantów. Istniały także mniejsze jednostki katolików i anarchistów. Komuniści, najbardziej doświadczeni w tej robocie, szacowali, że w ich brygadach Garibaldiego jest ok. 12 tys. ludzi. Obranie za patrona Garibaldiego miało przekonać naiwnych rekrutów, że komunistyczna wierchuszka to prawdziwi Włosi, a nie lokaje Moskwy.

Około ośmiu tysięcy żołnierzy włoskiej 4. Armii zbiegło w góry Piemontu, by kontynuować walkę, ale nie identyfikowali się z żadną opcją polityczną. Wiele spośród plutonów nie straciło swojej spójności, w tym wiele z nich składało się ze strzelców alpejskich, doskonale przeszkolonych w dziedzinie walki w górach.

Partyzanci powszechnie używali terminu „brygada”. Rozwój grup partyzanckich do siły brygady początkowo znajdował się jedynie w sferze marzeń ich przywódców. Określenie to miało stworzyć poczucie siły, co miało zachęcić nowych rekrutów. Inną i chyba najważniejszą sprawą było wyrachowanie i chciwość. Niebawem CLN przekonywał aliantów, że w górach czekają całe partyzanckie brygady, dla których zrzucano zaopatrzenie jak dla jednostki taktycznej tej wielkości (jak podaje J.L. Ready – faktycznie zrzucano zapasy dla 3000 ludzi, a nie pół tysiąca…).