Wojna Mussoliniego

Motorowiec „Himalaya” i część druga jego ucieczki z Massawy.

Tymczasem Sztab Generalny Regia Marina opracował plan przerwania alianckiej blokady przez włoskie statki znajdujące się w portach krajów neutralnych, ale życzliwych Włochom (Hiszpania, Japonia i Brazylia), które miałyby się kierować do włoskiej bazy Betasom w Bordeaux. Statki zamierzano przekazać Niemcom (przejść Gibraltaru na wody włoskie nie mogły), a ich ładunki drogą lądową przewieziono by do Włoch. Po przekazaniu instrukcji co do początku akcji i planowanych tras, zorganizowano wyjście w morze poszczególnych statków, począwszy od portów kontynentalnej Hiszpanii, skąd pomiędzy lutym i czerwcem 1941 roku przedarły się do Bordeaux frachtowce „Clizia”, „Capo Lena” i „Eugenio C.”. Następnie podobną operację przeprowadziły statki uwięzione na Wyspach Kanaryjskich, pomiędzy kwietniem i czerwcem do Francji uciekły frachtowce „Capo Alga”, „Burano”, „Todaro”, „Ida” i „Atlanta”, ale utracono także tankowce „Recco”, „Sangro” i „Gianna M.” oraz parowiec „Ernani”. Później przyszedł czas na jednostki uwięzione w Brazylii, wzdłuż której brzegów często obecne były brytyjskie okręty. Pomiędzy marcem i lipcem w morze wyruszyły „Frisco”, „Franco Martelli”, „XXIV Maggio”, „Butterfly”, „Monbaldo”, „Stella” i „Africana”, z spośród których do Francji nie dotarły „Franco Martelli” i „Stella”.

31 lipca 1941 roku „Himalaya”, zakamuflowana jako jednostka brytyjska z 37 członkami załogi, opuściła Rio de Janeiro, wyruszając na Atlantyk równocześnie z „Africaną”, która wypłynęła z Recife dzień wcześniej. Oba statki przewoziły cenny ładunek: stal, gumę, skóry, łój, nasiona rącznika, smalec, cyrkon, olej bawełniany, rutyl, beryl, mikę, kwarc, tantal, kryształy skalne, kolumbit i wolfram. Materiały te (w tym na pokładzie „Himalaya” było: 1000 t miedzi, 1000 t cyny, 220 chromu, 210 niklu, 50 molibdenu i 30 wanadu; wszystkie minerały zakupiono zimą 1940-1941 r. w USA) zamówiły władze włoskie (dyplomaci, konsulowie etc.) we współpracy z rządem brazylijskim i zamierzono je rozdzielić pomiędzy Niemcy i Włochy. „Himalaya” początkowo płynęła krótko kursem południowo-wschodnim, a następnie skręciła na północny wschód, a 4 sierpnia, gdy osiągnęła rejon na południowy wschód od Trynidadu, skierowała się na północ. 10 sierpnia, na wschód od wyspy Sao Paulo (chyba https://pl.wikipedia.org/wiki/Wyspy_Świętego_Piotra_i_Pawła — chociaż nie do końca zgadza się z tym Trynidadem i płynięciem na północ od niego, chociaż konkretnych pozycji i dystansów od wysp nie podano), motorowiec skręcił na północny zachód, a później na północ, docierając 20 sierpnia w rejon na zachód od Azorów; archipelag minięto płynąc na północny zachód, a następnie skręcono na wschód, kierując się ku wybrzeżom francuskim. Po przybyciu do Zatoki Gaskońskiej skierowano się kursem północnym do Bordeaux (czyli nadzór aliancki Biskajów musiał wtedy jeszcze mocno kuleć), gdzie wszedł do włoskiej bazy okrętów podwodnych i łamaczy blokady.

Podczas nawigacji zauważono wiele statków, które zdołano ominąć. Dopiero na wodach Zatoki Gaskońskiej napotkano, 26 sierpnia, parowiec pod brytyjską banderą noszący imię „Benavon”, który płynął w ślad za Włochami. „Himalaya”, by nie sprawiać wrażenia, że jest wrogim statkiem, płynęła niezmienionym kursem (nie sugerując, że może iść do Francji), a „Benavon” trzymał się jej uparcie. Załogi obu statków miały siebie na oku, a radiooperator na „Himalaya” nasłuchiwał, czy Brytyjczyk nie nadaje żadnych transmisji. Po długich chwilach napięcia, gdy myślano już nawet o staranowaniu wrogiego statku, który zdawał się oczekiwać na przybycie jednostki wojennej, „Benavon” zmienił kurs i zaczął się oddalać, to samo szybko zrobili także Włosi; oba statki straciły siebie z oczu w przeciągu pół godziny. 30 sierpnia motorowiec był witany w Bordeaux, będąc jedynym ocalałym statkiem handlowym spośród tych obecnych w Massawie (także wszystkie statki niemieckie zostały utracone). Tego dnia pokład wizytował capitano di vascello Romolo Polacchini, szef Sztabu Głównego Betasom (rozumianego jako cały atlantycki kontyngent Regia Marina), który wysłuchał raportu o podróży i relacji ze spotkania „Benavona”. Niebawem Polacchini pokazał kapitanowi Sambo tenże statek cumujący w Bordeaux, jak się okazało była to „Africana”, zakamuflowana jako jednostka brytyjska, której załoga z kolei była przekonana, że to „Himalaya” jest jednostką brytyjską (czyli byłoby wesoło w razie spotkania okrętu Royal Navy). Tego dnia Sambo spotkał się z dowódcą „Africany”, kapitanem Bertolotto.

CDN.

Motorowiec „Himalaya” zacumowany przy nadbrzeżu, 1937 rok. Via włoska Wikipedia ciekawa historia tegoż statku:

Motorowiec „Himalaya” (6240 BRT) zbudowano pomiędzy lipcem 1928 i majem 1929 r. w stoczni Stabilimento Tecnico Triestino (numer stoczniowy n. 774) dla firmy Società anonima di Navigazione Lloyd Triestino z siedzibą w Trieście. Długość – 131,1 m, szerokość – 16,9 m, napęd: dwa silniki dieslowskie, dwie śruby, prędkość 12-13 w.

W okresie włoskiego nieuczestniczenia w wojnie statek, płynący z Indii Holenderskich z ładunkiem pieprzu, został zatrzymany i przeszukany pod kątem przewożenia kontrabandy przez jednostki alianckie (podobne działania, w tym rekwizycje, długie przetrzymywanie włoskich statków w portach, aż do zepsucia przewożonego ładunku, a zwłaszcza sparaliżowanie dowozu drogą morską węgla do Włoch, były jedną z przyczyn przystąpienia Italii do wojny).

10 czerwca 1940 roku, w dniu przystąpienia Włoch do wojny, „Himalaya” znajdowała się w Massawie nad Morzem Czerwonym. Kolejne dziewięć miesięcy pozostawała w Erytrei, wraz z innymi odciętymi tam statkami włoskimi i niemieckimi.

W obliczu pewnej już porażki w Afryce Wschodniej i wpadnięcia Massawy w ręce alianckie zadecydowano, że jednostki mające dostateczną autonomię spróbują przedrzeć się do Japonii lub baz w okupowanej Francji (resztę czekało samozatopienie lub przejście na Madagaskar celem internowania).

Opracowany plan przewidywał dla motorowca dwuetapową podróż: najpierw miał osiągnąć neutralną Brazylię, a następnie przedrzeć się do Francji. Przed rejsem przeprowadzono stosowne przygotowania, w tym przygotowano środki mające w razie potrzeby przyspieszyć jego zatonięcie (samozatopienie) oraz załadowano zapasy potrzebne podczas długiego przebywania w morzu. Wieczorem 1 marca 1941 r. dowódca statku, kapitan Costante Sambo, wydał rozkaz do natychmiastowego ruszenia w drogę. Po opuszczeniu Massawy „Himalaya” skierowała się ku Cieśninie Bab el-Mandeb, południowego wyjścia z Morza Czerwonego i niezauważona przedarła się na Ocean Indyjski (Brytyjczycy mieli swoją bazę w samym środku cieśniny na wyspie Perim, okolicę nadzorowały także samoloty z położonego bardziej na wschód Adenu, mimo to przedarło się tamtędy sporo jednostek: cztery okręty podwodne, dwa krążowniki pomocnicze i okręt kolonialny „Eritrea”). Dalej statek płynął w dużym oddaleniu od brzegów Afryki. Dzięki korzystnym warunkom nawigacyjnym udało mu się płynąć z maksymalną prędkością na południowy wschód; 10 marca zmieniono kurs na południowo-zachodni.

Kapitan Sambo opracował trasę prowadzącą z dala od najczęściej uczęszczanych szlaków żeglugowych, by zminimalizować ryzyko napotkania wrogich okrętów. Wiodła ona na wschód od Seszeli, Madagaskaru i Mauritiusa, a 21 marca osiągnięto skrajnie południowe wybrzeże Afryki Południowej (z dala od Kapsztadu i Durbanu, baz Royal Navy), następnie opłynięto Przylądek Dobrej Nadziei i skierowano się na północny zachód, wdzierając się na Atlantyk i kierując ku Brazylii.

Podwojono wachty i straże, a kapitan Sambo obiecał nagrodę (pięć kartonów papierosów) dla tych marynarzy, którzy jako pierwsi dostrzegą jakieś statki na horyzoncie. Na Atlantyku tylko jeden raz zaobserwowano jakąś jednostkę pływającą, kolumnę dymu na trawersie prawej burty (była godzina 3.00); wówczas „Himalaya” zrobiła szybki zwrot na południowy zachód i wkrótce skryła się w ciemnościach, unikając ewentualnego spotkania. Po 32 dniach rejsu w zasięgu wzroku znalazły się wybrzeża Brazylii: najpierw trafiono w rejon Cabo Frio (miasta w stanie Rio de Janeiro), a następnie Corcovado, wyspy Zara, Zatoki Guanabara (https://pl.wikipedia.org/wiki/Zatoka_Guanabara), Pão do Açucar (https://pl.wikipedia.org/wiki/Głowa_Cukru_(Rio_de_Janeiro)), aż o świcie 3 kwietnia 1941 roku (podawane daty to także 31 marca i 4 kwietnia) zakotwiczono w zatoce Rio de Janeiro, pokonawszy uprzednio 8900 Mm. Tam spotkano się z lokalnymi władzami i ciepłym przyjęciem tamtejszej społeczności włoskiej, niebawem nadszedł także telegram gratulacyjny z Supermariny (dowództwa włoskiej floty).

CDN.