Wojna Mussoliniego

Wiecie, czemu wszyscy pasjonujemy się historią? Ponieważ każde wydarzenie należy rozpatrywać na kilku płaszczyznach. Caporetto jest tutaj świetnym przykładem. Bez dwóch zdań było to wielkie zwycięstwo strony austro-niemieckiej, ale dla Imperium Habsburgów było… pierwszym gwoździem do trumny. Ostatnio trochę się w tym zaczytuję. Artykuł „klęska czy odwrót strategiczny” już samym tytułem szedł o krok zbyt daleko. Ale moim zdaniem idealnie w punkt trafił Pierluigi Romeo di Colloredo Mels, który swojej monografii bitwy dał podtytuł „L’ utile strage” – użyteczna masakra. Czemu? Bo gdyby Włosi mieli stawić czoła całej potędze Austro-Węgier, zmobilizowanej przeciwko nim po wycofaniu się z wojny Rosji, wspartej jeszcze przez Niemców, walcząc nad Isonzo, to z dużo większym prawdopodobieństwem byliby narażeni na naprawdę nokautujący cios – być może wyłączających ich z wojny. Odwrót nad „świętą rzekę ojczyzny” – Piawę – był dla nich wybawieniem: skrócenie linii pozwoliło szczelniej obsadzić front, zwiększyć koncentrację artylerii, wydzielić rezerwy potrzebne do kontrataku. Z kolei teraz Austriacy (już bez bezcennego wsparcia kuzynów) zmagali się z długimi liniami zaopatrzenia. Caporetto to także ciekawe zjawisko społeczne: w 1915 roku na wojnę poszedł przykładowy sycylijski chłop, całe życie związany ze swoją rolą, czujący się Sycylijczykiem, któremu kazano walczyć o jakiś Triest, który nawet nie leżał w granicach tego nowego tworu, jakim dla niego były zjednoczone Włochy. W 1918 roku w dużej mierze zastąpił go w okopach nad Piawą przykładowy młody student (naturalną koleją rzeczy do szeregów szedł coraz młodszy rekrut), człowiek kształcony w duchu włoskiego patriotyzmu, świadomy celu tej wojny, i to on w 1918 roku zdołał zdobyć ten Triest!

1917 r.:

Sztaby austro-niemieckie wybrały na punkty przełamania zwłaszcza dwa miejsca: pozycje włoskie naprzeciwko Tolmino i okolice miejscowości Plezzo, położonej bardziej na północ, gdzie, by wesprzeć atak Niemców, użyto gazów bojowych mających pomóc przedrzeć się przez pozycje Brygady „Friuli”. Wojska uderzające na tych dwóch kierunkach miały spotkać się na tyłach włoskich IV i VII KA, a następnie ruszyć ku sercu Friuli. Powodzeniem zakończył się zwłaszcza atak Niemców na pozycje naprzeciwko Tolmino, gdyż dolina Isonzo była broniona przez ledwie kilka setek strzelców z niewielką ilością ckm z BP „Alessandria”: niemiecka 12. Dywizja maszerowała praktycznie nieniepokojona, korzystając z osłony mgły i zmiecenia pierwszej włoskiej linii w wyniku przygotowania ogniowego; ogółem przełamała trzy linie włoskiej obrony obsadzone przez kilka batalionów mających w granicach połowy stanu etatowego i w osiem godzin pokonała 22 km płaskiej doliny, która dzieliła Tolmino i Caporetto.

W górach, na lewym i prawym skrzydle natarcia 12. Dywizji, udało się wedrzeć na 3000-4000 metrów i także bawarski Alpenkorps wsparty batalionem górskim „Württemberg”, po pokonaniu grzbietu Monte Kolovrat, został zatrzymany na przełęczy Zagradan aż do południa dnia następnego. Na tyłach trzech linii obrony Włochów, miejscowość Caporetto, będąca punktem dowodzenia dla piechoty i co ważniejsze włoskiej artylerii, została o 16.00 osiągnięta przez Niemców: w całej Wielkiej Wojnie w Europie było to najgłębsze włamanie osiągnięte w ciągu jednego dnia!

Wydawało się, że przynajmniej jeden z dowódców pododdziałów 12. Dywizji powinien otrzymać za ten wyczyn najwyższe odznaczenie – Pour le Mérite (za zasługi) -, tak się jednak nie stało, bo nie było żadnych zasług. Akcja była forsownym marszem bez walk i innych wydarzeń godnych nagrodzenia: typowym łutem szczęścia, a fart nie zasługuje na przyznanie najwyższego odznaczenia w armii (przez całą I WŚ przyznano tylko 650 Pour le Mérite). Głośny sukces 12. Dywizji były nade wszystko efektem błędnego rozmieszczenia swoich wojsk przez stronę włoską.

Konsekwencje tego przełamania frontu miały wpływ na cały włoski front w Friuli. Brak wypoczętych rezerw, które mogłyby pomóc odtworzyć linię obrony, spowodował, że kolejne włoskie pozycje, którym sztywno kazano bronić się do końca, jedna po drugiej padały ofiarą wroga. Z przyczyn prestiżowych – chodziło o teren zdobyty kosztem ogromnych ofiar w przeciągu ostatnich dwóch i pół lat – odstępowano niechętnie, ale w końcu wszystkie włoskie korpusy musiały rozpocząć desperacki odwrót walką (włoka książka wytłuszcza ten termin: ritirata combattuta). Także ten aspekt bitwy pod Caporetto długo był ignorowany, gdyż zapominano o setkach ciężkich potyczek, które pobite wojsko włoskie stoczyło próbując powstrzymać napór austro-niemiecki i by pozwolić kolegom, taborom, artylerii i sztabom wycofać się przez rzekę Tagliamento, która miała stać się kolejną linią obrony.

W przeciwieństwie do tego, w co wierzono jeszcze kilka lat wstecz, nie było masowej kapitulacji czy „załamania morale” wojsk włoskich, które w rzeczywistości walczyły z odwagą i wystarczająco długo (dość długo, by potem było czym walczyć nad Piawą) przeciwko silniejszemu i lepiej wyszkolonemu przeciwnikowi.

Trudną prawdą jest to, że Caporetto było bitwą przegraną już na samym jej początku, toczoną przeciwko liczniejszemu przeciwnikowi, mającemu przewagę w artylerii i broni maszynowej, lepiej dowodzonemu, lepiej przygotowanemu do prowadzenia działań manewrowych i mającemu po swojej stronie czynnik niebagatelny: całkowite zaskoczenie strategiczne.
————————————————————————-
Komunikaty Comando Supremo:

Zapraszam do zakupu książki mojego autorstwa: „Betasom. Włoska broń podwodna w bitwie o Atlantyk (1940-1945)”! Wszystkie szczegóły znajdziesz tutaj: http://wojna-mussoliniego.pl/?p=5897

Wystarczy zgłosić taką chęć w komentarzach lub na PW na fan page’u lub napisać na e-mail: marek.sobski@interia.eu