Leksykon Uzbrojenia: Macchi MC.200 “Saetta”
Macchi MC.200 “Saetta” (Błyskawica):
Myśliwiec jednomiejscowy, mały i lekki płatowiec, pod względem zwrotności i łatwości pilotażu jeden z lepszych ówczesnych europejskich myśliwców. Całkowicie metalowy wolnonośny dolnopłat z chowanym hydraulicznie podwoziem (w samolotach seryjnych kółko tylne mocowane na stałe), samoprzestawialnym śmigłem i zakrytą kabiną usytuowaną wysoko na grzbiecie charakterystycznego garbatego kadłuba co dawało pilotowi świetną widoczność we wszystkich kierunków (w seryjnych MC.200 częściowo otwarta – wprowadzona od 240 egzemplarza, gdyż piloci twierdzili, że osłona utrudnia opuszczenie samolotu w sytuacjach awaryjnych, w czasie lotu w ciasnej formacji dowodzenie odbywało się za pomocą gestów – to kolejny powód protestów przed zakrytą kabiną). Oba rozwiązania zastosowane w seryjnych MC.200 pogarszały komfort lotu i osiągi, ale zmian dokonano na wyraźne życzenie pilotów.
Zaprojektowany przez szefa biura konstrukcyjnego firmy Aeronautica Macchi dr. Mario Castoldiego, prace nad nim rozpoczęły się wiosną 1935 roku. Sam Castoldi wcześniej konstruował wodnosamoloty biorące udział w wyścigach o Puchar Schneidera, odniosły one tam wielkie sukcesy, przyczyniły się do tego nowe rzędowe silniki Fiata, dla Regia Aeronautica już ich zabrakło. Pod koniec roku projekt był już ukończony. Nim powstały prototypy Ministerstwo… rozstrzygnęło konkurs na korzyść Fiata G.50. Prac jednak nie przerwano, liczono na przekonanie włoskich władz do nowego myśliwca lub na zamówienia zagraniczne. Od wiosny 1936 roku był on systematycznie modyfikowany. W październiku 1937 Castoldi udał się na II Międzynarodowy Salon Lotniczy w Mediolanie. Podglądał tam zagraniczne konstrukcje oraz konkurencyjny G.50. Inżynier Castoldi uznał myśliwiec Fiata za mało perspektywiczny, wysłał w tej sprawie list do władz Regia Aeronautica, zachwalając przy tym swój projekt. Prototyp oznaczony M.M. 336 (zbudowano też drugi prototyp M.M. 337 oblatany w maju 1938) został oblatany 24 grudnia 1937 przez szefa pilotów Macchi Giuseppe Burei. Próby wykazały, że jest to wytrzymały, zwrotny samolot o dużej prędkości wznoszenia i nurkowania. 1 marca 1938 odbyła się prezentacja przed min. gen. bryg. Ferdinando Raffaelli, pilotem ze służb technicznych Sztabu Głównego Regia Aeronautica. Burei był zaangażowany w obloty dwóch cywilnych łodzi latających, dlatego za sterami zasiadł inż. Ambrogio Colombo, niedawny pracownik Bredy, pokłócił się jednak z jej kierownictwem i odszedł. Był to niebywale utalentowany pilot, mistrz akrobacji, znakomicie nadawał się do powierzonego zadania. Prototyp uzyskał bez żadnych trudności w locie nurkowym prędkość 805 km/h (jak na tamte czasy wynik wyjątkowy), a w locie poziomym 500 km/h. Próba wypadła więc fantastycznie.
Tymczasem drugi prototyp przekazano w czerwcu 1938 do I Centro Sperimentale (Ośrodek Doświadczalny) w Guidonia, gdzie oficjalne testy przeprowadzili mjr Ugo Borgogno oraz kpt. Franco Lucchini. W czerwcu 1938 drugi prototyp MC.200 stanął do lotów porównawczych ze swoimi konkurentami w konkursie Ministerstwa Lotnictwa. MC.200 został uznany za najlepszy ze zgłoszonych samolotów (zgłoszono jeszcze IMAM Ro.51 i Fiata G.50). Produkcję G.50 jako również spełniającego wymagania kontynuowano. Jesienią 1938 r. zakłady Macchi otrzymały zamówienie na dużą dostawę – 99 samolotów (zbudowane między czerwcem 1939 a marcem 1940, pierwszy seryjny MC.200 oblatano w maju 1939), ogółem zbudowały 395 + 2 prototypy egzemplarzy. Od 24 lub 25 egzemplarza seryjnego stosowano śmigło Piaggio P.1001 w miejsce uprzednio używanego Fiat-Hamilton. Samolot produkowany był też przez zakłady Breda (556 sztuk) i SAI Ambrosini (200 sztuk). Ogółem do października 1942 powstało 1153 MC.200 w 25 seriach produkcyjnych. Pierwsze seryjne samoloty były gotowe w 1939 roku.
Latem 1939 r. ponownie rozpisano konkurs na nowoczesny dolnopłat. W testach porównawczych MC.200 pozostawił w pokonanym polu Caproni-Vizzola F.5 (zaprojektowany przez F.Fabrizi, oblatany 19 lutego 1939, podobny do „Saetty”, z identycznym silnikiem), I.M.A.M. Romeo Ro.51, Aeronautica Umbra AUT.18 C (konstrukcja Felice Trojani, oblatany 22 kwietnia 1939), Reggiane Re.2000 oraz Fiata G.50. Konkurs spowodował, że w jednym czasie do produkcji trafił też Re.2000. MC.200 eksploatowany był w latach 1939-45. Oprócz już wymienionych cech charakteryzował się mocną konstrukcją, dzięki czemu samolot był odporny na trafienia oraz stabilnością podczas kołowania na ziemi, dzięki czemu nawet niedoświadczeni piloci nie mieli kłopotu ze startem i lądowaniem.
Pierwsze 30 MC.200 trafiły do 10 Gruppo 4 Stormo CT w sierpniu 1939. Piloci przyzwyczajeni do Fiata CR.32 przyjęli dolnopłat bardzo niechętnie, wydał on się wręcz niebezpieczny. Wobec tego nastąpiła wymiana z 6 Gruppo 1 Stormo CT. Jego piloci otrzymali właśnie Fiaty CR.42, jednak uważali je za niewiele lepsze niż CR.32. Pilotów 6 Gruppo z Katanii uszczęśliwiono więc jako pierwszych nowymi MC.200. Do listopada 1939 do jednostek trafiło 32 MC.200. Do połowy 1940 r. samoloty te trafiły jeszcze do CLII i CLIII Gruppo 54 Stormo CT, dywizjony stacjonowały w Airasca k. Turynu i Vergiate k. Varese.
W chwili wybuchu wojny wyprodukowano 156 (154 seryjne, wszystkie w zakładach Macchi) myśliwców tego typu, 103 znajdowało się w pierwszej linii (wspomniany 6 Gruppo oraz 152 i 153 Gruppo z 54 Stormo). Wiosną 1940 r. doszło do dwóch katastrof tych samolotów (zginęli por. Tinti i sierż. sztab. De Bernardinis obaj z 6 Gruppo 1 Stormo CT). MC.200 wpadały w przeciągnięcie w locie z dużą szybkością, musiano więc częściowo zmienić profil płata. Po wprowadzeniu zmian, w lipcu 1940 wznowiono produkcję „Saetty”. Po dokonaniu zmian samolot zachowywał się poprawnie we wszystkich warunkach lotu i był łatwy w pilotażu. Pierwsze zadanie „Saetty” polegało na eskortowaniu bombowców atakujących Maltę w czerwcu 1940. Okazał się konstrukcją niezbyt udaną. Nie mógł się równać z maszynami alianckimi, mimo to była to maszyna najbardziej eksploatowana bojowo jaka latała dla Regia Aeronautica do końca 1941 roku. MC.200 walczą w Rosji, Afryce Wschodniej i Północnej oraz w strefie śródziemnomorskiej – w tym w Jugosławii i Grecji. W walce z „Hurricanem” pod wieloma względami był samolotem równorzędnym – był nieco wolniejszy, miał zaś mniejszy promień zakrętu, lepsze nurkowanie, ustępował jednak znacznie uzbrojeniem (choć zasięg i siła niszcząca włoskich km kal. 12,7 mm był większy niż Browning kal. 7,69 mm, miały natomiast 5-6 razy mniejszą szybkostrzelność) i opancerzeniem („Seatta” była zupełnie pozbawiona opancerzenia). „Spitefire” był zaś jedynym alianckim myśliwcem o lepszej charakterystyce wznoszenia. Mocna konstrukcja powodowała, że „Saetta” była trudna do zestrzelenia. Samoloty późniejszych serii miały wzmocnione skrzydła, pozwalające na podwieszenie dwóch 160 kg bomb. W 1941 r. 10 MC.200 wyposażono w aparaty fotograficzne i przeznaczono do rozpoznania. Wraz z wprowadzaniem do linii nowych MC.202 „Saetty” przesunięto do zadań myśliwsko-bombowych. W przededniu alianckiej inwazji na Sycylię Regia Aeronautica posiadał już tylko 84 „Saetty”, w tym 42 zdolne do lotu, w różnych jednostkach we Włoszech i na Bałkanach. Ich udział w walkach był już jednak znikomy. W dniu kapitulacji zdolne do lotu były 33 MC.200 z 48 znajdujących się w jednostkach. Po kapitulacji Włoch 23 MC.200 eskortuje flotę na Maltę i daje następnie zalążek siłom powietrznym armii Badoglia. ANR nie korzystał z MC.200, „Saetty” sporadycznie były wykorzystywane przez Luftwaffe do celów szkoleniowych. Kilka samolotów do 1947 roku służy w jednostce szkolnej w Lecce.
Na MC.200 wpłynęło kilka zapytań ofertowych zza granicy, w tym dotyczących produkcji licencyjnej. W czerwcu 1938 drugi prototyp wystawiono w Belgradzie. Samolot wzbudził duże zainteresowanie, oprócz Jugosławii interesowały się nim: Finlandia, Hiszpania, Rumunia i Szwecja. Duńskie lotnictwo morskie podpisało w marcu 1940 kontrakt na 12 MC.200, jednak wobec zajęcia Danii przez nazistów transakcja nie doszła do skutku. Pojedyncze egzemplarze testowała Luftwaffe.
MC.200bis – jeden z samolotów (M.M. 8191) wyposażono w silnik gwiazdowy Piaggio P.XIX RC.45 o mocy 1180 KM. Samolot wyposażony w śmigło Fiat-Hamilton oblatano 11 kwietnia 1942. Osiągi były słabsze niż się spodziewano, dlatego zespół konstruktorów pod kierownictwem inż. Mario Pittoni z zakładów Breda zastosował śmigło o większej średnicy. 7 maja 1942 prototyp wykonał kolejny lot. Po próbach fabrycznych samolot skierowano do Centro Sprimentale dla odbycia oficjalnych prób. Nie wypadły one zadowalająco i prace nad samolotem zakończono. Podczas próby 15 maja 1942 samolot o masie własnej 1803 kg, przy masie startowej 2860 kg osiągnął prędkość 535 km/h na wysokości 6300 m, wznoszenie 3,33 minuty na 3000 m i pułap 10 300 m. Gdy MC.200 wchodził do produkcji seryjnej istniał projekt oznaczony również jako MC.200bis, miał to być dwumiejscowy myśliwiec z silnie uzbrojoną więżą strzelecką. Samolot nie doczekał się nawet prototypu.
MC.200AS – samolot z wyposażeniem tropikalnym (filtry przeciwpyłowe) do walki w Afryce Północnej.
MC.200 A2 – mógł przenosić pod skrzydłami bomby o łącznej wadze 300 kg.
MC.200 CB – przenosiły bomby do 320 kg lub dwa podskrzydłowe zbiorniki paliwa. W Afryce dział np. 18 Gruppo 3 Stormo CT z ok. 40 MC.200 CB. Z zadań myśliwskich „Saetty” niebawem wyparły pojawiające się od 1942 roku MC.202 „Folgore”. MC.200 coraz powszechniej używano do ataków na cele naziemne, nadawały się do tego świetnie dzięki swojej wytrzymałości.
Napęd: 14 cylindrowy silnik w układzie podwójnej gwiazdy Fiat A.74 RC.38 o mocy 870/840 KM z osłonami NACA i trzyłopatowym metalowym śmigłem, chłodzony powietrzem
Zapas paliwa: 400 dm sześciennych, mógł być uzupełniony o 150 dm sześciennych w zbiorniku podkadłubowym
Prędkość: maksymalna 504 km/h na 4500 m, 512 km/h na 5000 m
Prędkość minimalna: 128 km/h
Prędkość wznoszenia: 16 m/s. Na 1000 m w 1 min i 3 s, na 2000 m w 2 min i 10 s, na 3000 m w 3 min i 24 s, na 4000 m w 4 min i 35 s, na 5000 m w 5 min i 52 s, na 6000 m w 7 min i 33 s
Długość lotu: 1 h i 20 min
Pułap użyteczny: 8900 m
Pułap teoretyczny: 9100 m
Start i lądowanie: rozbieg – 245 m, dobieg – 300 m
Zasięg: 570 km przy prędkości 465 km/h i na wys. 6000 m, z dwoma zbiornikami dodatkowymi po 150 decymetrów sześciennych – 870 km
Masa: 1964 kg (masa pustego samolotu, ostatnia seria 2020 kg) normalna startowa 2393 kg (2550 kg – samoloty ostatniej serii, 2339 kg – MC.200 CB), maksymalna masa startowa – 2539 kg
Wymiar: 8,19 m długości, 3,51 m wysokości, 10,58 m rozpiętości skrzydeł, powierzchnia nośna 16,8 m kw.
Uzbrojenie: 2 km Breda-SAFAT kal. 12,7 mm zsynchronizowane umieszczone przed kabiną pilota, za silnikiem z zapasem 370 (pierwsze 13 samolotów 310) naboi na lufę, ostatnie serie produkcyjne dodatkowo miały 2 km kal. 7,7 mm w skrzydłach z zapasem 500 sztuk naboi na lufę (te serie otrzymała takie same skrzydła jak MC.202 stąd dodatkowe uzbrojenie)
Udźwig: do 320 kg bomb (wersja myśliwsko-bombowa, zaczepy dla dwóch bomb 50/100/160 kg, możliwe też 8 bomb 50 kg w „gronach” po 4 bomby na pomocniczych uchwytach mocowanych do właściwych zaczepów – samoloty ostatnich serii)
Leksykon Uzbrojenia: Myśliwce Regia Aeronautica i ANR w latach 1923-1945
Zdjęcia: 50 zdjęć Macchi MC.200 „Saetta”