Wojna Mussoliniego

Statek szpitalny „Gradisca” sfotografowany przez samolot rozpoznania morskiego Regia Aeronautica. Najpierw trzeba skończyć Morze Czerwone, ale myślę, że włoskie statki szpitalne są ciekawą propozycją na kolejny temat morski… Ostatni wpis o losach załogi niszczyciela „Battisti”.

W czerwcu 1942 r. Włochy i rząd Zjednoczonego Królestwa, za pośrednictwem Turcji, rozpoczęły negocjacje na temat wymiany jeńców. W zamian za uwolnienie 838 jeńców brytyjskich, australijskich i południowoafrykańskich będących w rękach Osi, Wielka Brytania zaoferowało zwolnienie Niemców i Włochów internowanych w Arabii Saudyjskiej, w tym załogi niszczycieli „Battisti”, „Tigre”, „Pantera” i „Manin”, marynarzy niemieckich i włoskich cywili, którzy schronili się tam po upadku Włoskiej Afryki Wschodniej. Tych ludzi wytypował sam rząd Arabii, wtedy jeszcze bardzo ubogiego kraju, który z radością pozbyłby się kłopotliwych „gąb do wykarmienia”, które dodatkowo trzeba było zakwaterować i leczyć do końca wojny. Brytyjczykom nie uśmiechało się zwrócenie przeciwnikowi setek wykwalifikowanych marynarzy, którzy ponownie mogli zasilić szeregi Regia Marina, ale obawiali się także pozostawania ich na swoich dalekich tyłach, w pobliżu linii komunikacyjnych pomiędzy Egiptem i Indiami.

Wymianę internowanych na jeńców zaproponował w czerwcu 1942 r. rząd turecki, na co skwapliwie przystali Arabowie. Brytyjczycy zaakceptowali propozycję 11 października 1942, a rząd włoski 22 stycznia 1943 r. Wymiany dokonano 20 i 21 marca 1943 w tureckim porcie Mersin, gdzie 788 internowanych obywateli Niemiec i Włoch przewiózł brytyjski parowiec „Talma” (na jego pokład weszli w Dżudda). Równocześnie do Mersin dotarł włoski statek szpitalny „Gradisca”, z 838 jeńcami na pokładzie. Za pomocą barek statki wymieniły swój żywy ładunek. Wymiana była złamaniem Konwencji Genewskiej z 1929 r., której art. 74 stanowił, że wymieniani więźniowie nie mogą być w czynnej służbie wojskowej. Ludzie z włoskich okrętów znowu trafili do walki, min. były dowódca „Battisti” capitano di corvetta Riccardo Papino, który objął dowodzenie torpedowcem „Lince” i z nim zginął, 28 sierpnia 1943 storpedowany przez brytyjski okręt podwodny „Ultor”.

Życie marynarzy we Włoszech bardzo różniło się od losu ich kolegów internowanych w Arabii Saudyjskiej. Molo Luigi Razza w Neapolu, lipiec 1940 r. Druga część historii niszczyciela „Cesare Battisti”, a właściwie pierwsza dalszych losów jego załogi.

Gdy część załogi niszczyciela „Battisti” zeszła już do morza, w pobliżu zjawił się brytyjski samolot, zrzucając swoje bomby z daleka od ludzi w wodzie i samego okrętu. Po jego zatonięciu Włosi łodziami, tratwami, a nawet wpław, osiągnęli opuszczoną plażę na arabskim wybrzeżu. Na ląd nie dotarł marynarz Silvestro Cipriano. Palacz Parigi Betti widział, jak oddalonego o 20 m od niego Cipriano pod wodę wciągają rekiny. Rozbitkowie ruszyli na poszukiwanie jakiejś osady. Podzielono się na dwie grupy, słabszych pozostawiając z tyłu. Grupa złożona z silniejszych marynarzy maszerowała przez trzy dni i noce, bez wody i jedzenia, aż w końcu natrafili na kobietę transportującą wodę. Włosi odkupili ją za niewielką sumę pieniędzy jaką posiadali. Niebawem trafiono także na namiot Beduinów, jego mieszkańcy przyjęli ich serdecznie, przez fakt, że byli Włochami, ale też ze względu na ich obecnie żałosną sytuację. Niebawem na miejsce przybył samochód z arabskimi żołnierzami, ludzi z „Battisti” aresztowano i przekazano do obozu internowania. Druga grupa skończyła podobnie, jednak najpierw przez tydzień cierpiała katusze podczas marszu przez pustynię, aż w końcu osiągnęła małą wioskę w rejonie Scio Aiba.

Władze arabskie, korzystając ze swojej neutralności, podjęły decyzję o internowaniu Włochów. Marynarze trafili na słoneczną i piaszczystą wyspę Abu Sa’ad (a precyzyjniej dwie małe wysepki Abu Sat i Alu Ast), osiem Mm od Dżudda i około półtora mili od wybrzeża. Po kilku dniach w to samo miejsce trafiła załoga niszczyciela „Tigre”, podczas gdy ludzie z „Pantera” i część z „Manin” trafili na pobliską wyspę El Wasta. Tam Włosi spędzili prawie dwa lata, żyjąc pod otwartymi wiatami (szopami), bez utwardzonego podłoża, żywiąc się zgniłym jedzeniem i lurą ze skrobi, owsa i owadów. Nic dziwnego, że obiektem zainteresowania stały się myszy, które nocą lubiły gryźć nogi i uszy śpiących na gołej ziemi ludzi, łapano je i gotowano z miejscowymi roślinami (przyprawami).

Jedyne, czego nie brakowało, to czas. Z przygodnych środków zbudowano baraki dla oficerów i marynarzy, stołówkę, kuchnię, piekarnię i warsztaty, gdzie powstawały różne przedmioty, jak garnki i patelnie. Skonstruowano także silnik wiatrowy, który służył do ładowania akumulatorów. Włoska ambasada w Arabii Saudyjskiej dostarczyła internowanym radio. Zbudowano nawet siłownię i teatr, gdzie więźniowie wystawiali regularnie przedstawienia, zabijając w ten sposób czas. 30 grudnia 1942 zmarł jeden z członków załogi „Battisti”, Giuseppe Bianchi sergente specialista in direzione del tiro (sierżant specjalista kierowania ogniem). Niektórzy z marynarzy „Battistiego” zdecydowali się na ucieczkę, jeden z nich dotarł nawet do Etiopii, gdzie po kilku latach ożenił się z bratanicą Hajle Syllasje I.

Niszczyciel „Cesare Battisti”, jeden z czwórki typu Sauro, wszystkie służyły i zginęły na Morzu Czerwonym. Opisałem już „Nullo” i „Sauro”, „Battisti” ma zbliżoną do nich historię, dlatego przejdźmy do fragmentu, który go wyróżnia. Poniższe zdarzenia wydarzyły się podczas samobójczego rajdu włoskich niszczycieli na Port Sudan, kiedy stało się jasne, że włoskie kolonie w Afryce Wschodniej upadną.

Wczesnym popołudniem 2 kwietnia 1941 „Battisti” (capitano di corvetta Riccardo Papino) wyszedł w morze wraz z czwórką innych ocalałych włoskich niszczycieli. Na jego pokładzie znajdowało się 182 oficerów, podoficerów i marynarzy. Stary, intensywnie użytkowany i utrzymywany w złych warunkach w źle przygotowanych portach Afryki Wschodniej okręt doznał awarii, jego kotły traciły zbyt dużo wody. „Battisti” mógł płynąć z nie większą prędkością niż 15 w. Znacznie obniżył się także zasięg niszczyciela, który nie był w stanie dotrzeć nawet do Port Sudan (celu ataku Włochów). Jednostka stała się ciężarem dla całego zespołu. Około 2.00 dowódca jego grupy, capitano di fregata Araldo Fadin (na „Manin”) nakazał mu odejść w stronę arabskich wybrzeży i tak dokonać samozatopienia. O 3.15 3 kwietnia „Battisti” opuścił formację.

Okręt kierował się w stronę nieodległego miasta Dżudda (Gedda) w Arabii Saudyjskiej. Tam miała go opuścić załoga, a niszczyciel miał zostać zatopiony. Ocalały z „Battisti” palacz Parigi Betti wspominał, że Włosi byli ścigani i atakowani przez brytyjską jednostkę. Po dotarciu do Scio Aiba, 100 km na południe od Dżudda, prawie cała załoga opuściła pokład, wraz z istotnymi materiałami i środkami służącymi ratowaniu życia. O 9.00 otworzono zawory i morze zaczęło zalewać pokład. Załoga pozostała na miejscu, śledząc agonię swojego okrętu. Ta okazała się wyjątkowo długa, „Battisti” skrył się pod wodą o 14.00 i opadł na głębokie na 50 m dno Morza Czerwonego.