Wojna Mussoliniego

Tankietki z V. Gruppo Carri Veloci. Już w Etiopii miewały one kłopoty…

WŁOSKIE LITTLE BIG HORN

W drugiej połowie listopada, aż do pierwszej połowy grudnia 1935 r., trwała przerwa operacyjna. Powstał III. Korpus, stworzyły go DP „Sila” oraz DCK „23 Marzo”. Trwały operacje policyjne na rozległych obszarach regionów Gheralta i Tembien. Do początku grudnia Włosi wdarli się na 130 km w głąb kraju. Addis Abeba była 650 km dalej, w dzikim, górzystym terenie. Potrzebne były drogi do przerzutu pojazdów i artylerii. Włosi nadal z pełną rozwagą szykowali się do dalszej ofensywy. Najpierw dbali o zaplecze, a dopiero później o kontynuowanie natarcia. Etiopczycy koncentrowali się w rejonie Dabat. Od 4 grudnia Badoglio zlecił lotnictwu ataki na wrogie zgrupowania.

Na południe od rzeki Tacazze zaobserwowano nasilony ruch wojsk wroga. Od 14 grudnia wojska tubylcze zintensyfikowały działania rozpoznawcze w rejonie Haida, pomiędzy brodami w okolicy Addi Aitecheb i Mai Timchet, świadomie zostawiając lukę w rejonie tej drugiej przeprawy. Zachęcano w ten sposób przeciwnika to przejścia Tacazze tak, by w odpowiednim momencie wydać mu bitwę w trudnym położeniu – z rzeką za plecami. Tak przynajmniej sugerują włoscy historycy, jeśli tak było, to niektórzy żołnierze zapłacili za ten śmiały zamysł wysoką cenę.

15 grudnia 1935 Abisyńczycy ruszyli do kontrofensywy. Zgrupowanie pod wodzą rasa Imru (armia Shoa) i gen. Ajalieu Byrru (Ayalew Birru, armia Simien) uderzyło na prawe skrzydło Włochów pod Axum. Awangarda sił rasa Imru przeszła przez opuszczony bród, atakowało 3 tys. ludzi uzbrojonych zgodnie z europejskimi normami, min. z granatami. Wieczorem rozpoczął się odwrót, przez Addi Encato i Eddaga Sciaha, aż do przełęczy Dembeguina na północy regionu Tsembela. Inna kolumna sforsowała bród na południe od Addi Aitecheb, osiągnęła Cirasiga i także zagroziła przełęczy.

Włosi stracili w tych walkach kilkanaście tankietek z 10. Squadrone Carri Veloci. O świcie 15 grudnia 1935 wysunięty włoski posterunek w Mai Timchet, który broniło tysiąc Ascari z bande „Altopiani” i dziewięć tankietek C.V.33, zaatakowali Abisyńczycy. Wszystko odbywało się w górach na północny-wschód od Dabat. Dowodzący siłami włoskimi mjr Luigi Criniti został poinformowany o przemieszczających się siłach wroga przez konny patrol. Rozkazał on pozostanie swoich sił na stanowisku, a przez radio wezwał posiłki. Niebawem jego pozycje okrążały już tysiące Etiopczyków. Postanowił on o odwrocie swoich sił w kierunku głównego obozu w Selaclaca. Uderzenie prowadził tysiąc wojowników, kolejne dwa tysiące zaszły siły majora Crintiego od tyłu. Abisyńczykami dowodził Balmbaras Tashemma, dzisiaj bohater narodowy Etiopii. Trasa odwrotu prowadziła w kierunku przełęczy Dembeguina. Idące przodem tankietki natrafiły jednak na przeszkody, które je unieruchomiły. Ze wszystkich stron posypały się na włoską kolumnę pociski, mordercze zwłaszcza dla piechoty. Ujawniła się wówczas wada konstrukcyjna włoskich C.V.33. Ich karabiny maszynowe były zamontowane w kadłubie, a ich kąt ostrzału był zbyt mały, unieruchomione tankietki były właściwie bezużyteczne, nie mogły dać bowiem żadnego wsparcia piechurom. Nie mogły też obronić samych siebie. Niebawem Etiopczycy zaczęli zakradać się do unieruchomionych wozów od tyłu. Wojownicy unieruchamiali pojazdy, uszkadzali lufy karabinów, a na koniec mordowali ich załogi (jeden z wojowników miał dekapitować załogę jednej z tankietek). Poddających się askarysów nie mordowano, ale odcinano im dłonie. Jednak dzięki wsparciu pojazdów udało się wycofać większości bande.

Na pomoc osaczonym ludziom majora Crinti ruszyła po południu z Axum kolumna Czarnych Koszul z 3. DCK, wsparta kolejnymi 10 C.V.33. Udało się odzyskać teren, jednak także ona wpadła w zasadzkę, Etiopczycy zrzucili na drogę którą poruszały się pojazdy głazy, unieruchomiły one włoskie czołgi. Kilka tankietek podjęło próbę wyminięcia przeszkód, pospadały wówczas z urwistego pobocza i przewróciły się. Dwie inne tankietki spalili etiopscy wojownicy. Utracono wszystkie pojazdy, jednak zdołała chociaż ujść część piechoty. To nieszczęsne starcie bywa określane jako włoskie Little Big Horn. Włosi stracili kilkuset ludzi, w tym 200 zabitych i zaginionych, przeciwnik masakrowany bronią maszynową poniósł ogromne straty.

W tym samym czasie Korpus Tubylczy gen. Biroli zbliżał się do Abbi Addi, gdzie szlak mułów wkraczał w Góry Tembien. By zbadać to miejsce wysłano gen. Filippo Diamantiego, dowodził on 1. Gruppo Czarnych Koszul. W skład jednostki wchodziły dwa legiony, każdy złożony z dwóch kohort po ok. 500 żołnierzy i kompanii karabinów maszynowych. 15 grudnia 1935 grupa Etiopczyków przekroczyła rzekę Gheva na południe od Abbi Addi. Włosi wiedzieli o tym dzięki zwiadowi lotniczemu, dzięki temu cztery bataliony erytrejskie wraz z baterią artylerii wzmocniły obronę. Dołączyły one do kolejnych czterech batalionów, wspartych artylerią i tankietkami. 18 grudnia Etiopczycy zaatakowali. Po 10 godzinach walk zostali jednak odparci. Grupa liczyła ok. 5 tys. żołnierzy pod dowództwem degiacc Hailu Chebbede, wzmocniona dodatkowo trzema tysiącami wojowników z prowincji Tigre. Na oddział Diamantiego natarł ponad tysiąc Etiopczyków, w większości uzbrojonych w włócznie i miecze. Włosi otworzyli ogień ze wszystkich luf, wsparcia udzieliły im działa kal. 77 mm i 100 mm. Nieliczna broń palna Afrykanów nie zadawała Włochom dużych strat, jednak bardzo uciążliwy okazał się ogień trzech karabinów maszynowych rozlokowanych wysoko na okolicznych wzgórzach. Na pomoc gen. Biroli wysłał erytrejską 1. Brygadę Kolonialną. Następnego dnia Etiopczycy natarli znowu, ponosząc ponownie wielkie straty. Inicjatywę przejęli teraz Włosi, wysłani do ataku Askarysi zajęli najbliższe górskie szczyty.

O świcie 22 grudnia 1935 sześć batalionów piechoty, wspartych trzema bateriami artylerii i lotnictwem, zdobyło Amba Tsellere, dominujące nad okolicą wzgórze, zajęte przez przeciwnika cztery dni temu (4 km na płd-wsch. od Abbi Addi). Przeciwnik porzucił swoje stanowiska, tracąc przy tym ponad tysiąc ludzi. Straty Korpusu Erytrejskiego wyniosły 340 zabitych i rannych. Wysokie straty były efektem częstych starć na białą broń. Mimo sukcesu, zarządzono na tym odcinku częściowy odwrót.

Po sukcesie pod Mai Timchet etiopskie natarcie trwało dalej. Żołnierz 24. DP „Gran Sasso” wspominał: „Zdawało się, że więcej było wrogów niż mieliśmy kul„. Dywizja została wypchnięta poza Dembeguinę. Ofensywa trwała cały tydzień, „Tym razem nie wygnamy Włochów, ale wytępimy ich„, radował się cesarz Selassje na konferencji dla zagranicznych dziennikarzy.

Zamiast posuwać się naprzód Włosi musieli przejść do obrony. Badoglio zreorganizował swe siły. By bronić Macalle skoncentrował dużą część swojej artylerii. Musiał też chronić swoje rozciągnięte linie zaopatrzenia, utworzył w tym celu IV. Korpus (gen. Ezio Babbini), w składzie 2. i 5. Dywizja Czarnych Koszul (odpowiednio „28 Ottobre” gen. Umberto Somma oraz „1 Febbraio” gen. Atillo Teruzziego, głównodowodzącego całą MVSN) oraz 5. DP „Cosseria”. Do obrony Axum i Aduy na prawym (zachodnim) skrzydle przeznaczył II. Korpus, który umacniał swoje pozycje. Korpus Erytrejski miał utrzymać Abbi Addi. Na lewym (wschodnim) skrzydle I. Korpus znajdował się pod Amba Aradam. Bezustannie przeciwnika nękało włoskie lotnictwo.

25 grudnia 1935 II. Korpus gen. Maravingi osiągnął przełęcz Gaga. Niebawem piechurzy dostali się pod ogień żołnierzy Armii Shoa. Do południa Włosi stracili ok. 200 ludzi. Następnego ranka zwiad lotniczy doniósł, że przeciwnik ucieka. Kryzys zażegnano.

Dotychczasowa treść artykułu: Etiopia 1935-1936 – Brudna wojna Mussoliniego

Podniesienie włoskiej flagi w zdobytym Makelie (wł. Macalle), listopad 1935 r. Dzisiaj ostatni post wyjątkowo szybciej, a jutro pierwszy wyjątkowo później, Wyjazd.

BITWA „PANCERNA” NA POŁUDNIU

2 listopada 1935 doszło do pierwszego dużego starcia na froncie południowym. Włosi atakowali Korahie, doskonale ufortyfikowane i przygotowane do długotrwałej obrony przez gen. Afe Uerk Uelde Samayta. Wsparta artylerią piechota kilkukrotnie atakowała pozycje dzielnie walczących Etiopczyków. Po paru godzinach gen. Graziani wezwał lotnictwo. Samoloty startowały z Somali, nad cel nadlatywały w grupach po ok. 30 maszyn. Nalot trwał kilka godzin, jednak dopiero śmierć od odłamka Samayty spowodowała opuszczenie pozycji przez Etiopczyków.

11 listopada 1935 tankietki C.V.33 oraz pięć Lancii IZ osłaniało kolumnę zaopatrzeniową (kolumna „Maletti” płk Pietro Maletti), którą zaatakowali Abisyńczycy, gdy ta przeprawiała się przez rzekę wąskim, kamienistym wąwozem. Wszystko działo się w okolicach Hamaniei. Abisyńczycy użyli w walce sześciu pojazdów opancerzonych, jest to jedyny znany przypadek zastosowania tego typu pojazdów przez afrykanów. W walkach Włosi stracili trzy pojazdy, z czego dwa w wyniku awarii technicznych. Ponieśli też ciężkie straty w ludziach, jednak uderzenie zostało odparte.

25 listopada doszło do walk o Lama Scillindi, a 28-go zbombardowano Degeh Bur. W tym okresie na południu nie działo się zbyt wiele. Lotnictwo bombardowało Neghelli (Nehelli), stolicę regionu Boran. W okolicy operowała armia rasa Desta Damteu. W miejscowości Gabba stacjonowało ok. tysiąca wojsk nieregularnych walczących dla Włochów dowodzonych przez sułtana Olol Dinle. 21 grudnia 1935 Gabbę zaatakowały wojska degiacc Beiene Mered, działające między rzekami Ueb Gestro i Uebi Scebeli, razem ok. 5 tys. żołnierzy. Przy udziale lotnictwa zostali oni odrzuceni.

Dotychczasowa treść artykułu: Etiopia 1935-1936 – Brudna wojna Mussoliniego

Samochód pancerny Lancia IZM i tankietka C.V.33 pokonują przeszkodę wodną. Wszystkiemu z zainteresowaniem przyglądają się Etiopczycy.

FRONT POŁUDNIOWY

Front południowy gen. Grazianiego nacierał z Somalii, uderzenie szło po linii Gorrahej – Harrer – Dire Daua. Naprzeciwko stały wojska rasów Nesibu Zamaniely i Desty, ok. 150 tys. żołnierzy. Zadanie włoskiego frontu południowego to wiązać jak największe siły wroga i odciągać je z frontu północnego. Siły te miały też zapobiec ewentualnemu uderzeniu Etiopczyków na Somalię.

W przeciągu całej kampanii zaangażowano tu: 29. DP „Peloritana”, DP „Libia”, 6. Dywizję Czarnych Koszul (dalej użyto skrótu DCK) „Tevere” (gen. Enrico Boscardi) orazi Inne mniejsze jednostki armijne i kolonialne, min. brygadę dowodzoną przez płk Luigiego Fusciego, składającą się z czterech batalionów askarysów z Jemenu i Somalii. Innymi oddziałami kolonialnym dowodził gen. Guglielmo Nasi. Wsparcia udzielała też armia feudalna somalijskiego sułtana Olol Dinle.

Sezon deszczowy w Somalii zaczyna się miesiąc później i w październiku trwał on nadal utrudniając działania gen. Grazianiemu. Mimo to przeprowadzano ograniczone działania. Somalijscy dubaci 4 października 1935 zajęli Dolo Odo i Maladdaie nad rzeką Giuba (Jubba). 6 października w ręce agresorów wpadła forteca Gerlogubi (Gedlegube), zajmująca ją bande straciła 10 żołnierzy. 20 października dubaci zajęli wioskę Calaffo, stolicę przygranicznego regionu Sciaveli. 21 października wojska włoskiego sprzymierzeńca, somalijskiego sułtana Olol Dinle opanowały po zwycięskiej walce Gheledi (Geladi, Galladi). Tym samym w posiadaniu Włochów znalazł się cały region Sciaveli. Teraz najbliższym istotnym celem było Gorrahei, leżące nad potokiem Fafan. Trzydziestego tego miesiąca Włosi wyszli nad bronioną przez Etiopczyków rzekę Dawa.

Ofensywa jednak utknęła z braku wody. Opanowano spory obszar, jednak w większości były to pustynie obszaru Ogadenu. Wodę dowożono samochodami, brakowało także paliwa. Kolejnym celem na południu było Gorrahei (Gorrahej, Gorrabei). Miasta bronił batalion Gwardii Cesarskiej, liczący 1000 ludzi, wsparty wojownikami z pustyni Ogaden – 2000 ludzi pod dowództwem Omara Samantara. Wszyscy Etiopczycy byli uzbrojeni w dobre karabiny oraz 60 ciężkich karabinów maszynowych. W mieście znajdowały się też okopane działa. Grazziani do ataku rzucił sześć batalionów Somalijczyków i Jemeńczyków, przewiezionych ciężarówkami. Wsparcia udzieliło dziewięć tankietek oraz 12 samochodów pancernych. Siły włoskie zostały podzielone na dwie kolumny, dubaci wraz z pojazdami pancernymi szli z Gherlogubi, a arabscy askarysi, wsparci sekcjami kaemów, byli przewożeni ciężarówkami z Belet Uen, leżącego na terenie Somalii. Obawiając się umocnień w Gorrahei, przygotowano wsparcie lotnicze na 3 i 4 listopada.

Bombardowanie 3 listopada spowodowało wybuch paniki u ludzi Omara Samantara, którzy opuścili miejscowość i rozproszyli się po okolicy próbując ujść samolotom. Atak 4 listopada poprzedził poranny nalot 12 samolotów. W czasie nalotu zginął lokalny dowódca Etiopczyków – grasmacc (tradycyjny stopień oznaczający dowódcę lewego skrzydła) Afeuorch, po tym zdarzeniu zbiegli oni z Gorrahei. W tym czasie obie włoskie kolumny połączyły się w rejonie Mererale, 30 km na wschód od Gorrahei. W ciągu tygodnia 2 tys. z obrońców miasta zbiegło do sił gen. Fusciego i poddało się. Jednak 500 żołnierzy wycofało się w porządku na północ. Pościg za nimi utrudniła askarysom powódź, która zamieniła potok Fafan w poważną przeszkodę. Mimo to dubaci dopadli Etiopczyków, zdobywając dwa działa, wiele innego materiału wojennego i biorąc licznych jeńców. 130 km na północ od Gorrahei, w miejscu gdzie zbiegały się Fafan i Gerrer, dubaci starli się z tysiącem żołnierzy regularnych wojsk etiopskich, przewiezionych tam pospiesznie ciężarówkami. Eskortę tych sił stanowiły samochody pancerne. Także tym razem dubaci odnieśli wielki sukces, zmuszając przeciwnika do odwrotu okupionego stratą dużej ilości sprzętu i setkami ofiar. Wśród ofiar był też niezidentyfikowany europejczyk.

Efektem tych walk było zajęcie Gabredarre. W okolicy Gorrahei urządzono „fabrykę wody”, dostarczała ona dziennie ok. 100 tys. litrów filtrowanej wody. Efektem tych zwycięstw było poparcie dla działań włoskich wyrażone przez ludność somalijską, która zamieszkiwała południową i środkową część Ogadenu leżącą w granicach Etiopii. Żołnierze miejscowych formacji często się buntowali, dochodziło do dezercji. Na tyłach nasilały się też działania partyzanckie, poza tym opór wojsk gen. Zamanieli był niewielki.

Dotychczasowa treść artykułu: Etiopia 1935-1936 – Brudna wojna Mussoliniego

Uroczystość na polu bitwy pod Aduą (1.III.1896), październik 1935 r. Na koniu siedzi gen. Emilio De Bono.

ZDRADA POD MACALLE

10 października 1935 na stronę włoską przeszedł, dzięki staraniom wywiadu, dowódca obrony okolic Macalle, dostojnik z możnego rodu, Hajle Sellasje Gugsa (zięć cesarza). Podobnie postąpiły podległe mu siły, 1200-1500 żołnierzy skapitulowało o zachodzie słońca przed I. Korpusem gen. Santiniego. Gugsa należał do przeciwników cesarza, który bezskutecznie próbował zjednać go sobie dając mu za żonę swą córkę Zennebe Uerk (zmarła tuż po uroczystościach weselnych). Hajle Sellasje Gugsa był krewniakiem dawnego cesarza Jana IV i jako taki uważał się za pretendenta do tronu. Włosi oczywiście obiecali wesprzeć te dążenia i co jeszcze bardziej oczywiste nie mieli zamiaru nigdy realizować tych zobowiązań. Włoscy historycy akcentują to zdarzenie nieco inaczej. Najbitniejszy z ludów Etiopii – mieszkańcy prowincji Tigraj, skapitulowali dając dowód moralnego upadku imperium. Miało się tak stać z powodu prześladowań przeciwników politycznych cesarza i nadużyć władzy. Jedynie w oczach rządu z Addis Abeby i Ligi Narodów inwazja miała w sobie coś niesprawiedliwego. Na niekorzyść Hajle Selssje działały od dawna tlące się konflikty plemienne, które po inwazji wybuchły z pełną mocą. Tysiące jego poddanych przeszło na stronę Włochów. Już przed kampanią włoscy żołnierze liczyli, że przynajmniej etiopscy chrześcijanie będą przechodzić na ich stronę.

Następnym celem było święte miasto Axum (Aksum). Król Ezana (320-342), za pomocą misjonarzy z Syrii, sprowadził chrześcijaństwo do Axum i istniejącego tu królestwa. Od tego czasu miasto stało się centrum chrześcijaństwa w Abisynii. Także dzisiaj Axum pozostaje świętym miastem etiopskiego chrześcijaństwa. Jeden z obelisków z Axum, mający 33 m wysokości, został przewieziony do Rzymu po podboju Etiopii przez Włochów i stoi po dziś dzień na placu na Lateranie [taką informację podaje książka z 2009 r., natomiast z Wikipedii można się dowiedzieć, że na początku XXI wieku zwrócono go Afrykańczykom…].

15 października 1935 3. Brygada Erytrejska zajęła Axum, starożytną etiopską stolicę. Potem jednak ofensywa utknęła. Upał i pył powodowały przegrzewanie się silników ciężarówek, a tankietki często traciły gąsienice w trudnym terenie. Abisyńczycy toczyli otwartą wojnę, zamiast skupić się na wojnie partyzanckiej na rozległych i górzystych obszarach kraju. W ataku przeszkadzały też nieliczne drogi, będące właściwie ścieżkami. Terytorium Abisynii stanowiły pustynne leje kresowe przeplatające się z płaskowyżami o stromych podejściach i głębokimi wąwozami. Tubylcy znakomicie znali teren i potrafili go wykorzystać wciągając Włochów w zasadzki. Gen. De Bono stworzył tutaj front liczący w linii prostej ok. 90 km. Był to teren strasznie trudny dla działania wojsk, np. na południe od Adigrat leżały szczyty górskie mające grubo powyżej 3000 m (Amba Alequa liczy sobie 3290 m). De Bono przystąpił do rozbudowy i umacniania szlaków zaopatrzenia, potrzebnych do dalszej ofensywy. Lotniska i drogi budowało 50 tys. ściągniętych w tym celu robotników. Lotnictwo transportowało ogromne ilości materiałów budowlanych.

Cesarz Selassje wierzył, że rzucając na wroga masy wojowników opóźni ich marsz, a zarobiony w ten sposób czas wpłynie na ich kłopoty z zaopatrzeniem wynikające z sankcji Ligi Europy. Cesarz nakazywał w rozkazie generalnym: Teraz każdy zostaje zmobilizowany, a wszyscy chłopcy na tyle dorośli, by dzierżyć dzidę, zostaną wysłani do Addis Abeby. Żonaci mężczyźni zabiorą ze sobą żony, by te nosiły jedzenie i gotowały. Bezżenni wezmą ze sobą dowolną kobietę nieposiadającą męża…, z wojennego obowiązku zwolniono matki niemowląt, niewidomych, tych, którzy nie są w stanie chodzić, lub z innej przyczyny są niezdolni do dzierżenia dzidy. Każdy, kto zostanie w swoim domu po wydaniu niniejszego rozkazu, zostanie powieszony.

Większość sił na froncie północnym miała iść teraz wzdłuż płaskowyżu etiopskiego po linii Adigrat – Jezioro Aszangi (wł. Ascianghi). Działać tutaj miały I. KA oraz Korpus Wojsk Tubylczych. Opanowana wcześniej linia Adigrat-Enticcio-Adua-Axum miała być teraz broniona przed atakami wroga z nizin. Ewentualnie, przewidywano możliwość przeprowadzania uderzeń prewencyjnych.

Dotychczasowa treść artykułu: Etiopia 1935-1936 – Brudna wojna Mussoliniego