Wojna Mussoliniego

Pocztówka poświęcona 5. Brygadzie Kolonialnej. Wracamy do Afryki Wschodniej.

Pod Keren choroby niszczyły obrońców. Tysiące ludzi zalegało w łóżkach i na ziemi, mając tylko skąpą opiekę medyczną. O 4.30 25 marca 1941 na obrońców wąwozu Dongalaas spadło uderzenie komandosów – Brytyjczyków, Hindusów i Palestyńczyków (Żydów i Arabów). Do tego momentu większość etiopskich Ascari zdezerterowała, tylko kilku pozostawało pośród godnych zaufania Erytrejczyków i Włochów. O 7.00 kontratakowała kompania bersalierów, jednak były to zbyt małe siły. Włosi zginęli pod ogniem, lub poddawali się walcząc w izolowanych grupkach. Brytyjczycy natychmiast ściągnęli saperów, którzy rozpoczęli oczyszczanie z przeszkód znajdującej się tutaj drogi. Carnimeo kazał kontratakować, chciał odzyskać pozycje powyżej pracujących saperów, skuteczną osłonę zapewniła im jednak brytyjska artyleria. Trzy kolejne kontrataki załamały się.

27 marca Carnimeo zdał sobie sprawę z sytuacji w jakiej znajdowały się jego wojska i nakazał odwrót. Właśnie 61 czołgów i bren carrierów ruszało przez przejścia oczyszczone przez saperów. Do 10.00 Brytyjczycy znaleźli się na ulicach Keren. Do niewoli poszło przynajmniej 3 tys. ludzi, w większości chorych, rannych, lub tych z zapomnianych pozycji, na które nie dotarł rozkaz o odwrocie.

Książę Aosta miał powody do zmartwienia. Droga do Asmary i Massauy stała otworem, stracono Somalię, utracono pustynię Ogaden i rejon Wielkich Jezior. Forty w zachodniej Etiopii były oblężone. Addis Abeba była bezbronna. Nie można było oczekiwać żadnych posiłków z Włoch. Nasilała się fala dezercji i inne straty. De Simone (dowodził siłami w Somalii) raportował brak w swoich szeregach 11 tys. Włochów i 42 tys. Afrykańczyków. Brytyjczycy wzięli do niewoli 10350 Włochów oraz 11732 Afrykanów, wielu z nich do niewoli trafiło leżąc na szpitalnych łóżkach. Zdezerterowało 30 tys. Afrykanów i kilkuset Włochów (niestety, J.L. Ready nie określa czego dotyczy ta liczba, wojsk w Somalii, czy ogółem w Africa Orientale Italiana? Czas także pozostaje nieokreślony, ale zapewne chodzi o okres od początku alianckiej ofensywy, czyli początek lutego 1941 r.).

Informacja o przyznaniu najwyższego włoskiego odznaczenia wojskowego Medaglia d’Oro al Valor Militare dla generała Orlando Lorenziniego. O okolicznościach jego śmierci za książką J.L. Ready’ego (który swoją drogą twierdzi, że Lorenzini był pułkownikiem…). Jest to także kontynuacja poprzedniego wpisy, dalej więc bitwa o Keren.

W rejonie Samana 12. Brygada Kolonialna Bonelliego straciła swoją pierwszą linię obrony, drugą zdołała utrzymać. Na Dologorodok bataliony grenadierów Savoia spotkały się z ciężkim natarciem dwóch hinduskich i dwóch brytyjskich batalionów, jednak udało im się odrzucić przeciwnika. Działa przeciwpancerne zatrzymały także szarżujące Bren Carriery. Walka trwała tutaj nawet po zmierzchu. Natarcia powtarzano, trzy Włosi zdołali odeprzeć, czwarte zmusiło ich do odwrotu. Utracono część pozycji. Natychmiast kontratakowały dwie kompanie Włochów i tyleż askarysów. Niebawem jednak zaległy w terenie i obie strony pozostały na swoich pozycjach. Nieustannie włoską obronę nękała artyleria, podczas gdy obrońcy racjonowali amunicję. O świcie żołnierze trzymający Fort Dologorodok zobaczyli gromadzących się poniżej ich pozycji Brytyjczyków i otworzyli ogień. W fort niebawem zaczęły trafiać pociski, podczas gdy pochylona brytyjska piechota zaczęła wspinaczkę ku niemu. Po wkroczeniu do środka odnaleziono tylko dwóch lekarzy i 40 rannych. Nieco później o poranku dwa włoskie bataliony próbowały odbić fort, ale ich atak załamał się. Tej nocy 5. Brygada Kolonialna była atakowana przez hinduską 10. BP, askarysi wytrzymali napór. Rankiem przeciwnicy naliczyli w swoich szeregach 316 ofiar. W zamęcie nocnej walki dwie włoskie kompanie wpadły omyłkowo na brytyjskie batalion, Włosi musieli się cofnąć, słabsi o 40 ludzi.

17 lutego „Granatieri di Savoia” odparli kolejny atak. Oprócz chorób i ran, Włoscy obrońcy cierpieli teraz na udary cieplne, do Afryki Wschodniej powracały upały. Carnimeo miał obsesję na punkcie odbicia Fortu Dologorodok, dowodzenie tym wątpliwym przedsięwzięciem powierzono Lorenziniemu. Pułkownik poprowadził pod ogniem w górę stoku trzy bataliony grenadierów i jeden askarysów. Towarzyszyły piechocie trzy tankietki L3, ale okazały się bezużyteczne. Atak załamał się, a śmierć na polu walki znalazł także Lorenzini.

Motywacja przyznania odznaczenia, widoczna z prawej strony obrazka (mniej więcej, tłumaczenie cytatów to dla mnie nadal ogromna mordęga): „Legendarna postać walk kolonialnych, która tak w Libii, jak i Afryce Wschodniej, przezwyciężając najgorsze przeciwności terenu i klimatu, niezliczoną ilość razy poprowadziła swoje wojska do zwycięstwa, był duszą epickiej obrony Cheren (ang. Keren), zdobywając podziw przeciwnika. Na czele swoich batalionów, które rozpalił przykładem swojej niezłomnej dzielności, ponad wszelką miarę przeciwdziałał krokom przeciwnika, przeważającego ilością środków i liczebnością, kontratakował z nadludzką śmiałością nawet wtedy, gdy sytuacja była rozpaczliwa. Śmiertelnie trafiony przypieczętował w glorii chwały swoje szlachetne życie, całe przepełnione pamiętnymi wydarzeniami wspaniałego bohaterstwa”.

Stanowisko hinduskiej artylerii w czasie bitwy pod Keren. Poglądowa mapka: https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/82/BattleofKerenMap1941-en.svg/800px-BattleofKerenMap1941-en.svg.png

Nazwy w literaturze i na mapie różnią się nieco, przyjąłem za książką J.L. Ready’ego i kolejne fragmenty z niej:

Pod Keren trwały walki pozycyjne, obie strony liczyły, że to przeciwnik pierwszy opadnie z sił. 23 lutego 1941 Col. Persichelli poprowadził swój 4. batalion kolonialny złożony z Erytrejczyków i samochody pancerne do ataku i zdobył fragment wrogich umocnień. Książę Aosta był zadowolony z dobrej wiadomości i sytuacji ogólnej w tej bitwie, przeciwnik był trzymany w szachu, gen. Carnimeo miał nawet otrzymać posiłki: dodatkowe trzy bataliony Dywizji „Granatieri di Savoia” i trochę askarysów.

Na początku marca Carnimeo przeorganizował obronę Keren. 2. Brygadę Kolonialną nareszcie wycofano na odpoczynek. Sektor w pobliżu Zelale obsadziła 11. Brygada Kolonialna (Col. Ossoli) z baterią dział kal. 75 mm i konną baterią dział kal. 65 mm. Rejon Fortu Dologorodok był w gestii pułkowników Prina i Corsi, podporządkowano im 11. pułk „Granatieri di Savoia”, batalion askarysów i po baterii dział 65 mm, ppanc. 47 mm i plot. 20 mm. Górę Amba obsadzała 5. Brygada Kolonialna i po baterii dział 65 mm, plot. 75 mm i 105 mm. Rejon Samana powierzono Col. Bonelli, który miał 12. Brygadę Kolonialną, dodatkowy batalion Ascari, i po baterii dział 65 mm i 75 mm. Północnej flanki bronił 2. i 6. Brygada Kolonialna, 44. batalion Czarnych Koszul, trzy baterie kal. 65 mm i jedna kal. 75 mm. W rezerwie pozostawały 44. Brygada Kolonialna, 11. Legion Czarnych Koszul, trzy kompanie Czarnych Koszul, trochę kawalerii i czołgów.

15 marca 1941 o godz. 7.00 rozpoczął się szturm hinduskich 4. i 5. DP na włoską obronę pod Keren. Natarcie poprzedził ciężki ostrzał artyleryjski. Włosi spodziewali się, że korzystając z zapory ogniowej przeciwnik podchodzi do ich pozycji, sami więc otworzyli ogień z dział. Hindusów i Brytyjczyków przyłapano w otwartym terenie. Każdy włoski batalion miał przydzielone sześć moździerzy, także one dołączyły do kanonady. Pomimo wszystko, jedna z pozycji obronnych 5. Brygady Kolonialnej została zdobyta przez hinduski batalion. Nie powiódł się także kontratak. Włosi nie zdawali sobie sprawy, że ten wysunięty batalion stracił aż połowę swojego składu osobowego.

Sikhowie służący w armii brytyjskiej. Zdjęcie opisano jako Afryka Wschodnia, ale nie mam takiej pewności. Wracamy na pole bitwy pod Keren.

W południe 10 lutego 1941 na obrońców Keren spadł ciężki ostrzał artyleryjski, który potrwał cztery godziny. O zmierzchu 97. batalion kolonialny zaatakowali Hindusi, askarysi meldowali, że nie wytrzymają długo ich naporu. W ostatniej chwili na miejsce przybyła kompania bersalierów, razem udało się utrzymać pozycje. Podczas nocy stracono trzy mniejsze szczyty na rzecz Hindusów, do kontrataku rzucono bersalierów, pokonali niebezpieczną stromiznę i odzyskali jeden ze szczytów. Teraz do kontrataku ruszyli Hindusi i to bersalierzy musieli się cofnąć. O świcie, przy wsparciu wszystkich luf jakie mógł przydzielić Lamborghini, bersalierzy ponowili natarcie. Teraz towarzyszył im batalion strzelców alpejskich. Włosi uderzyli w otwartym terenie, odbili wszystkie utracone szczyty i zmusili hinduską 11. Brygadę do powrotu na pozycje wyjściowe, które zajmowała przed tygodniem. Szok spowodowany tym uderzeniem był tak duży, że całą hinduską brygadę wycofano z linii.

Tego samego dnia 2. i 11. Brygada Kolonialna broniła góry Acqua Col, którą atakowała hinduska 5. BP, wsparta sudańską jednostką karabinów maszynowych. Walki szybko przerodziły się w starcie wręcz. Ascari bili się wspaniale i utrzymali pozycje. Pod koniec dnia jedna z hinduskich kompanii została zredukowana do 18 ludzi. Po zmroku Włosi i askarysi mogli odetchnąć z ulgą, właśnie pokonali najlepszych żołnierzy Imperium Brytyjskiego (opinia amerykańskiego historyka J. Lee Ready’ego, uważam, że wcale nie kontrowersyjna).

Od teraz obrońcy Keren żyli w nieludzkich warunkach. Wszystkie materiały i zaopatrzenie trzeba było wnosić na rękach po stromych górskich urwiskach. Na dół trzeba było znosić rannych i chorych. Wielu ludzi odnosiło rany w wyniku upadków. Warunki terenowe były takie, że najczęściej w odosobnieniu walczyły posterunki obsadzane przez dwóch-trzech ludzi. Noce szarpały ludziom nerwy. Hindusów rekrutowano z pogranicza Indii i Afganistanu, z plemion dla których wojna była dniem powszednim. Infiltrowali włoskie pozycje ze swoimi długimi nożami. Na stanowiska kierowano ogień nękający artylerii, atakowano z powietrza, a na nieostrożnych czaili się snajperzy. W tych warunkach załamał się włoski system zaopatrzenia. Nie docierała żywność, pitna woda była rzadkością, środków medycznych było niewiele. Linię kolejową łączącą Keren z Asmarą cały czas obserwowały alianckie samoloty. Włoskie maszyny były uziemione, brakowało do nich części zamiennych. Każdego dnia, w całej Afryce Wschodniej, mogło operować zaledwie do 50 samolotów wykonujących różnorodne misje. Wielu Ascari zaczęło wówczas wątpić w sprawę, w ciągu kilku tygodni z 11. Brygady Kolonialnej zdezerterowało 40% żołnierzy. W innych jednostkach tubylczych statystyki wyglądały podobnie.

Sylwetka żołnierza Dywizji „Granatieri di Savoia”. Teraz trochę wpisów o bitwie pod Keren (wł. Cheren), dla Włochów legendarnej.

Po udanym oderwaniu się od przeciwnika wojska Lorenziniego i Bergonziego spotkały się w rejonie Keren. Tutaj wspólnie zorganizowały obronę, a saperzy zablokowali znajdującą się tutaj drogę. Znajdująca się tutaj przełęcz była jednym z najbardziej niedostępnych miejsc w całej Afryce Wschodniej. Nad okolicą górowało 11 dzikich szczytów, które do 1941 r. pozostawały niezdobyte przez białego człowieka. Obejście tej pozycji było możliwe, ale wymagało to kolejnych 240 km marszu w niedostępnym terenie, w którym musiano by zabezpieczyć szlaki zaopatrzenia, a na to oczywiście pozwolić nie mieli zamiaru Włosi. Inną szansą było przebicie pozycji włoskich pod Karora i wyjście na tyły przełęczy pod Keren.

3 lutego Ascari Bergonziego dostrzegli żołnierzy hinduskiej 11. BP, którzy wspinali się po stromych stokach góry Sanchil. Askarysi otworzyli ogień, ale szybko utracili mały szczyt, celem jego odzyskania kontratakowali trzykrotnie, bezskutecznie. Ogień Hindusów był całe szczęście nieskuteczny, do końca dnia Bergonzi utracił tylko 18 ludzi. Przez cały następny dzień, dzięki ciągłej zmianie pozycji ogniowych, Ascari zdołali utrzymać inny mały szczyt. Dopiero dzięki nocnemu atakowi Hindusi zdobyli szczyty Forcuta. 5 lutego Bergonzi otrzymał od Gen. Frusci dwa bataliony z Dywizji „Granatieri di Savoia”, natychmiast rzucono tych Włochów do ataku na bagnety. Grenadierzy parli naprzód po ostrych skałach i nierównych stokach, zmuszając hinduski batalion do ucieczki. Na górę Acqua Col Lorenzini wysłał dwa bataliony, 7 lutego zaobserwowano wspinającą się tam kompanię Hindusów. Askarysi zaskoczyli przeciwnika, który na żądanie otrzymał silne wsparcie artylerii, jednak z pułapki uszło ich tylko dziewięciu.

Tego dnia w Keren zjawił się osobiście książę Aosta. Uproszczono łańcuch dowodzenia: w Erytrei miał dowodzić Frusci, generale di divisione Nicolangelo Carnimeo dowodził obroną pod Keren, Lorenzini odpowiadał za obronę flanki północnej, a Bergonzi południowej. Książę spacerował po okolicy ze sztabem Carnimeo, ale bez niego, ten rzadko opuszczał swój bunkier, doglądając wszystkiego osobiście. Aosta poradził Lorenziniemu, by umieścił 2. i 11. Brygadę Kolonialną naprzeciwko Hinduskiej 5. BP, by uniemożliwić sforsowanie Acqua Col. 6. Brygada Kolonialna miał trzymać główną drogę i linię kolejową na Dongalaas George. Książę Aosta zmienił rozkaz Frusciego i wysłał 5. Brygadę Kolonialną na skrajną północną flankę. Swoich najlepszych żołnierzy – cztery bataliony z Dywizji „Granatieri di Savoia” i dwa Czarnych Koszul, książę wysłał na górę Sanchil pod rozkazy Bergonziego. Razem Carnimeo miał 12 batalionów Erytrejczyków i Etiopczyków, sześć batalionów Włochów i włoskich saperów. Artylerią dowodził Col. Lamborghini, z personelem złożonym z Włochów i Ascari, 144 działa 65 mm i 105 mm. Naprzeciwko stały podobne siły, 12 batalionów Hindusów, 6 Brytyjczyków oraz saperzy brytyjscy i hinduscy. Także alianci posiadali 144 działa, jednak nowocześniejsze i o dużo lepszym zasięgu. Jednak największym ich atutem było panowanie w powietrzu.