Przełamanie obrony pod Agordat
Faszystowskie wychowanie dzieci w Addis Abebie (Włoska Afryka Wschodnia), ok. 1936/1937 r. [zbiory NAC] Wpis o bitwie pod Agordat (dalej gen. Playfair), ale poniżej mała wstawka o faszystowskich organizacjach młodzieżowych w Afryce.
—————————————————————-
1935 r. – w Libii powstała organizacja dla młodych Arabów – Arabska Młodzież Faszystowska (GAL). Składała się z 8 batalionów. Cztery nazwane „Aftal” dla chłopców do 12 roku życia, oraz „Sciubban” dla młodzieży w wieku 12-18 lat. Szkolenie było identyczne jak w GIL (włoskiej młodzieży faszystowskiej). Ugrupowaniom libijskim nie przydzielano zadań bojowych.
Podobna organizacja istniała też w Erytrei i Etiopii, wzorowała się na GAL. Pierwotnie ugrupowania nazywały się Erytrejska Młodzież Faszystowska i Etiopska Młodzież Faszystowska, w 1938 r. przemianowano je na Tubylczą Młodzież Faszystowską.
—————————————————————-
Agordat obsadziła 4. Dywizja Kolonialna, naturalnie nadawało się ono do obrony, a wzmocniono pozycję jeszcze umocnieniami polowymi. Główna linia obrony była zorientowana na południowy-zachód i zagradzała podejścia z kierunku zarówno Biscia, jaki i Barentu. Północna flanka była osłonięta piaszczystym korytem rzeki Baraka, w centrum znajdowała się równina, na której znajdowały się wzgórza, wszystkie najważniejsze obsadzili obrońcy, bardziej na wschód, za drogą do Barentu, znajdowały się kolejne dzikie wzgórze, wznoszące się do 2.000 stóp (610 m). Gen. Beresford-Peirse spróbował najpierw oflankować przeciwnika od północy, ale nie znaleziono żadnej dogodnej drogi dla takiego manewru. Później postanowił zająć wschodnie wzgórze i poruszając się na północ dociąć obrońcom drogę odwrotu na Keren. Doszło do ciężkiej bitwy w górskim terenie, która potrwała trzy dni. Widząc zagrożenie, Włosi ściągnęli silne uzupełnienia. Jednak 31 stycznia ta kluczowa pozycja wpadła w ręce hinduskiej 11. BP.
Tego samego ranka hinduska 5. BP i nowo przybyłe czołgi uderzyły na północ przez równinę, przełamując obronę i niszcząc wiele włoskich czołgów, które zgrupowano do kontrataku (włoskie L3 i M 11/39 nie czyniły żadnej szkody Matildom). Do 16.30 osiągnięto założone cele i odcięto drogę do Keren. Większość 4. Dywizji Kolonialnej zdołała się jednak wycofać szlakiem biegnącym bardziej na północ. W walce straciła ona około dwóch batalionów piechoty, 28 dział polowych oraz wiele czołgów średnich i lekkich. O świcie następnego dnia pościg podjęła „Gazelle” Force, w znacznym stopniu opóźniony przez pozostawione miny i zniszczenia poczynione przez cofających się.
Włoska pozycja w Barentu była broniona przez 2. Dywizję Kolonialną, jednak bez jej 12. Brygady, której większość skierowano do znajdującego się na północy Agordat. Pozostało jej dziewięć batalionów, 32 działa i ok. 36 czołgów lekkich i samochodów pancernych. Hinduska 10. BP, która maszerowała dołączyć do swojej macierzystej dywizji, była pierwszą, która weszła w kontakt z obrońcami i zaatakowała ich z północy, napotykając pełen determinacji opór. W międzyczasie najszybciej jak się dało nadciągała z zachodu hinduska 29. BP. Jej marsz opóźniały jednak znacząco miny i ariergardy przeciwnika. Atak obu brygad trwał do 1 lutego, gdy Agordat w końcu upadło (obie pozycje zależały od siebie, zdobycie Agordat = oflankowanie Barentu i odwrotnie). Tej nocy 2. Brygada Kolonialna wycofała się z Barentu, dogodna dla pojazdów droga pomiędzy Tessenei i Agordat mogła teraz spełniać rolę szlaku zaopatrzenia dla Brytyjczyków. Włosi cofali się jedyną wolną od przeciwnika drogą na Tole i Arresa. W trudnym terenie ścigała ich No. 2 Motor Machine-Gun Group. 8 lutego odkryto, że Włosi (oczywiście „Włosi”, wszystkie bitwy w A.O.I. to przewaga Ascari) porzucili swoje pojazdy i maszerowali przez wzgórza.
Dalej na południe 43. Brygada Kolonialna wycofała się 26 stycznia z Um Hagar i była ścigana przez niewielkie siły kawalerii – Hindusów, Sudan Defence Force i przybyłych niedawno z Syrii Spahisów. Cofających się atakowały myśliwce i bombowce RAF, znajdując w nich łatwy cel (w całej sześciokrotnie większej od Włoch A.O.I. było 20 działek plot… Oerlikonów zdobytych na Etiopczykach, ale bez oprzyrządowania do strzelań plot. Tak się rzuca Albion na kolana). Brygada cofała się przez rejon Wolkait w stronę Adowy. Do 3 lutego cała okolica Um Hagar była w rękach aliantów.
W rejonie Gallabat Włosi trzymali się mocno do nocy 31 stycznia, wówczas wycofując się w stronę Gondaru. Ścigały ich zmotoryzowane wydzielone siły z hinduskiej 9. BP. Odwrót przeprowadzono bardzo sprawnie, obficie kładziono też miny na jego drodze. Za udział w wykrywaniu i oczyszczaniu 15 pól minowych na przestrzeni 55 mil (ok. 90 km) 2nd Lieut. P. S. Bhaget z Royal Bombay Sappers and Miners otrzymał Victoria Cross. Włoska brygada zdołała oderwać się od pościgu. Hinduską 9. BP skoncentrowano w Gedaref, a jej oddział wydzielony stacjonował w Metemma, wykonując dalekie patrole.
W wyniku włoskiego odwrotu z pogranicza bazy RAF znalazły się zbyt daleko, by skutecznie nękać cofającego się przeciwnika. Tak szybko jak się dało przywrócono do działania byłe już włoskie lotniska w Sadberat i Tessenei. Alianckie maszyny atakowały maszerujące kolumny i linie komunikacyjne, zwłaszcza kolej. Cały czas atakowano znajdujące się w włoskich rękach lotniska w Erytrei (a siły Regia Aeronautica topniały…). 1. Sqn. SAAF otrzymał w czasie tego odwrotu pierwsze „Hurricane’y”, dzięki którym zdobyto panowanie w powietrzu. Od połowy stycznia do połowy lutego Włosi stracili 61 samolotów, 50 w wyniku działania przeciwnika (zniszczone w powietrzu i na lotniskach). 3 lutego gen. Wavell polecił gen. Plattowi, by zajął teraz Keren i Asmarę.
