Republika Domdossoli
Żołnierze Reggimento Paracadutisti „Folgore” (pspad.), będącego częścią sił zbrojnych Repubblica Sociale Italiana. Dzisiaj mniej znany temat, a mam nadzieje oczekiwany…
Republika Val d’Ossola istniała pomiędzy 10 września a 24 października 1944. Partyzanci operujący w rejonie Val Toce, podlegający Brygadzie „Fiamme Verdi” (Zielone Płomienie, d-ca Alfredo Di Dio), zaatakowali 8 września faszystowskie posterunki w rejonie Domodossola. Odnieśli zwycięstwo, okolice ogłosili „terenem wyzwolonym”. Za przykładem pierwszej partyzanckiej republiki na północy Włoch – Repubblica del Corniolo, 26 września ogłoszeono powstania Repubblica partigiana dell’Ossola (zwana także republiką Domdossoli). Inne partyzanckie republiki były niszczone, nim zdołały się w jakikolwiek sposób zorganizować. W Domdossoli powstał prowizoryczny Rząd Tymczasowy (Junta), z komisarzami zajmującymi się administracją cywilną. Zniesiono prawa nałożone przez RSI, a teren oczyszczono z posterunków. W następstwie tego faszyści wstrzymali dostawy dla całej doliny. Po pewnym czasie młoda republika zdołała sobie zyskać poparcie Szwajcarii.
We wrześniu 1944 włoska Brygada Grenadierów Waffen-SS walczyła z komunistyczną partyzantką. Branie komunistów do niewoli było rzadkością. Z komunistami walczył też pułk spadochronowy „Folgore” wraz z Legionem „Ettore Muti”. Spadochroniarze pomagali też oczyszczać rejon Val d’Ossola w Apeninach. Główną siłą republiki była 2 Dywizja „Garibaldiego”.
10 października na dolinę Ossola uderzyło 5 tys. faszystów. Wybuchły zaciekłe walki, jednak do 23 października zdołano oczyścić całe terytorium. Ludność cywilna w większości schroniła się w Szwajcarii, obawiając się represji. Sprawujący władzę w prowincji Enrico Vezzalini napisał wówczas do Mussoliniego: „Odzyskaliśmy Ossola, musimy odzyskać Ossolani” (mieszkańców doliny). Zginęło 1539 partyzantów, 1248 poszło do niewoli, schwytano też 1973 podejrzanych, a 2012 ludzi wcielono do Organizacji Todta.
