Wojna Mussoliniego

Włoskie działo samobieżne Semovente da 47mm/32 mija niemiecki samochód pancerny SdKfz 233, Tunezja, 1943 rok. I druga część wątku stacji Sened.

Histeryczna strzelanina i konstelacja flar na wschodzie potwierdziły najgorsze przypuszczenia. 2 batalion został przygwożdżony ogniem nieprzyjaciela o kilometr od stacji Sened i miał tam pozostać przez następne dziesięć godzin. Hughes dostał się do niewoli. Żołnierze zeskoczyli z ciężarówek i hełmami, a nawet gołymi rękami zaczęli wygrzebywać w ziemi płytkie okopy. Moździerze przeciwnika biły równo, a karabiny maszynowe „trzaskały, jak stare maszyny do szycia na korbkę”. Kanonada zniszczyła 17 pojazdów. Z płonącej gumy i benzyny unosił się spiralą hebanowy dym. „Byli w naprawdę ciężkim położeniu” – zanotował później oficer z innej jednostki.

Atak na stację Sened, który miał być przyjemnym spacerkiem po drodze do Maknassy, okazał się trwającą cały dzień zaciętą bitwą. O 9.30 Drake wygonił 1 batalion z oliwnego gaju. Tupiąc wysokimi butami do konnej jazdy, z lornetką podskakującą na piersi przy każdym ruchu, krzyczał: „Wyłazić stamtąd! Nic wam nie mogą zrobić! To tylko zwykłe czarnuchy z południa, a wy jesteście Amerykanami!”.

W południe wojska wciąż znajdowały się kilometr od wioski, nękane przez stukasy i roje kul, co skłoniło jednego z młodych, jeszcze zielonych szeregowców do zapytania, czy inni też słyszą „brzęczenie tych pszczół”? Żołnierze leżeli na plecach, kopiąc butami zablokowane zamki karabinów. „Podczas tej bitwy nauczyliśmy się, że nie wolno mieszać piasku i oleju” – wspominał pewien porucznik. Dowódca 1 batalionu ppłk John C. Petty strzelał z pistoletu maszynowego z wysokości kolan, kiedy kule nieprzyjaciela rozerwały mu żołądek; trzymał się życia jeszcze przez 12 dni, zanim umarł. Zastępca Petty’ego krwawił tak obficie z rany na głowie, że jego pistolet maszynowy zaciął się od wilgoci. Pocisk nieprzyjaciela trafił batalionowego oficera wywiadu por. Woodrowa N. Nance’a. „Zobaczyłem, jak w powietrze wylatuje jego manierka – opowiadał jeden z oficerów. – Leżał na plecach i charczał, plując krwią. Został praktycznie rozdarty na dwoje”. Drake zapisał później: „Wszędzie umierali ludzie. Wokół unosiły się chmury piasku, a w powietrzu świstały roje kul”.

Po południu, kiedy Maraist skierował na wioskę ogień artylerii i czołgów, Drake rozkazał przeprowadzić atak na prawym skrzydle siłami kompanii B 1 batalionu. Trzy plutony zamocowały na lufach bagnety, rozsypały się wachlarzem do szturmu i ruszyły na wioskę. Zwęglone zwłoki leżały przewieszone przez wieżyczki trzech dymiących amerykańskich czołgów. Dowódca plutonu, z którego nogi został jedynie krwawiący kikut, krzyknął do mijających go żołnierzy piechoty: „Zabijcie ich! Zabijcie ich wszystkich!”.

Opór na stacji Sened słabł, po czym o 4.00 po południu zdobył ją 1 batalion. Kontratakujący nieprzyjaciel odbił wioskę na wystarczająco długo, aby wziąć do niewoli chirurga 2 batalionu i 15 sanitariuszy, którzy zbyt wcześnie wyruszyli zbierać rannych. Podczas finałowej potyczki na granaty i bagnety stacja Sened o 17.30 ostatecznie znalazła się w rękach Amerykanów. Do niewoli dostało się 152 jeńców, łupem padła ponadto flotylla służących do rozpoznania terenu rowerów. Większość wojsk nieprzyjaciela umknęła w kierunku Maknassy.

Według Montanariego: o 16.00 dowódca niemieckiego 334. batalionu rozpoznawczego oznajmił ppłk Bottiglieri, dowodzącego obroną stacji Sened, że otrzymał rozkaz z dowództwa 5. Armii do „porzucenia stacji Sened, odwrotu do Maknassy i zorganizowania tam obrony”. Niemcy natychmiast zgrupowali swój batalion i wycofali się. Łatwo wyobrazić sobie oszołomienie i rozgoryczenie włoskiego oficera: 334. batalion, przez wzgląd na swoje uzbrojenie (czyli jego samochody pancerne musiały mieć coś cięższego niż 47-mm armaty włoskich czołgów), był najlepszym argumentem w starciu z amerykańskimi czołgami, ale zajmował też centralny sektor obrony. Mimo dezorganizacji swojej obrony, Bottiglieri postanowił walczyć nadal pozostałościami XV batalionu czołgów i włoską piechotą. O 16.40 Amerykanie zajęli stację Sened… i na szczęście się zatrzymali. Starty włoskie były duże, z powodu braku transportu stracono artylerię i dużą część poruszającej się pieszo piechoty. Później wyjaśniła się także sytuacja z rozkazem 5. Armii, która otrzymała błędny komunikat o porażce garnizonu stacji Sened, w wyniku czego obawiano się, że przeciwnik zagrozi Maknassy – których ostatecznie nie zajęto i 4 lutego CCD ponownie porzucił Sened i Amerykanie wycofali się do Gafsy.

Według części literatury amerykański batalion 2/168 pp został podczas opisanego starcia zniszczony przez DPanc. „Centauro”, ale to pozostawiam do dalszej weryfikacji.

M3 Halftrack uzbrojony w armatę kal. 105 mm z Combat Command D amerykańskiej 1. DPanc. zniszczony podczas walk w Tunezji w lutym 1943 roku. Dzisiaj obszerne fragmenty z książki Ricka Atkinsona „Afryka Północna 1942-1943” (przynajmniej pod takim tytułem wydała ją Bellona) o walkach o stację Sened w Tunezji. Uzupełniłem to nieco o informacje podane przez Mario Montanariego w 4 tomie jego pracy o kampanii afrykańskiej.

Maknassy pozostało zatem zadaniem dla CCD [z amerykańskiej 1. DPanc.], wzmocnionej teraz żołnierzami z pierwszych oddziałów, które znalazły się w Tunezji, czyli 34. DP, a zwłaszcza chłopcami z Iowy ze 168 pułku piechoty. Plan zarysowany przez pułkownika Roberta V. Maraista, dowódcę artylerii Warda (d-ca 1. DPanc.), zmuszonego do objęcia stanowiska dowódcy CCD, był bardzo prosty: artyleria, czołgi i piechota jeszcze raz uderzą na stację Sened, atakując podobnie jak 24 stycznia, po czym przejdą brakujące 30 km do Maknassy. (w tym czasie stacji Sened broniły: batalion II/92 pp z DP „Superga” (bez dwóch kompanii), kompania X batalionu bersalierów, kompania ckm guardia alla frontiera, bateria armat 75mm/27 bez ciągników, a także XV batalion 31. pułku pancernego z DPanc. „Centauro” i niemiecki 334. batalion rozp.) (co do wydarzeń z 24 stycznia to silna kolumna 2000 Amerykanów po trzech godzinach walki pokonała niewielki włoski garnizon – Włosi stracili 100 poległych i rannych oraz 100 jeńców).

Późnym rankiem 31 stycznia 1943 roku w niedzielę żołnierze piechoty z 1 batalionu 168 pp załadowali się do otwartych ciężarówek i wyruszyli z Gafsy do stacji Sened. Ponieważ dopiero co przyjechali z Algieru, wielu z nich miało przy dobie tornistry. Z oddali widać było setki pomarańczowych ogników żarzących się papierosów. Żołnierze opowiadali sobie, że stacja Sened została tydzień temu oddana walkowerem; wioska miała być nadal broniona jedynie przez Austriaków i Włochów. Jeden z oficerów oddziału saperów zanotował: „rankiem, kiedy wyruszaliśmy, atmosfera przypominała nieco niedzielny piknik”.

A potem nadleciały stukasy. Pierwsza fala liczyła osiem maszyn, lecących jedna za drugą z przenikliwym jękiem syren, kiedy zrzucały bomby między ciężarówki. „Wzdłuż całej szosy leżeli żołnierze, niektórzy ciężko ranni, inni martwi, jeszcze inni ogarnięci nieopanowanym przerażeniem” – zapisał jeden z naocznych świadków. „Posłaliśmy po lekarzy, ambulanse i noszowych [oraz] zrobiliśmy, co w naszej mocy, żeby pomóc tym, którzy wykrwawiali się na śmierć”. Pięćdziesięciu żołnierzy zostało zabitych lub rannych; był to najpoważniejszy w skutkach atak sztukasów w całej kampanii tunezyjskiej. Inny oficer napisał:

„Była to najpotworniejsza rzecz, jaką kiedykolwiek widziałem; nie ciała, ale części ciał w pobliżu dymiących pojazdów, jedne siedzące, inne rzucone byle jak, jeszcze inne granatowe od poparzeń prochem – straszny był wyraz na twarzach tych, [którzy] błąkali się bez celu wokół wraków, nie wiedząc, dokąd pójść czy co robić, i powtarzali: Przecież nie może się nam zdarzyć coś takiego”.

Sierżanci zagonili żołnierzy do pozostałych ciężarówek, lecz samoloty wkrótce powróciły, tym razem w towarzystwie Messerschmittów, które ostrzelały szosę ogniem z działek. Przerażeni ludzi pomknęli na pustynię. „Okaleczone i powykręcane ciała, niektóre wciąż płonące, pozbawiły żołnierzy rozumu” – napisał później dowódca plutonu porucznik Lauren E. McBride. Ponownie załadowano ludzi na ciężarówki, lecz teraz uciekali oni na każdą pogłoskę o zbliżających się samolotach. Na koniec ciężarówki porzucono i batalion powlókł się w kierunku stacji Sened dwoma równoległymi kolumnami autostradą nr. 14. O zmierzchu wojsko dotarło do gaju oliwnego pięć kilometrów od wioski, zbyt późno na zaplanowany na godzinę 17.00 atak, postanowiono zatem rozbić obóz i przeczekać noc. „Mój Boże – rozmyślał oficer saperów – niedzielny piknik naprawdę zmienił się w coś strasznego”.

W ciągu ostatnich sześciu miesięcy 1942 roku 3600 żołnierzy ze 168 pułku piechoty było dowodzonych przez trzech pułkowników, czwarty natomiast objął dowództwo w styczniu. Był to Thomas D. Drake […].

W Szybkiej Dolinie Drake wraz z Fredendallem stał przed mapą południowej Tunezji, podczas gdy jego 1 batalion krył się w gaju oliwnym przy stacji Sened. Fredendall oznajmił, że Drake ma wspomóc uderzenie na wschód CCD płk Maraista. „Zaatakuje pan jutro i zajmie tę wyżynę – dodał, wskazując na grzbiety wzgórz na wschód od Maknassy. „Po zajęciu pozycji defensywnej będzie pan przeprowadzał ataki na linie komunikacyjne Rommla, niszcząc co się tylko da i przeszkadzając mu w posuwaniu się na północ”.

Lecz najpierw musiała paść stacja Sened. Pułkownik Drake opuścił Szybką Dolinę i kilka minut po północy w poniedziałek 1 lutego dotarł do Gafsy. Planował wzmocnienie porannego natarcia 1 batalionu. Kapitan wojsk pancernych Frederick K. Hughes został wyznaczony do poprowadzenia tego wieczoru 2 batalionu na odcinek tuż za stacją Sened, gdzie oddziały Maraista ukryły się wcześniej w sadach i wąwozach. Drake ostrzegł kpt. Hughesa przed „przekroczeniem w ciemnościach linii frontu”. O pierwszym brzasku Drake wyruszył za nimi dżipem, gotów do walki.

Tyle, że nie mógł znaleźć 2 batalionu. Świt zastał go na płaskim odcinku pustyni, gdzie 800 ludzi powinno było umocowywać właśnie bagnety na karabinach; lecz teren był pusty, nie licząc kęp szorstkiej trawy i kilku czołgów Maraista. Żandarmi napotkani na autostradzie nr. 14 meldowali, że 80 ciężarówek, łącznie z kuchnią polową 2 batalionu, przejechało przez posterunki kontrolne na szosie i udało się w kierunku ziemi niczyjej za stacją Sened (za pozycje DPanc. „Centauro”). Dalsze śledztwo wyjaśniło, że kapitan Hughes poprowadził swoje oddziały w kierunku silnie obsadzonych linii obronnych nieprzyjaciela.