Wojna Mussoliniego

Niszczyciel „Nazario Sauro”. Ostatnia część jego dość niewdzięcznej historii.

Włoskie niszczyciele poddano ciężkiemu bombardowaniu, okręty złamały szyk, kontynuowały marsz zygzakując. Próbowano się bronić posiadaną bronią plot. – karabinami kal. 13,2 mm (na niszczycielach typu Sauro były po dwa takie km, oprócz tego dwa działka 40/39, czyli popularne pom-pomy, ale o ich użyciu nie ma informacji). Około 7.30 stało się jasnym, że wrogie samoloty koncentrują się na zniszczeniu mniejszych niszczycieli – „Sauro” i „Manin”. „Tigre” i „Pantera” skierowały się ku arabskim wybrzeżom, gdzie w końcu zostały samozatopione. „Sauro” i „Manin”, oba już z mniejszymi uszkodzeniami, nadal próbowały przetrwać ciężkie naloty. Bliskość własnych baz pozwalała Brytyjczykom na komfort powracania na lotniska, gdzie tankowano i uzupełniano bomby, a następnie powracano nad manewrujące wściekle włoskie okręty. Włoscy marynarze mieli kłopot z zacinającymi się karabinami Breda, kończyła się im także amunicja. Intensywność włoskiego ognia plot. systematycznie malała. To wreszcie rozochociło lotników, którzy trzymali się wysoko, zrzucając bomby z dużego pułapu, dotąd nie zaliczyli żadnego bezpośredniego trafienia w niszczyciele. „Sauro” bronił się już dwie godziny, unikając trzech fal nalotów, dzięki kontrmanewrom i użyciu własnej skromnej broni przeciwlotniczej.

W końcu, po 9.00, śmielej zaatakował samolot pilotowany przez Midshipmana Erica Sergeanta z 813. Sqn. (otrzymał za tą akcję Distinguished Service Cross), zbliżył się on na mniej niż 50 m i zrzucił dobrze wycelowaną serię pięciu bomb. 224 kg bomba w końcu dosięgła waleczny niszczyciel, zaraz za nią w rufę okrętu trafiły kolejne, w niedługim czasie powodując pożar. Płomienie niebawem dotarły do pobliskiego magazynu amunicji, która niebawem eksplodowała. W kadłubie „Sauro” została wybita dziura, przez którą natychmiast zaczęła wdzierać się woda. W pół minuty niszczyciel przewrócił się i zatonął z wywieszoną banderą wojenną na pozycji 20°00’ N i 30°00’ E, dokładnie na środku Morza Czerwonego, głębokim tutaj na 2000 m. Do celu ataku, Port Sudan, było stąd zaledwie 10 Mm.

Na pokładzie „Sauro” było wówczas 173 włoskich marynarzy. Wielu ludzi zdążyło wyskoczyć za burtę nim okręt się wywrócił, jednak duża część załogi odniosła rany, lub była wycieńczono koszmarnymi upałami panującymi wówczas na Morzu Czerwonym, a należy pamiętać, że kotły pracowały z pełną intensywnością od samego wyjścia w morze, podnosząc tym samym temperaturę panującą na pokładzie niszczyciela. Rozbitkowie trzymali się szczątków, czekając na przyjście jakiejś pomocy, w tym wypadku można było tylko mieć nadzieję na litość wroga. Dopiero o zachodzie słońca na miejscu zatopienia „Sauro” zjawił się brytyjski parowiec „Velho”, który zaczął podejmować podzielonych na dwie grupy rozbitków. Do niewoli dostało się wówczas 95 ludzi: dowodzący niszczycielem Moretti degli Adimari, ośmiu innych oficerów, 12 podoficerów, 73 włoskich marynarzy i jeden Askarys. Załoga „Sauro” końca wojny oczekiwała w obozach jenieckich w Kenii i Indiach. W ostatniej walce okrętu zginęło 78 Włochów. [Bliźniaczy „Daniele Manin” także zatonął w czasie tego ataku z powietrza; ale kiedyś poświęcę mu osobne wpisy]

„Swordfish” z 820. Naval Air Squadron próbuje powrócić na lotniskowiec „Ark Royal”. Dalsza część historii niszczyciela „Sauro”.

Jako pierwsze, 31 marca 1941, wyruszyły na swój ostatni bój większe niszczyciele 5. Squadriglia, ich cel był bowiem bardziej oddalony od Massauy. Już na wodach archipelagu Dahlak „Leone” wszedł na nieoznaczoną mieliznę i z powodu odniesionych uszkodzeń musiał zostać zatopiony (dodatkowo na jego pokładzie wybuchł pożar). Po tym zdarzeniu „Pantera” i „Tigre” wróciły do erytrejskiego portu. Dodatkową przykrą wiadomością było odwołanie przez Luftwaffe planowanych dywersyjnych nalotów na Suez.

Plan został zmodyfikowany: cała piątka włoskich niszczycieli miała zaatakować Port Sudan, za pomocą swojej artylerii ostrzeliwując instalacje brytyjskiej bazy. Całą trasę, 265 Mm, planowano pokonać nocą idąc na pełnej prędkości, w ten sposób chciano uniknąć wykrycia przez przeciwnika. Ostatnią rezerwę paliwa, znajdującą się w Assabie, dowiózł na miejsce zbiornikowiec „Niobe”.

Wczesnym popołudniem 2 kwietnia 1941 „Sauro” (capitano di corvetta Enrico Moretti degli Adimari), „Battisti”, „Manin” (lider 3. Squadriglia), „Tigre” i „Pantera” (lider 5. Squadriglia i całej formacji) opuściły w końcu swoją bazę i wyruszyły na spotkanie przeznaczenia. Jako pierwsze, o 13.00, w morze wyszły większe „Tigre” i „Pantera”, o 14.00 ich śladem ruszyły mniejsze niszczyciele 3. Sq. Tym razem włoski zespół bezpiecznie pokonał zdradzieckie wody wokół wysp Dahlak, jednak fatum dało znać o sobie niewiele później. W niedużej odległości na północ od Massauy Włochów odkrył samolot rozpoznawczy Fleet Air Arm (z zespołu „Eagle’a”). Z miejsca utracono element zaskoczenia, a dwie godziny od początku misji stało się nieuniknione, na niszczyciele uderzyły wrogie samoloty. Tym razem jednak przeciwnik nie odniósł sukcesu. Zapadły ciemności, nocą nawaliły silniki „Battisti”, jednostka nie nadawała się do rejsu bojowego, odłączyła się od formacji celem samozatopienia.

Włosi podzielili się na dwie formacje – „Sauro”-„Manin” i „Tigre”-„Pantera”, całą noc nawigując bez przeciwdziałania przeciwnika. Maszyny rozpoznawcze FAA jedynie nadzorowały poczynania Włochów, całą noc trzymając się ich jak rzep psiego ogona. W ten sposób pokonano 235 z 265 Mm dzielących Massauę od Port Sudan. O 6.30, 3 kwietnia, ok. 30 Mm od celu operacji, włoskie zespoły połączyły się, wspierając się nawzajem kontynuowano podróż. O 6.55, gdy do Port Sudan było jeszcze 19 Mm, na horyzoncie pokazały się pierwsze fale kilkudziesięciu torpedowych Fairey „Swordfish” z 813. i 824. Sqn. Fleet Air Arm (oba to doskonałe załogi z pokładu „Eaglea”). Wrogie maszyny były uzbrojone w bomby, prowadził je kmdr ppor. Charles Lindsay Keighly-Peach (za akcję otrzyma Order of British Empire). Do „zabawy” włączyły się także Bristol „Blenheimy” z 14. Squadron RAF, który atakował włoskie niszczyciele bombami 110 i 224 kg.

Niedługo po 7.00 z pokładu „Pantery” zaobserwowano sylwetki statków, uznano, że są to trzy wrogie okręty, w tym krążownik. Dowódca tego niszczyciela i całego zespołu capitano di vascello Gasparini zadecydował, że pierwotny cel, ostrzelanie Port Sudan jest nierealne. Niszczyciele Regia Marina wykonały zwrot w stronę meldowanych jednostek nawodnych, pomimo obecności śmiertelnie groźnego lotnictwa, postanowiono przyjąć bitwę.

Model niszczyciela „Nazario Sauro”, źródło obrazka, cała fotorelacja z budowy i efekt finalny pod tym linkiem: http://www.betasom.it/forum/index.php?showtopic=38377&page=4

Dalszy wątek historii tego niszczyciela:

Wiosną 1941 r. było jasnym, że odcięte włoskie kolonie w Afryce Wschodniej upadną, na początku kwietnia bezpośrednio zagrożona była sama Massaua. Trzeba było zastanowić się, co zrobić ze znajdującymi się tutaj okrętami. Niszczyciele nie miały żadnych szans dotarcia do Japonii lub Francji. Kolejnym problemem były trudności eksploatacyjne z okrętami, wyposażenie afrykańskich portów było słabe, nie dało się wykonać należytych napraw i prac konserwacyjnych, silniki były zużyte długą służbą, uzbrojenie przestarzałe, nie było modernizowane od początku wojny, wiele innych urządzeń na pokładach było niesprawnych. Do tej pory Włosi posiadali na Morzu Czerwonym sześć niszczycieli: „Sauro”, „Battisti”, „Manin”, „Tigre”, „Leone” i „Pantera”. Contrammiraglio Mario Bonetti, dowódca sił Regia Marina w tym rejonie świata, za zgodą Supermariny, zadecydował, że los tych jednostek ma być inny niż samozatopienie w porcie.

Niszczyciele miały wykonać swoją ostatnią misję, by nie mówić o samobójstwie, określono to jako próbę, przed nieuchronną ich utratą, zadania przeciwnikowi możliwie wysokich strat. Włoskie zespoły miały uderzyć na dwa cele – Port Sudan i Suez. 5. Squadriglia, czyli większe „Tigre”, „Leone” i „Pantera”, dysponujące większą autonomią, miały przejść niemal całe Morze Czerwone i zaatakować Suez. 3. Squadriglia, czyli mniejsze „Sauro”, „Battisti” i „Manin”, których zasięg wynosił 600-700 Mm (uwaga: przy maksymalnej prędkości, przez wzgląd na rodzaj misji wolniejsze pływanie chyba nie wchodziło w rachubę), miały zaatakować położony bliżej Port Sudan.

Okręty przeznaczone do wykonania misji nie mogły na tym etapie wojny liczyć już na asystę własnego lotnictwa, w komplecie nie miały one pełnej sprawności, cierpiąc na rozmaite usterki, musiały spędzić na kontrolowanych przez wroga wodach dwa dni. Morze Czerwone było wówczas praktycznie opanowane przez brytyjskie siły morskie i lotnicze, powrót do Massauy nie wchodził w rachubę, przewidywano, że w ciągu kilku dni i tak wpadnie ona w ręce przeciwnika. Niezależnie od powodzenia misji, czy udałoby się wtargnąć w okolice wrogich baz, czy też natrafiono by na zdecydowany opór w czasie podejścia do nich, dowódcy mieli próbować ostatnim wysiłkiem osiągnąć arabskie wybrzeże, by przynajmniej umożliwić załogom internowanie i tam zatopić okręty. W każdym wypadku była to misja bez powrotu (missione senza ritorno) lub wręcz samobójcza szarża (carica suicidia).

Dowództwo brytyjskie prawidłowo odgadło, że Włosi mogą przeprowadzić podobny atak, pechowo dla powodzenia misji, wzmocniono obronę zarówno Suezu, jak i Port Sudan. W to drugie miejsce przerzucono min. ekspertów wojny morskiej, grupę lotniczą lotniskowca „Eagle”. Sam lotniskowiec nie był w stanie przejść Kanału Sueskiego, w ostatnim czasie zaminowanego przez niemieckie samoloty.

Niszczyciel „Nazario Sauro” wchodzi do Tarentu w 1934 r. Poniżej druga część jego historii. [źródło obrazka: http://www.naviearmatori.net/]

W 1931 r. „Sauro”, bliźniaczy „Battisti”, starsze niszczyciele „Francesco Crispi” i „Quintino Sella”, oraz większy „Tigre”, utworzyły 2a Flottiglia Cacciatorpediniere, II Divisione w ramach 1a Squadra Navale. W 1933 roku okręt przebudowano, otrzymał min. dużych rozmiarów centralę kierowania ogniem, którą umieszczono ponad mostkiem, co pogorszyło już i tak nie najlepszą stabilność okrętu.

W 1935 r. wykonano prace mające przygotować okręt do przebazowania na Morze Czerwone, zwłaszcza dotyczyło to rozbudowanego systemu klimatyzacji. Skomplikowana aparatura spowodowała spadek prędkości „Sauro” z 35 do 31,7 w, a jego autonomii z 2600 Mm przy 14 w do 2000 Mm przy tej samej prędkości. W latach 1936-1937 r. brał udział w działaniach związanych z wojną domową w Hiszpanii. W 1938 r. przeniesiono go na Morze Czerwone, do Włoch już nie powrócił.

10 czerwca 1940 niszczyciel „Sauro” (capitano di corveta Riccardo Moretti degli Adimari) tworzy z bliźniaczymi „Francesco Nullo”, „Cesare Battisti” i „Daniele Manin”, 3. Squadriglia Cacciatorpediniere z bazą w Massaua. Nocą 24/25 sierpnia „Sauro” i „Nullo” wychodzą na poszukiwanie wrogiej żeglugi, nie odnajdują żadnych celów. 5-6 września „Sauro” przeprowadza ofensywny patrol wraz z „Battisti” i „Manin”. 6 i 7 września przeprowadza podobną misję wraz niszczycielami „Tigre”, „Leone” i „Battisti”, podczas tej akcji wystrzelono niecelne torpedy w kierunku brytyjskiego niszczyciela.

20 października „Sauro”, „Nullo” oraz większe niszczyciele „Leone” i „Pantera” wysłano celem przechwycenia konwoju 32 statków „BN 7”, który 19. wyszedł z Adenu i kierował się na Suez. Eskortę stanowiły nowozelandzki krążownik lekki „Leander”, brytyjski niszczyciel „Kimberley”, slupy „Yarra”, „Auckland” i „Indus”, oraz stawiacze min „Derby” i „Huntley”. W Adenie znajdowało się także ok. 50 myśliwców i bombowców, które miały wspierać operację. Reszta wydarzeń była opisywana przy okazji wpisów o bliźniaczym „Nullo”, zajmijmy się więc samym „Sauro”. [Kto nie czytał o „Nullo” to zapraszam: Francesco Nullo]

Włosi trafili na krążownik „Leander”, dwoma torpedami próbował go trafić „Sauro”, jedna z nich okazała się niecelna, druga nawaliła. Przeciwnik rozświetlił niebo flarami, a następnie otworzył ogień, oddając 10 salw artyleryjskich w ciągu dwóch minut. Później nieuszkodzony „Sauro” zdołał umknąć Nowozelandczykom. Włoskie źródła podają, że walkę stoczono na dystansie 1460 m, raport „Leandera” podaje ponad 7300 jardów. „Sauro” wykonał zwroty kolejno na południe i południowy zachód i o 2.07 spróbował ataku torpedowego na odnalezione statki konwoju. Ponownie jedna z torped nie zadziałała, a druga spudłowała. Włosi meldowali później trafienie, jedno ze źródeł podaje, że o włos chybiono slup „Yarra”. O 2.12 „Sauro” oderwał się od przeciwnika i uchodził na północ, stawiając zasłonę dymną, do Massauy dotarł bezpiecznie południowym kanałem archipelagu Dahlak. W wyniku akcji utracono bliźniaczy „Nullo”.

3-5 grudnia 1940 pokaźne siły Regia Marina – niszczyciele „Sauro”, „Tigre”, „Leone” i „Manin” oraz okręt podwodny „Ferraris”, ponownie nieudanie poszukiwały wrogiego konwoju. 24-25 stycznia „Sauro” wraz z „Tigre” i „Pantera” wykonały ofensywny patrol. Nocą 2/3 lutego 1941 „Sauro”, „Tigre” i „Pantera” wyszły z Massauy na poszukiwanie konwoju BN 14, 39 frachtowców w eskorcie lekkiego krążownika „Caledon”, niszczyciela „Kingston” oraz slupów „Indus” i „Shoreham”. Jako pierwszy konwój odnalazł „Sauro”, przekazał meldunek pozostałym niszczycielom i próbował zająć pozycję do ataku, najpierw wystrzelił trzy torpedy w stronę grupy wrogich statków, a po minucie w stronę dużej sylwetki zasnutej dymem, po czym wycofał się z dużą prędkością. Niestety, wszystkie wystrzelone pociski chybiły celu. Później także „Pantera” atakował bez powodzenia. „Tigre” błądził w mroku i nie odnalazł konwoju.

Podczas podróży do południowego wejścia do Massauy „Sauro” spotkał na swej drodze „Kingstona”. Włosi nie mieli już torped, więc oddalili się od przeciwnika z pełną prędkością. Obawiano się wrogiej pułapki, więc wszystkie włoskie niszczyciele ruszyły ku „Sauro”, zwrócono się także z prośbą o wsparcie lotnictwa, gdy tylko zacznie świtać. Brytyjczycy zgubili jednak Włochów, wszystkie okręty bezpiecznie wróciły do Massauy. (CDN.)