Wojna Mussoliniego

Generał Arena z „Ariete” otrzymał rozkaz do odwrotu dopiero po zapadnięciu nocy. Wówczas walcząca przez cały dzień „Ariete” została odrzucona przez 22. BPanc.. Na polu bitwy naliczono 29 zniszczonych M14 i kilka armat, Brytyjczycy wzięli też 450 jeńców. Sami przyznają stratę zaledwie jednego czołgu i niewielkiej liczby ofiar. Operująca na południu 4. BPanc. zgłosiła zdobycie 11 armat i wzięcie kolejnych 300 jeńców. Niemiecka i aliancka literatura pozostawiają wrażenie, że „Ariete” została okrążona i zniszczona. W rzeczywistości część dywizji zdołała się wycofać, pod osłoną ciemności odrywając się od przeciwnika. Pewnym jest, że to postawa „Ariete” spowodowała, że nie był możliwy manewr, który mógłby zamknąć w okrążeniu większość wycofujących się wojsk Osi. DAK i będąca ariergardą 90. DLekk. cofały się na zachód prawie nieniepokojone. Żadnej nadziei nie było dla piechoty (w większości włoskiej), która nie posiadała własnych środków transportu.

Nocą 4/5 listopada, mające nadal taką możliwość oddziały cofały się w stronę Fuka. Brytyjczycy wiedząc, że zorganizowana obrona już nie istnieje, woleli poczekać z pogonią do rana. Ich wojsk wymagały reorganizacji i przegrupowania. Jedynie ich rozpoznanie jednoznacznie wskazywało, że bitwa została wygrana, a przeciwnik jest w pełnym odwrocie.

Od wczesnego poranka 5 listopada wojska Osi znajdujące się na południe od Fuka zostały poddane ciągłym atakom z powietrza. Panował względny porządek, ale także obawiano się, że przeciwnik zdoła oskrzydlić cofające się wojsko od południa i odciąć mu drogę odwrotu. Nocą, przed dalszym marszem w stronę Mersa Matruh oddziały reorganizowano. Starano się przynajmniej sprawiać pozory porządku, by nie załamało się morale. Włoski XX. KA był praktycznie zniszczony, De Stefanis dowodził ledwie kilkoma bardzo pokiereszowanymi oddziałami.

W południe, brytyjska 8. BPanc., którą wysłano z zadaniem odcięcia broni pancernej Osi, osiągnęła drogę nadmorską pomiędzy El Daba i Fuka. Tam szybko rozłożono się do obrony. Wkrótce nadeszła mieszana kolumna czołgów, pojazdów i maszerującej piechoty – jedyna, jaką udało się odciąć (nie udało się powtórzyć manewru spod Beda Fomm z początku 1941 r.). Z najbliższej odległości otworzono do niej ogień, powodując tak duże zamieszanie, że napotkano tylko niewielki opór. W niewiele ponad godzinę zgłoszono zniszczenie 14 niemieckich czołgów i 29 M14, wzięto także 1000 jeńców i zdobyto cztery działa oraz 100 pojazdów. Brytyjczycy zinterpretowali to wydarzenie jako ostateczny koniec włoskiego XX. KA. Jednak raporty Osi mówią o jego pozostałościach obecnych w Mersa Matruh następnego dnia. Zniszczona kolumna nie jest do końca zidentyfikowana, prawdopodobnie był tam także personel zakładów naprawczych z El Daba.

—————————————————————-
Smutne dla Włochów starcie, które doprowadziło do rozbicia 132. Dywizji Pancernej „Ariete” skłania do zadania pytania o szanse włoskich wojsk pancernych w starciu z przeciwnikiem. Największe szanse na zwycięstwo włoskie czołgi miały znajdując się w obronie, gdy wspierały je armaty ppanc., pelotki kal. 88 i 90 (włoskie) mm czy artyleria polowa (u Włochów morderczo skuteczna w zwalczaniu czołgów – wystarczy poczytać jaką różnicę robiła obecność pojedynczych, dobrze wstrzelanych dział podczas obrony spadochroniarzy z „Folgore” podczas ataków czołgów). Tak odnieśli swoje największe sukcesy: Bir el Gobi w listopadzie 1941 r. (Ariete vs. 22. BPanc.), udane walki „Littorio” z brytyjską pancerką (24.X.42 z 2. BPanc. i 2.XI.42 z 9.BPanc.), kolejny sukces „Ariete” z 2.XI.42 przeciwko 8.BPanc. Mogło się zdarzyć, że przeciwnik dysponował gorszymi czołgami (styczeń 41′, Brigata Corazzata Speciale vs. 4. BPanc.) lub był nieostrzelany („Centauro” vs. Amerykanie pod Stacją Sened w Tunezji.

Natomiast dużo ciężej znaleźć przykłady na korzystne dla Włochów rozstrzygnięcie boju spotkaniowego z wrogimi czołgami. Wtedy do sukcesu na pewno potrzebna była obecność dział samobieżnych, które bez problemu niszczyły każdy aliancki czołg obecny na Pustyni Zachodniej. W ostatniej walce „Ariete” nie są one wspomniane (możliwe, że zostały zniszczone wcześniej, bo tradycyjnie służyły do zatykania wszelkich dziur w obronie) i skutkiem była masakra włoskich czołgów.

Wrak czołgu M13/40. Dalsze wątki z tematu włoskiej pancerki pod El Alamein.

To na nieprzygotowanym do obrony szlaku Rahman, biegnącym z Sidi abd el Rahman na wybrzeżu w stronę pustyni na południu, wojska pancerne Osi mogły spełnić wolę Hitlera o walce do końca. Brytyjska 2. BPanc. próbowała przebić się na północy korzystając z alianckiego występu w froncie, ale zatrzymały ją w serii desperackich starć na szlaku Rahman jednostki DAK i ostatnie M14 z „Littorio”. Po południu, nieco bardziej na południu brytyjska 8. BPanc. spróbowała przerwać rozciągnięte linie Osi; część czołgów dotarła do pustynnego szlaku, ale tutaj odrzuciły je przybyłe właśnie czołgi i artyleria z „Ariete”. Brytyjczycy zgłosili stratę 16 Shermanów i 10 Crusaderów.

O świcie 4 listopada wojska Osi przygotowały improwizowaną linię obrony wzdłuż szlaku Rahman na zachód od alianckiego przełamania. Głównie dzięki dużej ostrożności po stronie aliantów odwrót postępował całkiem sprawnie. Na północy znalazła się 90 DLekk. i włoski X. KA, w centrum DAK i XX. KA, a na południu wolno maszerujący pustynią XXI. KA. Niemcy mieli jeszcze 24 czołgi, „Littorio” 17 M14. Największe nadzieje wiązano ze 100 M14 Dywizji „Ariete”, z których jednak wiele wymagało napraw i przeglądów.

Dopiero późnym rankiem 22. BPanc. zdołała się wyrwać z niebronionych już pól minowych Osi. Za nią ruszyła reszta 7. DPanc. Brytyjskie czołgi zostały ostrzelane przez nieliczne armaty kal. 88 mm i wypróbowały obronę na południe od szlaku Rahman i Tel el Aqaqir. Nie udało im się wyjść na otwartą pustynię, za to natrafiono na czołgi i artylerię. Była to „Ariete” z jej setką M14 i całą artylerią XX. KA, w tym osiemdziesiątki ósemki. Znalazły się tutaj także ostatnie już sprawne czołgi „Littorio” i „Trieste”. Brytyjczycy szybko zorientowali się, że jest to za silny przeciwnik, by go z marszu pokonać, lub by można go było pozostawić na flance. Zatrzymali się czekając na własne armaty ppanc., piechotę i artylerię. Obie strony przez kilka godzin wymieniały teraz ogień artyleryjski. W tym czasie 22. BPanc. szykował się to ataku na „Ariete”.

Teraz w książce I. Walkera było jakieś wodolejstwo, ale zapisałem sobie żeby zacytować Wam krótką charakterystykę taktyki włoskich czołgów: Ciągle manewrować, nie odkrywać burty czołgu na strzał, nie pozwolić by to przeciwnik strzelał pierwszy. Wszystko zależało od harmonijnej współpracy załogi. (w starciu włoskich eMek z Shermanem czy Grantem jest to chyba dość oczywisty wybór)

Pojedynek ogniowy artylerii i czołgów z „Ariete” i 22. BPanc. trwał cały ranek, południe i większość popołudnia. W tym czasie szala zwycięstwa nie przechyliła się na żadną ze stron. W tym czasie od południa pustynią Włochów oskrzydlała 4. BPanc., która próbowała okrążyć „Ariete”, ale jej akcję opóźniał ogień artylerii XX. KA. Strzelano do czasu, aż brytyjskie czołgi zaczęły szarżować pomiędzy włoskimi działonami, siejąc zniszczenie. Późnym popołudniem gen. Arena raportował: „Wrogie czołgi penetrują obszar na południe od Ariete. Ariete jest okrążona. Położenie 5 km na północny zachód od Bir el Abd. Czołgi Ariete walczą”. Rommel zdał sobie sprawę, że to koniec, kazał wraz z zapadnięciem ciemności wycofać się 90. DLekk., DAK i „Ariete”. Włosi mieli cofać się na zachód maszerując na południe od drogi nadbrzeżnej (chroniąc od strony pustyni pobite wojska niemieckie). Silna presja wywarta na „Ariete” w końcu skłoniła Rommla do zignorowania rozkazów Hitlera i ratowania resztek armii.

Mk III Valentine z desantem szkockiej piechoty.

Tragicznym finałem beznadziejnych walk toczonych przez wojska Osi pod El Alamein była decyzja Rommla o zarządzeniu odwrotu. Z południa wezwano „Ariete” (gen. Arena), która miał znacząco wzmocnić możliwości dania osłony wycofującemu się wojsku. To skazywało na zagładę całe południowe skrzydło wojsk Osi, gdzie stacjonowała niezmotoryzowana włoska piechota. W pierwszym etapie odwrotu włoskie X. i XXI. KA miały cofnąć się na szlak Rahman, gdzie miano zorganizować obronę przeciwpancerną i istniała większa szansa na wsparcie ze strony własnych czołgów. „Ariete” miała zająć pozycję na południe od Tel el Aqaqir, na prawym skrzydle resztek „Littorio” i „Trieste”. W ten sposób XX. KA miał zajmować centralną pozycję w ugrupowaniu Osi z DAK i X. KA na północy i XXI. KA na południu. Piechota miała maszerować do Fuka, a czołgi Osi zyskać dla niej czas. O zgodę na manewr poproszono Hitlera, który nie odpowiedział.

3 listopada 1942 r. piechota Osi zaczęła odwrót na z góry założone pozycje. Nadal nie było odpowiedzi od Hitlera, więc o 10.30 Rommel potwierdził swój rozkaz. Piechota cofała się na zachód, a „Ariete” na pełnej prędkości gnała na północ. DAK i „Littorio” trzymały swoje pozycje, miały być gotowe do odwrotu zaraz po zapadnięciu ciemności. 90. DLekk. i broń przeciwpancerna miały postępować za nimi jako ariergarda. W bitewnym zamęcie doszło do zakłóceń tego planu. Dywizja „Bologna” zbyt szybko wycofywała się na zachód, przez co powstała groźna luka, którą załatać musiała „Ariete” zatrzymując się na północ od Deir el Qatani.

W tym newralgicznym momencie nadeszła odpowiedź od Hitlera, który zakazywał odwrotu. Podjęto próbę negocjowania tego stanowiska, ale tymczasem nakazano niezmotoryzowanej piechocie stanąć tam, gdzie akurat się znalazła (Wg. mnie to jest ten kluczowy moment, dzięki któremu Oś straciła kilka miesięcy czasu, które można jeszcze było ugrać w Afryce Północnej. Po udanym oderwaniu się od przeciwnika stawanie teraz w miejscu było totalnym nonsensem). Rommel zezwolił DAK i XX. KA na powrót w rejon Tel el Aqaqir dla dania wsparcia piechocie. Ta jednak porzuciła już swoje dogodne pozycje (te, które zajmowała od początku bitwy), które osłaniały pola minowe. Teraz w sypkim piachu pustyni należało oczekiwać ciosu kilku brytyjskich dywizji pancernych (trzech + kilka samodzielnych brygad pancernych). Ta decyzja oznaczała stratę całej piechotę i przyniosła zgubę „Ariete”, jedynej nadal pełnowartościowej dywizji pancernej po stronie Osi.

Wynikiem sprzecznych rozkazów był chaos. Załamała się komunikacja i wiele jednostek nigdy nie otrzymało rozkazów, by stanąć i podjąć i walkę, inne zostały wobec tego skazane na zagładę w beznadziejnych starciach lub zignorowały niedorzeczne rozkazy.