Eccidio de La Storta, czyli kolejna zbrodnia Niemców
Nocą
3/4 czerwca 1944 roku, gdy wojska alianckie od południa zbliżały się do
Rzymu, Niemcy załadowali do dwóch ciężarówek więźniów z więzienia SS na
via Tasso i zamierzali przewieźć ich do Werony. Zatrzymani w większości
byli socjalistami i członkami Fronte
militare clandestino (tajnego frontu wojskowego, tak chyba byłoby
najbliżej prawdy). Pasażerowie pierwszego pojazdu, m.in. dowódca Brygady
„Matteotti Giuseppe Gracceva, docent Arrigo Paladini (oficer
łącznikowy z wywiadem wojskowym rządu Badoglia) oraz grafik i malarz
Sergio Ruffolo (socjalista, wraz z bratem Nicolą aresztowany za
fałszowanie dokumentów wydawanych prześladowanym politykom), ocaleli,
gdyż ich pojazd miał awarię mechaniczną i nie chciał ruszyć. Na północ
ruszyła za to ciężarówka SPA 38 z 14 kolejnymi więźniami.
Konwój zatrzymał się na noc w pobliżu miejsca znanego jako „La Storta”
(może chodzi o jakiś lokal itp.) na via Cassia. O świcie 4 czerwca, na
14 km via Cassia więźniów zabrano do magazynu (składu, szopy – rimessa) w
posiadłości rodziny Grazioli, a po południu wymordowano ich strzałem z
pistoletu w głowę. Katem był (starszy wiekiem) oficer SS, Hans Kahrau,
ale nie jest pewnym, czy była to jego inicjatywa, czy rozkaz Ericha
Priebke (https://pl.wikipedia.org/wiki/Erich_Priebke).
Ciała odnaleźli kilka dni później alianci, powiadomieni o mordzie przez
miejscowych rolników. Zwłoki zabrano do szpitala Ducha Świętego
(Ospedale Santo Spirito), a pogrzebu dokonano 11 czerwca przy Chiesa del
Gesù (https://it.wikipedia.org/wiki/Chiesa_del_Gesù), nie ujawniono przy tym tożsamości zabitego angielskiego agenta.
Lista ofiar (są też informacje o pochówku w miejscach innych niż wskazane, ale pomijam):
-Gabor Adler, węgierski ochotnik, alias kpt. British Army „John
Armstrong”‚, alias „Gabriele Bianchi”, niedoszły agent MI6 w Rzymie (w
styczniu 44’ wysadził go na brzeg okręt podwodny P228, ale został
schwytany),
-Eugenio Arrighi, porucznik (Fronte militare clandestino),
– Frejdrik (Fryderyk?) Borian, polski inżynier z żydowskimi korzeniami (Brygada Matteotti),
– Alfeo Brandimarte, maggiore delle Armi navali (no niby inżynier i
major floty, ale dla personelu pływającego nie przywidziano stopnia
majora i nie wiem, jak to interpretować) (Fronte militare clandestino,
zadenuncjowany i aresztowany w maju 44′) – pośmiertnie odznaczony
najwyższym odznaczeniem państwowym: Medaglia d’oro al valor militare
(MOVM),
– Bruno Buozzi, syndykalista, były deputowany z ramienia PSI (partii socjalistycznej) (Brygada Matteotti).
– Luigi Castellani, urzędnik (Brygada Matteotti),
– Vincenzo Conversi, księgowy (Brygada Matteotti),
-Libero De Angelis, mechanik (Brygada Matteotti),
-Edmondo Di Pillo, inżynier, porucznik rezerwy, nawiązał kontakt ze
sztabem alianckiej 5. Armii, organizator przerzutu agentów i akcji
sabotażu na terenie Rzymu, aresztowany w maju 44′ (Brygada Matteotti),
(MOVM),
– Piero Dodi, generał rezerwy specjalizacji kawaleria, schwytany w maju 44′, (Fronte militare clandestino), (MOVM),
-Lino Eramo, prawnik,
-Alberto Pennacchi, drukarz, (Brygada Matteotti),
-Enrico Sorrentino, kapitan, (Fronte militare clandestino),
-Saverio Tunetti, nauczyciel w szkole podstawowej, (Brygada Matteotti).
Rekonstrukcja wydarzeń nie dała ostatecznych rozstrzygnięć w temacie
przebiegu wydarzeń, być może ciężarówka zatrzymała się z powodu awarii
lub sabotażu, a więźniowie stali się niebezpiecznym ciężarem podczas
ucieczki Niemców na północ, być może rozkaz zamordowania więźniów padł
przed odjazdem lub został doręczony (świadkowie mieli widzieć motocykl).
Paolo Monelli w książce „Roma 1943” jest zdania, że mordu dokonano
jedynie po to, by mieć miejsce na rabowane po drodze mienie.