Wojna Mussoliniego

Włoska artyleria przeciwlotnicza (działa 90mm/53) w akcji, Afryka Północna, wiosna 1942 r. Dalej wątek „Ariete” pod Gazalą.

W międzyczasie 22. BPanc., której uzbrojenie stanowiła mieszanka 156 „Grantów”, „Stuartów” i „Crusaderów”, wyruszyła o świcie i spenetrowała na kilka mil w głąb linie obronne Osi bardziej na północ od pozycji „Ariete”. Trafiono tutaj na niemiecką 15. DPanc. i silny ogień niemieckiej artylerii z Sidra Ridge. Ten atak kosztował brygadę 60 czołgów. Została ona zmuszona do odwrotu za linie 2. Higland Light Infantry, który nadal trzymał pozycje w pobliżu Bir el Tamar. Wczesnym popołudniem „Ariete” i 21. DPanc. wykonały serię kontrataków na tym kierunku, które z biegiem czasu przybierały na sile. W końcu mocno wykrwawiona indyjska 10. BP została zmuszona do odwrotu z Aslagh Ridge. Wsparcia piechocie nie udzieliła 22. BPanc., choć miała rozkaz utrzymać zajmowany przez siebie teren i interpretowała go nazbyt dosłownie. Później popołudniem resztki 10. BP i 22. BPanc. zostały rozciągnięte wzdłuż skrajnego wschodniego stoku Aslagh Ridge, trzymając się desperacko wobec ataków sił pancernych Osi i ciągłego ostrzału artylerii.

Późnym popołudniem Rommel rozpoczął przygotowania do generalnego kontrataku w dniu następnym. „Ariete” i 21. DPanc. miały uderzyć na wschód, na pozycje Brytyjczyków nadal utrzymujących się na Aslagh Ridge, a 15. DPanc. miała przejść przez lukę w polu minowym na południe od Bir el Harmat i skręcić na północ, by zaatakować południową flankę tych samych sił alianckich. Realizację planu ułatwiły nierozważne ruchy po stronie aliantów. 22. BPanc. wycofała się na noc o 11 km, pozostawiając bez wsparcia czołgów własną piechotę. Luka, którą zamierzała wykorzystać do wyjścia na tyły aliantów 15. DPanc. była broniona przez batalion piechoty bez wsparcia artylerii i dział ppanc. Po zapadnięciu zmroku na Aslagh Ridge trwała zatem tylko osłabiona indyjska 10. BP. Wyrok na nią został wydany.

O świcie 6 czerwca 1942, silny atak Osi spadł na bardzo uszczuplone siły aliantów, które zostały niemal całkowicie zniszczone. Indyjska brygada poległa po dzielnej walce. Major hrabia Marco Folchi-Vici, oficer artylerii przydzielony do „Ariete”, wspomina jak bateria 25 funtowych haubicoarmat walczyła, aż pozostał tylko jeden człowiek, który po kolei strzelał z czterech dział. Czołgi Osi otoczyły dzielnego artylerzystę, wstrzymały ogień, by pozwolić mu poddać się z honorem, ale gdy ten nadal strzelał z haubic, czołgi skoncentrowały się na jego pozycji i rozjechały ją (overran it). Ciało nieznanego bohatera i jego kolegów pochowano później z honorami. Brytyjskie czołgi ponownie odegrały tylko niewielką rolę w tych wydarzeniach. 22. BPanc. zauważyła włoskie M14 na południe od swoich pozycji, które ostrzelano i rozproszono. Nie uczyniono jednak niczego, by pomóc piechocie.

Po zakończeniu tej ważnej akcji, Rommel wyraził swoje uznanie dla włoskich sojuszników: „podczas tygodni w rejonie Knightsbridge, „Ariete” – osłaniana, co prawda, przez niemieckie działa i czołgi – walczyła dobrze przeciwko każdemu natarciu Brytyjczyków, chociaż ich straty nie były lekkie”. Ta raczej oszczędna pochwała jest jednak ważną wskazówką w ocenie roli, jaką odegrała włoska dywizja broniąc wschodniej flanki „kotła” (Cauldron). „Ariete” zapobiegła jakiejkolwiek interwencji aliantów w akcję Niemców, którzy niszczyli „boks” 150. BP, otwierając tym samym życiodajną drogę dla zaopatrzenia i wyrywając dużą dziurę pośrodku linii Gazala.

Żołnierze włoscy z zainteresowaniem oglądają zdobycznego „Crusadera”, wiosna 1942 r.

Nieoczekiwanie dla Włochów kolejne pięć decydujących o losach bitwy dni polegało na odcinku „Ariete” jedynie na aktywności patrolowej. Na przykład 31 maja, 2. Brygada Pancerna cały dzień roztrwoniła obserwując jak jej 25 funtowe haubicoarmaty ostrzeliwują czołgi M 14, które pojawiły się na horyzoncie na szczycie Aslagh Ridge. W tym czasie Brytyjczycy porządkowali i uzupełniali swoje zdezorganizowane oddziały. Silna burza piaskowa 2 czerwca przysłoniła większą część pola bitwy, chociaż nie przyczyniła się do zmniejszenia aktywności artylerii.

Podczas gdy Brytyjczycy trwonili czas, aktywne były wojska Osi, które metodycznie poprawiały swoje położenie. W tym czasie DAK zniszczył boks 150. BP i zabezpieczył drogę zaopatrzeniową prowadzącą z zachodu. To „Ariete” skutecznie ubezpieczała te działania przed możliwą kontrakcją brytyjskiej broni pancernej. Na południu DZmot. „Trieste” i 90. DLekk. rozprawiały się z okrążonym garnizonem Bir Hacheim. Te zwycięstwa zmieniły bieg bitwy. Wojskom Osi nie groziła już klęska, a siły wyrównały się, jeśli Niemcy i Włosi nie zyskali przewagi. Postawa „Ariete” okazała się kluczowa, choć jej losy są mało nagłośnione, gdyż zabezpieczając Niemcom tyły pozwoliła im zniszczyć boks 150. Brygady.

Dopiero 5 czerwca alianci byli w stanie zorganizować duży kontratak na „Cauldron”. Plan zakładał atak pod osłoną ciemności indyjskich 9. i 10. BP wpartych silnie przez artylerię na pozycje trzymane przez „Ariete”. Hindusi mieli otworzyć wyłom, przez który brytyjska 22. BPanc. mogłaby się przedostać na pozycje włoskich dział umieszczonych za pozycjami bersalierów, a następnie zniszczyć odcięte siły pancerne Osi. To był mądry plan, ale zwyczajnie był już spóźniony. Do tego czasu DAK zniszczył już 150. BP i otworzył drogę zaopatrzenia. Niemcy bez przeszkód mogli dać wsparcie zaatakowanej „Ariete”. Po alianckiej stronie zawiodło dowodzenie atakiem, przeznaczone do niego jednostki wywodziły się z dwóch różnych dywizji.

O 2.50 silny ostrzał artylerii spadł na włoskie pozycje. Jego celem były jednak wysunięte pozycje, które Włosi wcześniej opuścili. Dziesięć minut później indyjska 10. BP ruszyła naprzód i bez walki zajęła wyznaczone cele – wspomniane pozycje celowo porzucone przez bersalierów. Następnie szkocki 2. Highland Light Infantry z tej brygady zbliżył się do rejonu Bir el Tamar, tam powitał go ogień ciężkiej artylerii, moździerzy i ciężkich karabinów maszynowych z właściwych pozycji „Ariete”. Pomimo to, po ciężkiej walce Szkoci zdołali wyrzucić 8. Pułk Bersalierów z części Aslagh Ridge. Jednak 2. West Yorkshires z 9. BP, który miał wykorzystać powstały wyłom, został zatrzymany przez intensywny ogień artylerii zaledwie 1000 m dalej. O świcie nie było żadnego śladu po 22. BPanc. i przez resztę dnia artyleria Włochów ostrzeliwała pozycje uchwycone przez Brytyjczyków. O 7.30 2. West Yorkshires padł ofiarą „niemieckiego” kontrataku przeprowadzonego siłą 40 czołgów i 17 samochodów pancernych. Ten kontratak Włochów zmusił sprzymierzonych do porzucenia ich zamierzeń ofensywnych i skupieniu się na utrzymaniu coraz bardziej zagrożonych pozycji w pobliżu Bir el Tamar. W połowie poranka włoskie M 14 spustoszyły pozycje jednej z kompanii West Yorkshires. Całemu batalionowi kazano wycofać się po zmroku, by uniknął on podobnego losu.

Czołg M13/40 w okresie bitwy pod Gazalą.

29 maja 1942 Rommel nakazał koncentrację broni pancernej Osi. Zadaniem dla „Ariete” było zatkanie luki pomiędzy DAK na Ridgel Ridge na północy i 90. DLekk. w Bir el Harmat na południu. O 8.00 włoska dywizja ruszyła na północ w stronę Aslagh Ridge, niewielkiego wzniesienia, które przez następny tydzień Włosi dobrze poznają. O 11.00 przed frontem „Ariete” odkryto 2. BPanc., najwyraźniej podejmującą ostatnią próbę, by zapobiec połączeniu się włoskiej jednostki z DAK. Doszło do ostrej wymiany ognia, ale Brytyjczycy ścierali się już z niemiecką 15. DPanc. na północy i nie skupili całej uwagi na Włochach. W południe 2. BPanc. była atakowana z trzech stron, z północy (Ridgel Ridge) naciskały ją 15. i 21. DPanc., a nacierająca na północ w stronę Aslagh Ridge „Ariete” napierała na jej południowo-zachodnią flankę. Na pole walki przybyła także brytyjska 22. BPanc., ale pomimo to włoska i niemieckie dywizje nawiązały kontakt. Akcję zakończyła gwałtowna burza piaskowa, dzięki której zredukowana do 30 czołgów 2. BPanc. zdołała się wycofać.

Niedawno połączone i zaopatrzone wojska pancerne Osi skoncentrowały się w rejonie, który niebawem będzie znany jako „Cauldron” (kocioł). Był to płaski teren tuż za umocnieniami Linii Gazala, ograniczony przez Ridgel Ridge, Aslagh Ridge, Bir el Harmat i „boks” broniony przez brytyjską 150. BP. Zawiodło rozpoznanie i w efekcie konwoje zaopatrzeniowe nie mogły teraz pokonać pól minowych znajdujących się na zachód od DAK i „Ariete”. Wieczorem 29 maja piechota z dywizji „Trieste” i „Brescia” zdołały oczyścić kilka wąskich przejść przez pola minowe. Trasy były narażone na ogień brytyjskiej artylerii. Otwarto w ten sposób jedynie bardzo cienką drogę zaopatrzenia. Jak najszybciej należało otworzyć w pełni drożny szlak dla dostaw, ale ciężko byłoby to zrobić gdyby wojska pancerne Osi musiałyby odpierać wrogie ataki.

Otoczone siły pancerne Osi spodziewały się ataku wrogich czołgów i piechoty w nadchodzącym dniu. Zwrócona na wschód „Ariete” zajęła pozycje wzdłuż Aslagh Ridge. To właśnie ze wschodu najprawdopodobniej miało nadejść wrogie natarcie, dlatego De Stefanis troskliwie przygotował się do oparcia przeciwnika. Osobiście nadzorował obsadzanie grzbietu przez 5. i 12. batalion bersalierów oraz 47 mm działa ppanc. Za tymi pozycjami umieszczono działa 88 mm, 90 mm i trochę starych armat Skoda kal. 76 mm. Za grzbietem, poza wzrokiem wroga, umieszczono z północy na południe gotowe do kontrataku czołgi M 14 z 8., 9. i 10. batalionów pancernych. Za czołgami rozlokowała się artyleria polowa dywizji, gotowa do udzielenia wsparcia obronie w ewentualnej współpracy z artylerią XX Korpusu, DAK i 90. DLekk.

30 maja doszło do ataków 2. BPanc. na pozycje „Ariete”. O 7.30 zjawiły się brytyjskie czołgi, ich ataku nie poprzedziło przygotowanie artyleryjskie. Ogień włoskich dział umieszczonych za plecami bersalierów okazał się bardzo skuteczny. Jednak w wymianie ognia także Włosi ponieśli ciężkie straty. 31. Artillery Group (jestem poza domem i nie mam możliwości sprawdzić OdB dywizji, na razie pozostawmy taki zapis…) stracił 49 ludzi i pięć armat 88 mm, wystrzeliwując nie mniej niż 1748 pocisków. W pewnym miejscy „Crusadery” zbliżyły się na około 200 jardów (jard = 0,9144 m) do włoskiej armaty 88 mm, której szybko kończyła się amunicja. Obsługa kontynuowała ostrzał zatrzymując wrogi czołg w ostatniej chwili. Podczas walki ranny w nogę został por. Calabresi, dowódca 14. baterii artylerii, niedługo później w szpitalu polowym odnalazł go Rommel i osobiście odznaczył Krzyżem Żelaznym pierwszej klasy. Atak brytyjskich czołgów udało się odeprzeć.

Żołnierze włoscy oglądają czołg Mk III, Valentine zniszczony podczas bitwy pod Gazalą.
—————————————————————-
Pora coś postanowić w sprawie przyszłości strony. W związku z moimi zobowiązaniami pisarskimi (książka, artykuły) mój wolny czas praktycznie przestał istnieć i nie jestem w stanie poświęcać na działalność internetową zbyt dużo czasu, ale nie chcę jej także zawieszać (wydawcę można zawsze zmienić, ale czytelnik w jakiś sposób związany z autorem i mający z nim stały kontakt to dla mnie powód do dumy i wielkiej radości). W związku z tym do czasu opanowania największego kryzysu zapraszam na wpisy w każdy wtorek i czwartek. Docelowo chciałbym żeby wpisy ukazywały się w każdy poniedziałek, środę i piątek. Kończymy wątek włoskiej pancerki w Afryce Północnej.
—————————————————————-

W dwóch największych starciach pierwszego dnia nowej ofensywy Osi „Ariete” straciła prawie połowę swoich czołgów – 55 M 14. Ponadto marsz włoskiej dywizji został mocno opóźniony, a teraz była pilnie potrzebna na północy, gdzie DAK i niemiecka 90. DLekk. zmierzały na północ walcząc z brytyjskimi jednostkami pancernymi. Wkrótce Niemcy znaleźli się w izolacji na tyłach linii obrony pod Gazalą. Atakowani przez wrogie czołgi pilnie potrzebowali wsparcia i dostaw zaopatrzenia. Niemieckie dywizje zostały odcięte od swoich służb tyłowych w Bir el Harmat, które leżało na południu. Dlatego gen. De Stefanis porzucił planowanie ataku na Bir Hacheim i pilnie ruszył ze swoją dywizją na północ. Po zapadnięciu zmroku „Ariete” osiągnęła Bir el Harmat, gdzie z radością przyjęto takie wsparcie w obronie cennych zapasów.

28 maja 1942 Rommel przybył do kwatery gen. Baldassare, którą ustanowiono w Bir el Harmat. Lis Pustyni chciał, by „Ariete” szybko przemieściła się na północ. Tam Niemiec chciał skoncentrować swoje rozrzucone siły pancerne i stawić czoło spodziewanym kontratakom przeciwnika. Natychmiast po śniadaniu włoska dywizja ruszyła połączyć się z Niemcami w rejonie Rigel Ridge. Podczas drogi Włosi bronili niemieckie kolumny zaopatrzeniowe przed atakami brytyjskich czołgów. Późnym rankiem, brytyjska 1. Army Tank Brigade wykonała serię nieskoordynowanych ataków swoich czołgów „Valentine” na wojska Osi, za podstawę wyjściową używając położonego na zachodzie „boksu” trzymanego przez 150. BP. Część tych ataków spadła na lewą flankę maszerującej „Ariete” i przysporzyła jej pewnych strat. Natarcia czołgów zostały dość łatwo odparte przez włoską artylerię i nie przeszkodziły w marszu dywizji na północ.

Kontratak mógłby być skuteczniejszy, jeśli zostałby skoordynowany z akcją brytyjskiej 2. BPanc. atakującej ze wschodu. Wczesnym popołudniem jej „Granty” i „Crusadery” zaatakowały prawe skrzydło „Ariete”. Pomimo posiadania gorszych czołgów i już zredukowanej ilości M 14 „Ariete” walczyła wytrwale, zadając przeciwnikowi spore straty, także dzięki nadal silnej artylerii i działom plot. 90 mm. Pośrodku walki pojawił się wraz z jedną kolumn zaopatrzeniowych sam Rommel i znalazł się pod „wściekłym ogniem”, który zmusił go do pospiesznego odwrotu przed zapadnięciem zmroku. Wieczorem brytyjskie czołgi osiągnęły Bir el Harmat, ale nie było tam już „Ariete”, która na północy dołączyła do Niemców. Brytyjczycy swoim zwyczajem wycofali się z tego miejsca na noc. Po zapadnięciu ciemności obsadziła je niemiecka 90. DLekk.

Biorąc pod uwagę przewagę ilościową i jakościową brytyjskich czołgów, to okazały się one co najwyżej nieznaczną niedogodnością. Brytyjczycy ogłosili, że starcia tego dnia wypadły nieznacznie na ich korzyść. Była to jedynie iluzja, wojska pancerne Osi miały nakazane nie wiązać się walką z wrogimi czołgami. Te determinowane rozkazami uniki Brytyjczycy poczytywali sobie jako własne sukcesy. To zadowolenie się pozornymi sukcesami miało dwojakie następstwa – nie zniszczono wojsk pancernych Osi i pozwolono im się skoncentrować na tyłach linii Gazala.

Pojazdy Dywizji Pancernej „Ariete” w zimie 1942 r. Po środku Semovente da 75/18, a na pokładzie ciężarówki czołg M 14 (zapewne).

Na południu DAK, XX Korpus Zmotoryzowany i niemiecka 90. Dywizja Lekka miały ruszyć z rejonu koncentracji i szerokim łukiem ominąć linię Gazala od południa. Później można było skręcić na północ i ruszyć w stronę morza, odcinając „boksy” piechoty od wsparcia czołgów i bazy zaopatrzeniowej w Tobruku. Na kilka godzin przed akcją wywiad Osi wykrył wcześniej nieodkryty „boks” w Bir Hacheim i pewne siły pancerne Brytyjczyków umieszczone bezpośrednio za południowym krańcem linii Gazala. Obecność przeciwnika na planowanych trasach przemarszu wojsk szybkich Osi spowodowała modyfikację planu. Niemcy mieli poruszać się najdalej na południu i zetrzeć się z brytyjskimi czołgami, a XX Korpus miał opanować Bir Hacheim nim DAK skręci na północ. Niestety, nie posiadano danych wywiadowczych o siłach przeciwnika obsadzających pozycję, którą mieli zaatakować Włosi.

Rankiem 26 maja 1942 wojska pancerne Osi ruszyły z rejonu Rotunda Segnali, ich ruchy skryła gwałtowna burza piaskowa. Plan Rommla szybko zaczął napotykać na pierwsze przeszkody. Dywizja „Trieste” nie została poinformowana o ostatniej zmianie planów i pędziła na złamanie karku aż nie wjechała na pola minowe otaczające Bir Hacheim. Resztę dnia spędziła na powolnym oczyszczaniu z min wąskiego przejazdu, będąc pod obserwacją i ogniem artylerii brytyjskiej 150. BP, która obsadzała swój znajdujący się na północy „boks”. W tym czasie „Ariete”, w której nie miano pojęcia gdzie zapodziała się „Trieste”, poruszała się wraz z DAK na południe. O 20.00 brytyjskie patrole na południe od Bir Hacheim zameldowały zbliżanie się wrogich kolumn, które rozpoczęto ściśle nadzorować, gdy tylko minęły południowy skraj linii Gazala. Była to cała potęga sił zmotoryzowanych Osi, razem oceniana na około 10.000 pojazdów wszelkiego rodzaju.

O 6.00 27 maja, czołgi M 14 z „Ariete” jako pierwsze po stronie Osi weszły do walki. 8. batalion pancerny Col. Enrico Maretti poruszał się na prawej flance, a 9. batalion pancerny Col. Pasquale Prestisimone z lewej, idąc jako awangarda. Za nimi posuwał się 10. batalion pancerny Mag. Luigi Pinna i 8. pułk bersalierów. Prowadzące bataliony zameldowały napotkanie silnego punktu obrony przeciwnika, uważając, że jest to przydzielony im cel – Bir Hacheim. W rzeczywistości był to kolejny niewykryty przez wywiad Osi „boks”, który obsadzała indyjska 3. BZmot., znajdujący się na południe od Bir Hacheim. Hindusi dopiero niedawno obsadzili rejon wzniesienia, znanego jako punkt 171, i nie zdążyli się jeszcze dobrze okopać. Brygada była dobrze wyposażona w artylerię, ale miała tylko 30 z 64 swoich dwufuntowych armat przeciwpancernej (kal. 40 mm; dla każdej włoskiej dywizji liczba absolutnie zawrotna…). Jej siły były jednak wystarczające, by zakłócić marsz „Ariete”. O 6.30 indyjska artyleria ostrzelała dużą kolumnę pojazdów kołowych włoskiej dywizji, które szybko zostały zmuszone do rozproszenia się w terenie. Włoskie M 14 szybko odpowiedziały atakiem. Brygadier Filose z 3. Brygady zameldował zdenerwowany, że jest atakowany przez „całą przeklętą niemiecką dywizję pancerną” i zażądał wsparcia własnych czołgów.

O 7.30 De Stefanis rozkazał 132. Pułkowi Pancernemu atak na napotkaną pozycję, nadal błędnie biorąc ją za Bir Hacheim. Pomimo silnego ognia wrogiej artylerii, do ataku ruszyło 60 czołgów M 14, które wspierała ta część artylerii, która zdołała nadciągnąć i doskonałe włoskie 90 mm działa ppanc. (także plot. – wspominany odpowiednik niemieckiej 88). Włoskie czołgi napotkały Bren Carriery, które wyłoniły się z punktu 171, i bez problemu je zniszczyły. M 14 wpadły prosto na pospiesznie stworzone pozycje indyjskiego 18. Batalionu Kawalerii (zmot.). Chwilę później druga fala włoskich czołgów, oceniana przez nerwowych Hindusów na 200 wozów, spustoszyła pozycje 2. Royal Lancers (https://en.wikipedia.org/wiki/2nd_Lancers_(Gardner’s_Horse)#World_War_II) , chociaż ponownie zidentyfikowano je jako czołgi niemieckie. Następnie prowadzące 8. i 9. bataliony pancerne wznowiły swój przerwany marsz i skręciły na północ. Oczyszczanie wrogich pozycji pozostawiono 10. batalionowi pancernemu i bersalierom, chociaż te siły pojawiły się z pewnym opóźnieniem, dzięki czemu Filose i część jego ludzi zdołała uciec.

Po niewiele ponad półgodzinie było po wszystkim. Meldunki Hindusów przyznają stratę 41 oficerów i 453 żołnierzy zabitych oraz 600 ludzi wziętych przez Włochów do niewoli. „Ariete” meldowała m.in. wzięcie do niewoli generała. W rzeczywistości pojmano 72-letniego admirała Sir Waltera Cowana (https://pl.wikipedia.org/wiki/Walter_Cowan), który dość niechętnie poddał się majorowi Pinna z 10. Batalionu Pancernego. „Ariete” przyznaje stratę podczas tego starcia 30 zabitych, sześciu zaginionych i 40 rannych. Raport z następnego dnia mówił o 25 czołgach M 14, które pozostały porzucone na polu walki, 23 z nich całkowicie spłonęły. Pierwszy sukces podczas nowej ofensywy nadzwyczajnie wzmocnił morale włoskiej dywizji.