Wojna Mussoliniego

1917 r.:

18 sierpnia: chrzest bojowy ardytów (arditi) płk Bassiego. W newralgicznym sektorze San Marco po raz pierwszy użyto w celu zdobycia austriackiej pozycji włoskich wojsk szturmowych: arditi (pi razy drzwi nazwę powinno się tłumaczyć jako śmiałkowie). Nowa formacja przeszła szkolenie w Sdricca di Manzano w pobliżu Cormòns. W pierwszej akcji wzięła udział 3. kompania Cap. Pedercini, a celem było Belpoggio. Za wyszkolenie ardytów odpowiadał Cap. (ówcześnie) Giuseppe Bassi, pochodzący z Udine, weteran wojny libijskiej (przeciwko Turcji, 1911-1912), wnuk bohatera Zjednoczenia Włoch Piera Fortunato Calvi. Zgodę na wprowadzenie w życie idei taktycznych Bassiego wyraził dowódca 48. DP gen. Francesco Severio Grazioli (to jego znam jako „ojca ardytów”), który w maju 1917 roku pierwszy raz spotkał się z pomysłami wizjonerskiego kapitana. Wówczas służący w BP „Lambro” Bassi zdumiał swoich przełożonych umiejętnym użyciem pistoletu maszynowego Villar Perosa podczas zdobywania pozycji Dosso del Palo, także na Monte San Marco.

Akcja przeciwko Belpoggio zakończyła się sukcesem ardytów, którzy wzięli ponad 400 jeńców. Austriacy, zaskoczeni otwarciem groźnej luki w ich liniach obrony, skierowali na pozycje nielicznych ardytów prawdziwą nawałnicę ognia, blokując także dopływ posiłków z BP „Jonio”. Waleczni arditi, po podjęciu próby desperackiego oporu, zostali zdziesiątkowani i zmuszeni do odwrotu. Akcja wykazała, że idea jest jak najbardziej słuszna, ale kolejne operacje muszą być staranniej przygotowane.

21-23 sierpnia: srebrnym Medalem Waleczności Wojskowej za akcję na Monte Jelenik odznaczono ppor. strzelca ckm-u Sandro Pertini. Urodzony w 1896 roku w Stella w prowincji Savona, przyszły prezydent republiki włoskiej z przekonań był neutralistą. W 1916 roku powołano go pod broń, trafił w szeregi 25. Pułku Artylerii, 1. kompanii samochodowej (tutaj nie będę robił za eksperta: tak mam podane, rozumiem, że to jest jeden i ten sam przydział), która stacjonowała przy dowództwie 1. Armii w prowincji Trentino. Ponieważ studiował, został wysłany na szybki oficerski kurs w Padwie. Później uczył się w Scuola Mitraglieri w Brescii (szkole cekaemistów) i latem 1917 roku został podporucznikiem w 863. kompanii cekaemów Fiat, przydzielonej do 277. pp Brygady „Vicenza”. Uznawany za sympatyka socjalistów i aktywnego neutralistę, był pod nadzorem przełożonych przez cały okres trwania wojny, pomimo służby bez zarzutu i licznych aktów odwagi, którymi się wykazał.

22-25 sierpnia: w Turynie doszło do nieporządków spowodowanych niedoborem żywności, wydarzenia zyskały nazwę „Rivolta del pane” (coś w rodzaju rewolty chlebowej).

Nieodebranie zapasu mąki (spóźnionej ledwie kilka godzin) 22 sierpnia było iskrą, która spowodowała przekształcenie się demonstracji przeciwko brakowi pieczywa w manifestację antymilitarną, która trwała kilka tygodni.

23 sierpnia starcia stały się bardziej brutalne. W wielu punktach miasta manifestanci starli się z policją i wojskiem. Miejscami największych zajść były Borgo San Paolo, Barriera di Nizza i Barriera di Milano (dzielnica tradycyjnie silnie anarchistyczna, gdzie mieszkali m.in. Maurizio Garino, Italo Garinei i Pietro Ferrero).

Przerwano tory tramwajowe, w różnych częściach miasta wzniesiono barykady, splądrowano też wiele sklepów. W dzielnicy Barriera di Milano grupa anarchistów ustanowiła centrum organizacyjne manifestantów. Do końca dnia zginęło 7 manifestantów, 37 było rannych, a ponad 200 aresztowano.

24 sierpnia niepokoje trwały, ale armia przeszła do bardziej zdecydowanych działań. Pod koniec dnia aresztowano 24 członków Włoskiej Partii Socjalistycznej oraz około tysiąca robotników i innych demonstrantów. Protesty stopniowo wygasały, także na skutek interwencji umiarkowanego skrzydła socjalistów.

Od wtorku 28 sierpnia bunt całkowicie wygasł, a władze mogły ogłosić, że „w Turynie rządzi porządek”.

Bilans ostateczny to około 50 zabitych protestantów i około 10 wśród sił porządkowych, rannych zostało ok. 200 osób, a aresztowano ok. 1000. Kilkaset osób uznano za bezpośrednich uczestników zamieszek i osadzono w więzieniach.

Pomiędzy czerwcem i sierpniem 1918 roku przed Sądem Wojskowym w Turynie odbyły się procesy 12 socjalistów i anarchisty. Podczas procesu ujawniono, że bunt był spontaniczny i nie był wynikiem żadnego spisku inspirowanego politycznie. Pomimo tego sześciu oskarżonych (w tym socjalistyczny lider Giacinto Menotti Serrati, który w Turynie zjawił się po rozpoczęciu buntu i był tam ledwie jeden dzień) zostało uznanych za „moralnych autorów powstania” i skazanych na 3-6 lat więzienia.