W magazynie Technika Wojskowa Historia Numer Specjalny 2/2017 ukaże się (w sprzedaży od wtorku 21 marca) artykuł mojego autorstwa „Messerschmitt Bf 109 w lotnictwie włoskim”. Tekst obejmuje historię niemieckiego myśliwca w barwach Regia Aeronautica i ANR. Polecam, zapraszam.
Spis treści numeru i fragmenty artykułów na stronie wydawnictwa Magnum-X: TWH NS 2/2017
Przestrzelona owiewka koła Fiata CR.42 Ten. Enzo Martissy z 91. Squadriglia, 10. Gruppo C.T. Z prawej i u dołu „pożegnalny” list pilota wyryty nożem. Dzisiaj o największej bitwie dwupłatów w II WŚ, która miała miejsce 8 sierpnia 1940 nad Libią i została przez Włochów sromotnie przegrana. Anglicy wyciągnęli wnioski ze swojej wielkiej klęski z 4 sierpnia, kiedy stracili trzy „Gladiatory” + czwarty, który dowlekł się do bazy, ale został skreślony ze stanu, oraz mieli cztery uszkodzone „Blenheimy”. Sami Włosi mieli ledwie jedną uszkodzoną Ba.65. Wyobraźcie sobie jednak, że w magazynie Britain at War 3/2014 opisano to starcie dodając „swoim” lotnikom zupełnie bezkrytycznie jeszcze dwa Ba.65, CR.32 i CR.42, jedynie w oparciu o meldunki pilotów. Niestety takie naciąganie faktów jest u Brytyjczyków nagminne, a rekordzistą jest Antony Beevor, ale o nim kiedyś (z dwa razy wytknąłem mu brzydkie gierki w książkach o włoskim lotnictwie w Hiszpanii).
8 sierpnia 1940 doszło do kolejnej bitwy w powietrzu. Był to największy pojedynek dwupłatów w II WŚ.
Po 18.00 14 „Gladiatorów” z 80. Sqn. RAF leciało na patrol w rejon El Gobi, prowadził je Sqn Ldr P.H. „Paddy” Dunn. Po alianckiej stronie wyciągnięto wnioski z bitwy stoczonej 4 sierpnia, uważano, że jedynie duża formacja myśliwców ma szansę przetrwać na afrykańskim niebie i uniknąć dużych strat. 80. Squadron pierwszy raz w tej wojnie operował całością sił.
Nad Gabr Saleh Tenente Vittorio Pezzè spostrzegł przeciwnika, dokładniej dwie grupy lecące na 8.000 stóp (2.500 m). Pezzè, dowódca 73. Sq. poprowadził swoich ludzi i spróbował zaatakować „Gladiatory”, pomimo, że Fiaty znajdowały się poniżej nich. Jedna sekcja Gladiatorów leciała na 8 tys. stóp, podczas gdy druga czaiła się na 14 tys stóp (tą dowodził Flight Lieutenant Pat Pattle na L8008, który zapisał dwa Fiaty). Włosi nie spostrzegli zagrożenia i uderzyli na dostrzeżone „Gladiatory”. Przeciwnik nie mógł zmarnować takiej szansy i Pattle ze swoimi ludźmi spadł z góry na ruszające do ataku Fiaty.
Brytyjscy piloci raportowali później spotkanie 27 CR.42, w trwającej 5 minut walce zgłosili dziewięć pewnych i sześć prawdopodobnych zwycięstw powietrznych. Każdy z pilotów trzech „Gladiatorów”, które stanowiły przynętę uważał, że zestrzelił po samolocie, w tym Peter Wykeham-Barnes i pierwszy raz walczący w powietrzu Flg Off V.A.J. Stuckey. Plt Off „Keg” Dowding zgłosił CR.42, który uznano za prawdopodobny. Po dwa pewne strącenia zgłaszali: Sqn Ldr P.H. Dunn, Flt Lt Pattle, Flt Lt Evers-Svindell i Flg Off S. Linnard.
Tak naprawdę brytyjscy piloci walczyli z 16 „Falco” prowadzonymi przez Magg. Carlo Romagnoli. Dziewięć z 73. Sq., 9. Gruppo i siedem z 10. Gruppo, które o 17.00 startowały z El Adem i stanowiły pośrednią osłonę dla pięciu SM.79 z 44. Squadriglia mających zaatakować brytyjskie siły lądowe oraz samotnego rozpoznawczego Ro.37bis.
Włosi raportowali, że walczyli z 27 „Gladiatorami”, z których mieli strącić pięć. Trzy wrogie myśliwce zapisano na konto pilotom 73. Squadriglia, dwa lotnikom z 10. Gruppo.
Faktyczny bilans był niekorzystny dla Włochów. Straty w 73. Squadriglia były następujące: Serg. Lido Poli został ranny i lądował awaryjnie, M.llo Norino Renzi (M.M.5652) został strącony i zginął. Sergenti Maggiori Enrico Dallari i Antonio Valle skakali ze spadochronem i wyszli bez szwanku. S. Ten. Alvaro Querci i Serg. Santo Gino lądowali awaryjnie, także oni wyszli z opresji nietknięci. Fiat Querci został odzyskany i naprawiony.
Sergente Gino Poli z 73. Sq. został ciężko ranny w prawe ramię na początku walki, pomimo to kontynuował walkę i zgłosił strącenie „Gladiatora”. Włoch walczył z omdleniem spowodowanym bólem i utratą krwi, pomimo to zdołał wylądować awaryjnie w pobliżu lotniska T3. Od razu po lądowaniu trafił do szpitala marynarki w Tobruku, gdzie amputowano mu przestrzeloną rękę. Poli otrzymał Medaglia d’Oro al Valore Militare, jako pierwszy z lotników walczących w Afryce Północnej otrzymał najwyższe włoskie odznaczenie za życia. Myśliwiec Poliego był lekko uszkodzony.
W 91. Sq. z 10. Gruppo Serg. Aldo Rosa skakał ze spadochronem i uniknął zranienia (lekko ranny?), natomiast awaryjnie lądował na swoim M.M.4308 Ten. Enzo Martissa, który został ranny. Kadłub myśliwca Martissy przeszyło około 100 pocisków. Starty bezpowrotne w myśliwcach wyniosły cztery CR.42, pozostałą czwórkę zdołano przywrócić do służby.
Pilotów skaczących ze spadochronem szybko odnaleźli żołnierze libijskiej 2. DP, następnego dnia byli już w swoich jednostkach. Podobnie miała się rzecz z lądującymi awaryjnie. Wyjątkiem był Ten. Martissa, który wylądował około 15 km od lotniska T3, rannego pilota znaleźli bersalierzy dopiero 10 sierpnia. Jego myśliwiec M.M.4306 zdołano odzyskać i przywrócić do służby, trafił później na stan 84. Squadriglia.
Martissa utrzymywał się przy życiu dzięki piciu rosy o świcie. Po dwóch dniach spodziewał się jednak najgorszego. Czarny gryf na białym tle, będący godłem eskadry, miał dziurę w miejscu gdzie znajdowała się jego głowa. Martissa nożem napisał pożegnanie na owym białym tle: „Ty, mały gryfie, zostałeś trafiony w głowę. Ja cierpiałbym mniej gdyby spotkało mnie to samo! Nie jestem śmiertelnie ranny, ale odchodzę, ponieważ nie mogę przejść 10-20 km do szlaku. Stanie się to z powodu głodu i pragnienia”.
Pilota odnaleźli żołnierze z XXII Compagnia Bersaglieri Motociclisti (motocyklowa kompania bersalierów), którymi dowodził Ten. Domenico Raspini. Bersalierzy patrolowali wówczas 80 km na południe od Tobruku, wspomina Raspini: „Zobaczyliśmy samolot na pustyni. Zbliżyliśmy się i znaleźliśmy porucznika Martissę pod skrzydłem, z nogą niemal urwaną przez eksplozję pocisku z brytyjskiego myśliwca. Uratowaliśmy go. Powiedział nam, że gdybyśmy się nie zjawili, strzeliłby sobie w głowę z karabinu [myśliwca? w oryginale gun], ponieważ umierał z pragnienia. Uratowaliśmy pilota i pozostawiliśmy samolot”.
80. Squadron stracił tylko dwa „Gladiatory”. Były to maszyny Flt Sgt T.M. Vaughana (K7903), pilot zginął w walce z Fiatami, oraz Flt Lt R. V. Evers-Swindell, który lądował awaryjnie z powodu uszkodzeń silnika zadanych mu przez włoski myśliwiec. Drugiego pilota odnalazł 11th Hussars i uratował jak pilotów strąconych 4 sierpnia.
W dużej mierze sukces był możliwy dzięki wyposażeniu „Gladiatorów” w radiostacje, dzięki czemu możliwa była koordynacja ataków poszczególnych myśliwców. Pojedynek miał miejsce na niskim pułapie, gdzie brytyjski myśliwiec miał lepsze osiągi od CR.42. Ponadto Brytyjczycy uzyskali całkowite zaskoczenia, spadając na Włochów z wyższego pułapu. Ta walka wykazała także, że „Gladiator” ma znacznie lepszą manewrowość poziomą od swojego odpowiednika z Regia Aeronautica.
Jeden z wielu (kilkuset?) strąconych przez myśliwce Regia Aeronautica w pierwszym okresie wojny (1940/1941) „Blenheimów”. Moje negocjacje z wydawcami idą po mojej myśli, a to oznacza ogrom pracy. Pisać czegoś ekstra na stronę już nie dam rady. Dlatego będę przekazywał jakieś wybrane ustalenia z mojego pisarskiego dnia pracy (jak będzie co to i po kilka dziennie, choćby wpisy miały być krótsze). Tak być musi i będzie. Tematyka strony jest więc obecnie ściśle uzależniona od tego, co zamówią wydawcy. Zatem, jeden z dni walk powietrznych w Afryce Północnej:
4 września 1940 do linii powrócił 2. Stormo C.T. Pułk wypoczął i uzbroił się w nowe CR.42. W ciągu dnia 92. Squadriglia z jego 8. Gruppo C.T. wykonała między innymi cztery starty alarmowe. Rajd na Dernę i inne cele wykonywała duża grupa brytyjskich bombowców: 12 z 211. Sqn., 12 z 55. Sqn. oraz 10 z 113. Sqn., wszystkie na „Blenheimach”.
Pierwszą akcją po wznowieniu lotów bojowych przez 2. Stormo było spotkanie około 9.20 S.Ten. Alfonso Notari i Serg. Nadio Monti (obaj 92. Sq.) z dwoma „Blenheimami” w rejonie granicy. Fiaty czekały tutaj na bombowce powracające znad Derny i ścigały je na 30 km w głąb Egiptu. Według relacji Włochów jeden z nich oddalił się z płonącym silnikiem.
O 13.30 inny pilot 92. Squadriglia, Serg. Ernesto Pavan, został poderwany z lotniska w Dernie na przechwycenie dwóch „Blenheimów” z 211. Squadron. Pavan zameldował strącenie obu bombowców. Według Włocha z jednego z nich miał wyskoczyć jeden z ludzi i trafić do niewoli. Druga z brytyjskich maszyn szukała ratunku nad morzem i tam miała zostać strącona przez włoskiego pilota. „Falco” Pavana powrócił uszkodzony przez ogień obronny Brytyjczyków.
Tego dnia utracony został „Blenheim” I L8376 dowodzącego 211. Sqn. Sqn Ldr A. R. G. Baxa, którego jego ludzie widzieli kierującego się w stronę wybrzeża z niepracującym silnikiem. Bombowiec lądował awaryjnie koło Derny, a następnie został ostrzelany przez włoski myśliwiec. Chwilę później załoga dostała się do niewoli. Inna maszyna dywizjonu (L8471) lądowała awaryjnie o 16.25 w rejonie Sidi Barrani. Powodem tego był wyciek oleju, ponadto samolot miał przestrzeliny w skrzydłach i ogonie. Załoga wróciła do jednostki. Także samolot później odzyskano i przywrócono do linii.
Blisko utraty był także trzeci bombowiec, pilot „Blenheima” IV z 113. Sqn, Plt Off John Harry Reynolds, został zabity, stery przejął jednak obserwator Flg Sgt John Blair i pomimo braku wyszkolenia w pilotażu próbował unikać ataków myśliwca, podczas gdy ogień do przeciwnika prowadził strzelec. Po śmierci pilota maszyna była w płytkim nurkowaniu a skrzydła kołysały się. Bombowiec zdołał przelecieć około 560 km i bezpiecznie wylądować. Blair natychmiast otrzymał Distinguished Flying Medal. Prawdopodobnie ta maszyna była rankiem atakowana przez S. Ten. Notariego.
Nie tylko Derna padła ofiarą nalotów. Atakowane były także Tmini, Menelao (baza wodnosamolotów) i Ain el Gazala.
Ostatnim wydarzeniem tego dnia był atak dwóch myśliwców na „Sunderlanda” L5807 z 228. Sqn., ale zdołał on umknąć na Maltę nieuszkodzony. (lub dwukrotny atak pojedynczego niezidentyfikowanego myśliwca na tegoż „Sunderlanda”)
P.S. Pojawiały się jakieś wątpliwości, czy stopnie RAF, np. Flying officer, zapisywać Flg Off, czy F/O, po konsultacjach z Redakcjami pozostaję przy formie bardziej mi pasującej, chociaż obie są poprawne. Podobnie sprawa podawania stopni w nomenklaturze zagranicznej, także jednogłośnie dostałem zezwolenie na podawanie w oryginale. Należy iść z duchem czasu i praktyką powszechną już w zagranicznej literaturze, co też z lubością będę czynił.
SM.79 wzbija się w powietrze z zadaniem zbombardowania Sollum, 2 sierpnia 1940. Jak zobaczycie poniżej, brytyjskich pilotów lubiła ponosić fantazja, lub uważali, że papier wszystko przyjmie, ale siedem SM.79 Plt Off A. A. P. Wellera to swoisty rekord. U mnie w „papierach” cisza o jakimkolwiek „Garbusie” utraconym tego dnia.
Dramatyczne wydarzenia z dnia 11 grudnia 1940 spowodowały, że 151. Gruppo otrzymał swoje pierwsze godło – „Braccia di Ferro” (ramię z żelaza). Akcja zaczęła się o 14.45, kiedy dziewięć CR.42 z 366. Sq. zostało zaatakowanych przez samotnego „Hurricane” I (P3726) z 33. Sqn. RAF, pilotowanego przez Flg Off Charles „Deadstick” Dyson. Ofiarą ataku padł ostatni „Falco”, pilotowany przez Serg. Eugenio Cicognani, który został ranny w głowę, lewą nogę i prawie ramię – tę kończynę ostatecznie trzeba było amputować. Nim wyskoczył i pomimo ran, Cicognani zdołał ostrzec lidera formacji, Capitano Serafini, o znajdującym się dużo powyżej wrogim myśliwcu. Na cześć tego incydentu dywizjon przyjął jako swój znak romboidalny emblemat z żelaznym ramieniem.
Po długim pościgu Dyson został zestrzelony przez Sottotenente Guidi z 366. Sq. oraz Cap. Locatelli oraz Serg. Magg. Colauzzi z 368. Sq. W pojedynku uszkodzony został Fiat Colauzziego. Brytyjski pilot wyskoczył ze spadochronem, a po powrocie do jednostki zgłosił nieprawdopodobny wynik – sześć zwycięstw nad CR.42 oraz kolejne prawdopodobne, dodatkowo pilot rościł sobie jeszcze bombowiec. W międzyczasie Sottoten. Lauri z 368. Sq. stoczył pojedynek z „Gladiatorem” I P3722 z 274. Sqn., który pilotował Plt Off E. M. „Imshi” Mason. Obaj zgłosili strącenie przeciwnika, Mason dodał, że Lauri miał się rozbić w pobliżu Qur el Beid. Włoch powrócił ciężko uszkodzonym myśliwcem na swoje lotnisko.
13 grudnia 11 CR.42 z 151. Gruppo napotkało „Hurricane” I z 33. Sqn. na południe od Przełęczy Halfaya. W wynikłej walce Brytyjczyka ostrzelali Ten. Piero Veneziani i Serg. Magg. Cesare Chiarmetta z 366. Sq. Ciężko uszkodzony został „Falco” pilotowany przez Maresciallo Giulio Cesare.
O 8.10 14 grudnia grupa 11 CR.42 z 151. Gruppo poleciała na wymiatanie w rejon Sollum. Włosi przechwycili dziewięć „Blenheimów” (osiem Mk IV z 55. Sqn. i jeden Mk I z 11. Sqn.), które atakowały Bardię. Rozpoczęła się bitwa, w efekcie której włoscy piloci zgłosili strącenie trzech przeciwników, kolejnego prawdopodobnie i pięć uszkodzonych maszyn. Brytyjczyków rozgromiono, trzy bombowce utracono, pięć powracało z uszkodzeniami. L8790 z 55. Sqn. został strącony do morza, zginął Flg Off M. S. Singleton oraz sierżanci E. P. Chapman i B. J. Fox. T1872 (Flg Off K. H. A. Ellis) został uszkodzony tak, że nie nadawał się do naprawy, załoga nie ucierpiała, T2113 (Flf Off Potter) i T2049 (Plt Off Blignaut) zostały uszkodzone. Tylko do kasacji nadawał się także „Blenheim” I L8395 z 11. Sqn. (Sgt Bailey).
O 12.15 19 grudnia 11 „Falco” z 151. Gruppo, prowadzone przez Cap. Simeone Marsana z 367. Sq., spotkało sześć „Hurricane” I, prawdopodobnie z 274. Sqn., na południe od Sidi Azeis. W wyniku starcia ciężko uszkodzone zostały trzy Fiaty, ze stanu trzeba było skreślić myśliwiec Sergente Ricotti. Włosi uznali prawdopodobne strącenie „Hurricane” i uszkodzenie trzech innych. To pierwsze zgłosili piloci 368. Sq., a Cap. Locatelli meldował uszkodzenie dwóch myśliwców. Flt Lt J. Lapsley’owi i 2Lt R. H. Talbotowi z 274. Sqn. przyznano po strąceniu CR.42, a Plt Off A. A. P. Weller przyznano nie mniej niż siedem SM.79. Nim jego myśliwiec podziurawił ogień obronny z jednej z Savoi, śmiały pilot rościł sobie jeszcze uszkodzenie kolejnego bombowca.
Niemieccy i włoscy piloci przy Bf 110, jest to jedna z pierwszych maszyn Luftwaffe przybyłych do Afryki, zima 1941. Dalej o jego 151. Gruppo.
Dla pilotów 151. Gruppo nie było wytchnienia, niewiele później (po wydarzeniach z poprzedniego wpisu) Maggiore Calossi nakazał swoim pilotom atak na brytyjskie samochody pancerne, które koncentrowały się pomiędzy Bir Enba i Buq Buq. Sześć CR.42 z 366. Sq. wystartowało o 10.50, pilotowali je Cap. Serafini, Ten. Veneziani, Sottoten. Guidi, Maresciallo Accorsi, Serg. Magg. Marchi i Serg. Eugenio Cicognani. Kiedy Włosi osiągnęli wskazany rejon, lider formacji Cap. Serafini zanurkował by przeprowadzić atak, pozostała piątka ruszyła za nim. Fiaty przeleciały nisko, ostrzeliwując przeciwnika, piloci zgłosili po tej akcji zapalenie samochodu pancernego oraz 30 innych pojazdów. Razem wystrzelono ponad 2000 pocisków. Po powrocie o 11.55 zgłoszono także słaby i niecelny ogień przeciwlotniczy.
O 15.15 10 CR.42 wystartowało by dołączyć do 19 myśliwców z 9. Gruppo, które eskortowały SM.79 w pobliżu Bir Enba. Formacja z 151. Gruppo składała się z ośmiu CR.42 z 368. Sq., prowadzonych przez Cap. Bruno Locatelli, oraz dołączonego do nich Serg. Magg. Fiorenzo Milella z 366. Sq. (na mój gust 8 + 1 = 9). Ponad Buq Buq 151. Gruppo przechwyciły samotnego „Hurricane” I z 274. Sq., który atakował cele na nadmorskiej drodze. Locatelli, Sottoten. Furio Lauri, Ten. Orfeo Paroli i Serg. Ernesto De Bellis zgłosili wspólne strącenie płonącego wrogiego myśliwca na południe od Bir Enba. 274. Sqn. nie odnotował jednak żadnej straty. O 16.50 „Falco” 151. Gruppo powróciły na lotnisko.
W międzyczasie osiem CR.42 z 367. Squadriglia ostrzeliwało drogę Sidi Barrani-Bir Enba, także one spotkały samotnego „Hurricane”. Sergente Tolmino Zanarini otworzył ogień, ale nie widział, czy jego pociski dosięgły celu. Było to ostatnie zdarzenie z udziałem 151. Gruppo podczas pierwszego dnia brytyjskiej kontrofensywy. 366. i 368. Squadriglie wystrzeliły razem 2562 pociski, zgłosiły trzy zwycięstwa powietrzne (dwa z nich potwierdził przeciwnik) i spowodowały spustoszenie w wysuniętych kolumnach wroga.
10 grudnia 1940 stracono CR.42, 21 myśliwców ze wszystkich trzech eskadr eskortowało o 15.30 Bredy Ba.65 w rejon Buq Buq-Bir Enba. Do formacji doskoczyły cztery „Gladiatory” II z 3. Sqn. RAAF, Sergente Maggiore Gino Bogoni został strącony. „Falco” pilotowane przez Cap. Irzio Bozzolan, Serg. Magg. Rodolfo Benco i Serg. Tolmino Zanarini zostały uszkodzone. Po jednym zwycięstwie zgłosili Sqn Ldr Ian McLachlan, Flt Lt G. H. Stege i Flf Off A. A. Gatward. Powracająca 368. Squadriglia przechwyciła „Hurricane” I, który ostrzelał drogę Sidi Barrani-Buq Buq. Cap. Brono Locatelli, Serg. Magg. Davide Colauzzi, Serg. Ottorino Ambrosi i Ten. Guseppe Zuffi zaatakowali wrogi myśliwiec i zgłosili jego uszkodzenie. 33. Sqn. raportował tego dnia stratę dwóch „Hurricane” I (P3728 i P3824), ten drugi, pilotowany przez Lt Jacobus George Fishera z SAAF, nie powrócił z długiej wieczornej misji rozpoznawczej.
Fiat CR.42 „Falco” przelatuje nad swoją ofiarą, Afryka Północna, styczeń 1941 r. Kolejny wpis o 151. Gruppo C.T. z 53. Stormo.
W kolejnych miesiącach (po październiku 1940 r.) włoscy piloci myśliwców toczyli zarówno pojedynki lotnicze, jak i atakowali wrogie kolumny pojazdów. 16 listopada sześć CR.42 (po trzy z 366. i 368. Sq.) przechwyciło „Lysandera” I L4686 z 208. Sqn. nad Maktila. Wspólne jego zniszczenie zgłosili Tenente Mario Ferrero i Sergente Maggiore Cesare Chiarmetta z 366. Sq. Ranni zostali Flg Off Benson i Sgt Phillips. Włosi stracili CR.42 i pilota Ten. Raimondo Sacchetti z 368. Squadriglia.
24 listopada o 6.50 Sottotenente Amadeo Guidi z 366. Sq. przechwycił nad Bardią „Blenheima” I z 55. Sqn. RAF. W ciągu trwającego 20 minut starcia Guidi wystrzelał cały zapas 1200 pocisków. Bombowiec uszedł z dymiącym prawym silnikiem. Brytyjski dywizjon raportował tego dnia uszkodzenie dwóch maszyn, L8531 Flg Off K. H. A. Ellis i L8514 Sgt E. P. Vignaux.
9 grudnia rozpoczęła się Operacja „Compass”. Regia Aeronautica rzuciła wszystkie swoje siły by zatrzymać wrogie natarcie. Dowódca 151. Gruppo, Maggiore Carlo Calasso, całą noc z 8/9 trzymał swoich pilotów w stanie alarmu. Niebawem po świcie startowały cztery CR.42 z 366. Sq., pilotowali je Sottoten. Carlo Albertini, Serg. Rosario Di Carlo, Ten. Guglielmo Chiarini i Serg. Magg. Cesare Chiarmetta.
Kilka minut później Chiarmetta i Chiarini przymierzyli się do zaatakowania „Blenheima” IV, który znajdował się wysoko nad lotniskiem. Brytyjczyk uniknął ataku Chiarmetty, ale został potem zaatakowany przez Chiariniego. Włoch wystrzelił kilka serii w brzuch bombowca i zapalił go. Płonący „Blenheim” rozbił się na południowy zachód od Alam Rabia, przy zderzeniu z ziemią eksplodując. Przeciwnik odnotował stratę „Blenheima” IV T2073 z 113. Sqn., który startował z lotniska LG 68 (inaczej „Waterloo”). Ta maszyna rozbiła się wedle raportu w pobliżu Sidi Barrani z „nieznanych powodów”, ranny został pilot Plt Off J. N. Owen, zginęli członkowie załogi – sierżanci A. M. Goldfeather i J. Crawford. Brytyjski meldunek zdaje się pokrywać ze zgłoszeniem Chiariniego, włoski as powrócił o 8.30 na swoje lotnisko, wystrzeliwując wcześniej 266 pocisków.
Pół godziny po lądowaniu Chiariniego, cztery „Falco” startowały z zamiarem przechwycenia kolejnego zbliżającego się wrogiego samolotu. Myśliwce prowadził dowódca 366. Squadriglia, Capitano Bernardino Serafini, towarzyszyli mu Sottoten. Amadeo Guidi i Sergenti Maggiori Cesare Chiarmetta oraz Roberto Marchi. W międzyczasie dwa „Blenheimy” zrzuciły bomby w pobliżu Sollum, nie powodując strat. Włosi próbowali przechwycić napastników, wówczas z chmur wyskoczył na nich „Hurricane” I. Chiarmetta poczęstował przeciwnika 87 pociskami, a Brytyjczyk zanurkował i oddalił się nad swoje terytorium.
Za umykającym przeciwnikiem ruszył Sottotenente Guidi. Pościg trwał długo, 19 mil (ok. 30 km) w głąb brytyjskiego terytorium. W końcu pilot „Hurricanea” zawrócił maszynę i ruszył do czołowego ataku na Włocha. Także Guidi zbliżał się, strzelając do wroga, który w końcu runął w dół, ciągnąc smugę czarnego dymu. W czasie tego pojedynku włoski pilot wystrzelił 207 pocisków. Przeciwnik pochodził prawdopodobnie z 33. Sqn., która to jednostka od rana ostrzeliwała cele na ziemi, a później meldowała, że jeden „Hurricane” lądował awaryjnie. Wszystkie „Falco” powróciły nieuszkodzone o 9.50.
Nisko lecący „Hurricane” nad nowozelandzką kolumną. Ok, to teraz w monografii 53. Stormo C.T. czas na jego drugi (a w poprzednim wpisie dołączył także 153.) dywizjon – 151. Gruppo. Po kampanii francuskiej jego i 150. Gruppo losy rozdzieliły się.
Późnym popołudniem 8 września 1940 personel 151. Gruppo pierwszy raz ujrzał Afrykę Północną, o 16.45 jego myśliwce wylądowały w Castel Benito k. Trypolisu. Dywizjon działał jako samodzielny (autonomo) i przez kolejne cztery miesiące prowadził regularne walki z RAF. Pomiędzy 11 września i 30 października 151. Gruppo bazował na wielu lotniskach, w tym Bengazi, El Adem, Ain el Gazala i Amseat A3. Z tych lokalizacji wykonywano loty patrolowe i eskortowe przy włoskiej żegludze.
16 września dwa CR.42 z 368. Sq. startowały o 20.00 z Benina. Tenente Giuseppe Zuffi przechwycił wrogi bombowiec i zgłosił jako prawdopodobnie strącony. Włoski pilot widział zapalony silnik bombowca, który znikał na nocnym niebie. Dwa dni później sekcja trzech „Falco” z 368. Sq., które pilotowali Zuffi oraz Sergente Maggiori Annibale Ricotti i Alvise Andrich, startowała o 12.15 z zamiarem przechwycenia rozpoznawczego „Blenheima”, zauważonego nad Bengazi. Lecący na wysokości ok. 5000 m (16.000 stóp) Włosi zajęli dogodne pozycje do ataku. Zuffi i Ricotti ostrzelali brytyjskiego intruza, ale ten zdołał uciec po długim pościgu, ciągnąc za sobą smugę dymu wydobywającą się z jednego z silników. Zuffi zgłosił prawdopodobne zwycięstwo nad Wadi Tamet.
27 września Ten. Mario Ferrero z 366. Sq. dołączył do sześciu CR.42 z 97. Sq., 9. Gruppo, 4. Stormo, które zapewniały osłonę włoskim żołnierzom w rejonie Giarabub. Myśliwce przechwyciły 11 „Blenheimów” I z 55. Sqn., które prowadził Flt Lt R. B. Cox. Do starcia doszło nad El Garn ul Grein. Dwóch maruderów z Flight „C”, L8394/L i L8454, pilotowane odpowiednio przez Plt Off A. S. B. Godrich i Plt Off I. Hook, zostały zaatakowane przez Fiaty. Capitano Antonio Larsimont Pergameni, Sergente Franco Sarasino i Sottotenente Giovanni Barcaro strącili maszynę Godricha, oprócz pilota zginęli jeszcze Sgt W. C. Clarke i W. H. Thompson. Ta trójka włoskich pilotów dołączyła następnie do Ferrero, który atakował bombowiec z prowadzącej sekcji. Ferrero zgłosił prawdopodobne zwycięstwo. Ciężko uszkodzony został L8454, którego załogę stworzyli Plt Off Hook oraz sierżanci W. F. Bowker i J. Rigby. Ten sukces poszedł na konto Tenenti Ezio Viglione Borghese i Riccardo Vaccari oraz Sergente Angelo Golino.
Pilotom 151. Gruppo dał się zapamiętać ostatni dzień października. Lotniska Menastir i Gambut były atakowane przez dziewięć „Blenheimów” I z 211. i 84. Sqn. Bombowce prowadził Sqn Ldr J. R. Gordon-Finlayson. Eskortowało je osiem „Gladiatorów” II i dwa „Hurricane” I z 80. Sqn. Brytyjską formację przechwyciły dwa CR.42 z 366. Sq., pilotowane przez Sottoten. Carlo Albertini i Serg. Magg. Roberto Marchi. Startujący o 10.10 z Amseat A3 Albertini zgłosił prawdopodobne zestrzelenie „Hurricane”.
Około 13.00 19 CR.42 z 151. Gruppo, prowadzone przez Magg. Calosso, razem z 18 maszynami 13. Gruppo z 2. Stormo, eskortowało 26 SM.79 z 9. i 14. Stormi oraz 33. Gruppo nad Mersa Matruh. Włochów przechwyciło 12 „Hurricane” I z 33. Sqn. RAF i dziewięć „Gladiatorów” II z 112. Sqn. W ciężkiej walce piloci 151. Gruppo zgłosili strącenie trzech „Hurricane” i dwóch „Gladiatorów”, a kolejne dwa „Hurricane” i dwupłata jako prawdopodobne, bez strat własnych. W „Falco” Tenente Mario Ferrero z 366. Sq. zacięły się karabiny, chwilę po tym jak ostrzelał trzy „Hurricane”, z kolei teraz to on padł ofiarą ataku, prawdopodobnie ze strony „Hurricane” P3725 pilota Flg Off F. S. Holmana. Ferrero zdołał umknąć na lotnisko A3, ale jego „Falco” mocno ucierpiał.
Dowódca 366. Sq. Capitano Bernardino Serafini zgłosił strącenie „Hurricane” i wspólne uszkodzenie kolejnego wraz z Serg. Magg. Colauzzi z 368. Sq. Brytyjski myśliwiec był widziany jak oddalał się z pola bitwy, ciągnąc za sobą smugę dymu, mogła to być maszyna Flg Off J. M. Littler, która została ciężko uszkodzona. Sergente Maggiore Roberto Marchi z 366. Sq. strącił „Gladiatora” który wcześniej starł się z Serafinim. Zwycięstwa odnieśli także piloci 368. Squadriglia, Serg. Magg. Davide Colauzzi i Serg. Mario Turchi posłali po jednym „Hurricane” w płomieniach na ziemię, a Cap. Bruno Locatelli przyznano uszkodzenie trzeciej maszyny tego typu i zapalenie nad morzem „Gladiatora”. Piloci 13. Gruppo zgłosili strącenie czterech dwupłatów i dwóch „Hurricane”, zginął Sottotenente Gianfranco Perversi.
33. Sqn. RAF przyznał się do straty dwóch „Hurricane” I, Flg Off E. K. Leveille zginął, bez szwanku wyszedł natomiast Flg Off P. R. St Quintin. 112. Sqn. stracił Flg Off R. H. Clark i w sumie aż pięć „Gladiatorów”, dwa z nich w walce i trzy w wypadkach. Myśliwce RAF strąciły dwa SM.79 z 11. Squadriglia, 26. Gruppo, 9. Stormo B.T. i CR.42 z 13. Gruppo. Sześć kolejnych Savoi z 44. Gruppo, 14. Stormo i jedna z 9. Stormo zostało uszkodzonych, dwa z nich rozbiły się i zostały skreślone ze stanu.
O 16.25 startowali jeszcze Sottoten. Furio Lauri i Serg. Ernesto De Bellis z 368. Sq., których celem było przechwycenie „Blenheima”. Lauri musiał przerwać walkę z powodu zacięcia się broni pokładowej.
MC.200 z 374. Squadriglia, 153. Gruppo C.T., w locie nad Afryką Północną. Wracamy do historii 53. Stormo. Przypomnę tylko sytuację, 150. Gruppo zakończył działania na Bałkanach (Grecja, Jugosławia) i został przebazowany do Afryki, tam spotkał samodzielny 153. Gruppo, który włączono organizacyjnie do 53. Stormo. Pora więc przybliżyć dotychczasowe wojenne losy 153. Gruppo.
153. Gruppo był znany jako „Asso di Bastoni” (angielska monografia tłumaczy Ace of Clubs, as trefl, ale w tym przypadku chodzi o tzw. karty neapolitańskie, choć karciarzem nie jestem i specjalnie nie znam różnicy), sformowano go 23 kwietnia 1937 podczas Hiszpańskiej Wojny Domowej. W Hiszpanii latający jako XXIII Gruppo dywizjon składał się z 18., 19. i 20. Squadriglie. Dywizjon zawdzięczał swój pseudonim i godło pierwszemu dowódcy, Magg. Andrea Zotti, który z kolei zapożyczył je od 20. Sq. W Hiszpanii co najmniej siedmiu pilotów XXIII Gruppo zasłużyło na najwyższe włoskie odznaczenie – Medaglia d’Oro al Valor Militare, ale do momentu włączenia 153. Gruppo do 53. Stormo z tej grupy pozostał jedynie Tenente Gilberto Caselli. Po przeistoczeniu się w 153. Gruppo wyznaczono mu jako bazę Treviso w północnych Włoszech. Tam zorganizowano go w 372., 373. i 374. Squadriglie i podporządkowano 54. Stormo C.T.
Po przystąpieniu Włoch do wojny 153. Gruppo operował przeciwko Francji. Na początku listopada 1940 r. przeniesiono dywizjon do Apulii. Gruppo zyskał status samodzielnego, a 372., 373. i 374. zostały rozmieszczone na lotniskach, odpowiednio: Brindisi, Bari i Grottaglie. Następnie przebazowano jednostkę na Bałkany, gdzie jej myśliwce eskortowały bombowce i atakowały wrogie lotniska oraz pojazdy. 6 grudnia dziewięć MC.200 z 370. Sq., 152. Gruppo przeniesiono na lotnisko Foggia, gdzie pod kontrolą 153. Gruppo bronił przestrzeni powietrznej nad Apulią. Dwa tygodnie później, 20 grudnia, 153. Gruppo wykonał pierwszy lot na nowym froncie, kiedy 10 MC.200 ostrzeliwało Greków w pobliżu Sobot Borsch na albańskim wybrzeżu.
Dopiero w marcu 1941 r. piloci 153. Gruppo starli się z pilotami RAF. O 6.35 22 marca, 29 MC.200 wystartowało z lotnisk w Lecce i Brindisi, ich zadaniem było ostrzelanie celów w Paramythia. Tam osiem Macchi zniszczyło trzy „Blenheimy” I z 211. Sqn. RAF (L8531, L1490 i L8533). W międzyczasie osłonę z góry zapewniało 21 MC.200, które napotkały dwa „Gladiatory” II z 112. Sqn., ich piloci, Flt Lt J. F. Fraser i Plt Off Neville Bowker zdołali uniknąć zestrzelenia. Po południu nad to samo lotnisko powróciło 27 Macchi, zapalono „Gladiatora” II z 80. Sqn. i ponownie uszkodzono niesprawnego „Wellingtona” z 37. Sqn.
Macchi 153. Gruppo dwukrotnie wróciły nad lotnisko Paramythia 26 marca. O 6.50 starły się z sekcją „Gladiatorów” II z 112. Sqn., które prowadził Flt Lt „Algy” Schwab”. O 12.50 natrafiono zaś na cztery „Gladiatory” II z 112. Sqn., które pilotowali Schwab, Bowker, Plt Off D. G. MacDonald i P. L. C. Brunton. Myśliwiec Bowkera został ciężko postrzelany, ale zdołał udanie lądować awaryjnie na lotnisku. Schwab zgłosił, że gonił jednego MC.200 do wybrzeża, gdzie miał go prawdopodobnie strącić do morza w pobliżu Perdika, jednak w dokumentach 153. Gruppo nie ma śladu po takim zdarzeniu. Dwa Macchi ostrzelały maszyny na lotnisku, zniszczono kolejnego „Gladiatora” II z 112. Sqn. i ponownie nafaszerowano ołowiem będącego już wrakiem „Wellingtona”.
14 kwietnia MC.200 z 153. Gruppo eskortowało 10 Cant’ów Z.1007bis z 35. Stormo, wówczas w pobliżu Janiny przechwyciło włoską wyprawę dziewięć „Gladiatorów” z 21. Mira. Dwa greckie myśliwce zostały zgłoszone jako strącone, jeden przez strzelca z bombowca, drugi przez pilota Macchi, w rzeczywistości 21. Mira nie stracił żadnej maszyny w tej walce. Pięć dni później 374. Sq. z 153. Gruppo przeleciała do Afryki Północnej, 22 maja, po zwycięstwie na Bałkanach, reszta dywizjonu przeniosła się na lotnisko Rzym-Ciampino.
„Hurricane” zmuszony przez włoskie myśliwce do lądowania, Afryka Północna, lato 1941 r. Wpis z historii 53. Stormo C.T. (nadal jego 150. Gruppo), który zmienia swój rejon operacyjny.
W październiku 1941 r. CR.42 i MC.200 z 150. Gruppo ponownie były często podrywane z lotnisk Araxos i Tatoi, ale ponownie nie przechwyciły żadnych intruzów. 26. tego miesiąca trzy MC.200 dwukrotnie wykonywały patrole pomiędzy Tatoi i Koryntem. W listopadzie zintensyfikowano aktywność treningową, 150. Gruppo wykonywał ćwiczebne loty na przechwycenie niemieckich Ju 88, raportowano dobre wyniki. Myśliwce Gruppo pojawiały się także nad wyspami Morza Jońskiego, głównie nad Kefalonią i Argostoli, eskortowano także statki. 3 listopada myśliwce dywizjonu dały osłonę konwojowi, Tenente Mario Mecatti i Maresciallo Guidi z 364. Sq. patrolowali wówczas na zachód od Argostoli. Cztery dni później poderwano alarmowo MC.200 z 364. Sq., pilotowali je Ten. Mario Mecatti i Serg. Adriano Patrioli, ten drugi zginął gdy jego myśliwiec rozbił się z nieznanych powodów.
W 1941 r. piloci 363. Sq. spędzili na lotach treningowych 1300 godzin. Liczba ta zawiera ponad 100 godzin w okresie 18 luty – 12 marca, kiedy eskadra przezbrajała się na MC.200 na lotnisko Rzym-Ciampino. W tym samym czasie piloci 364. i 365. Sq. poświęcili na loty szkoleniowe 1700 godzin, w tym przezbrojenie na MC.200, które miało miejsce pomiędzy połową marca i 12 czerwca, także na lotnisku Ciampino.
Przez większość 1941 r. dostępność sprawnych samolotów w 150. Gruppo była więcej niż satysfakcjonująca, meldowana 12 czerwca dzienna średnia wynosiła 40 MC.200 i sześć CR.42. Podczas listopada ilość sprawnych Macchi spadła już jednak do poziomu 26 maszyn. Natrafiono na duże problemy z silnikami, dochodziło w nich do częstych wycieków oleju, co najmniej dziewięć jednostek napędowych trzeba było wymienić. Personel musiał pozostać w Tiranie i Araxos celem wymiany silników, podczas gdy reszta Gruppo przeniosła się do Afryki Północnej. W ten sposób 53. Stormo zakończył swój grecki przydział.
14 grudnia 1941 23 MC.200 wylądowało na libijskim lotnisku Castel Benito, przelotu dokonano via Comiso na Sycylii i Pantalerię. W ten sposób rozpoczęto przerzut 150. Gruppo do Afryki. Personel naziemny przybył na pokładach SM.82 dwa dni później. Początkowo dywizjon wzmocnił powietrzną obronę Trypolisu, wykonując 180 godzin patroli nad portem, loty na wymiatanie nad liniami komunikacyjnymi Osi i eskortując statki przybywające do Libii.
19 grudnia stoczono pierwszą walkę nad Afryką, MC.200 Magg. Antonio Vizzotto zaatakował dziewięć „Blenheimów” IV. Vizzotto otrzymał drogą radiową informację o wrogich bombowcach, z wigorem wleciał w ich formację, ostrzeliwując pięć maszyn i zmuszając je do przerwania ataku oraz zrzucenia bomb do morza.
29 grudnia 150. Gruppo wzmocniło przybycie uzbrojonej w MC.200 357. Sq. z 157. Gruppo. Jednostkę natychmiast przenumerowano na 364. Squadriglia. Tego samego dnia, via Tamet, ruszono na lotnisko En Nofilia, 48 godzin później przejęto ostatnie sprawce „Saetty” z 153. Gruppo. Ten dywizjon niebawem stał się częścią 53. Stormo.
Fiat CR.42LW, czyli maszyna wyprodukowana przez przemysł RSI dla Luftwaffe. Dla Niemców wyprodukowano w latach 1944-1945 jeszcze ponad 100 „Falco” (moje dane mówią o 112-150, ale to bez weryfikacji z literaturą włoskojęzyczną). Maszyna była wyposażona w zaczepy bombowe i użytkowana w nocnych lotach szturmowych, głównie przeciw partyzantom. Dalej o historii 53. Stormo (choć nadal tylko o 150. Gruppo na Bałkanach).
W przeciągu lipca 1941 r. piloci 363. Sq. wykonali także 37 lotów na CR.42, dwupłatów używano w zwalczaniu rebelii, do ostrzeliwania i bombardowania czarnogórskich partyzantów, którzy 13. wywołali powstanie przeciwko włoskiej okupacji. Forpoczta 150. Gruppo przeniosła się do Czarnogóry 19 lipca. Sześć maszyn 364. Sq. przeniesiono na lotnisko Scutari (Szkoda) na północy Albanii, stamtąd wykonywano loty podczas których ostrzeliwano partyzantów w rejonie Podgorica-Cattigne (Cetynia).
Pilotów eskadry z panującą sytuacją zapoznali lokalni dowódcy wojskowi, po czym pięć myśliwców wystartowało 19 lipca by ostrzelać Czarnogórców w rejonie Cevo. Loty wykonywano także kolejnego dnia, kiedy, sześć „Falco” atakowało partyzantów w rejonie Ocinic-Vrelo-Ugnij. Dwa dni później 10 Fiatów wykonało ofensywne loty w okolicy Sozina i Vukovici, a następnego dnia osiem myśliwców wykonało serię ataków w pobliżu Utra, Brceli, Satonici, Stojanovici, Prentovici i Martinovici.
23 lipca 364. Sq. powróciła do Tirany, a w Scutari zastąpiła ją 363. Squadriglia. Następnego dnia jednostka wykonała pięć pierwszych ataków w rejonie Uba, Vaci Do, Sclo i Resna. 28 lipca trzy CR.42 ostrzeliwały rebeliantów w okolicy Meljak.
W międzyczasie, także w lipcu, piloci 150. Gruppo kontynuowali misje polegające na przelocie zdobycznymi jugosłowiańskimi samolotami do Włoch. 16 lipca Breguet XIX, który leciał z Niksicia do Tirany, musiał lądować awaryjnie z powodu awarii silnika. Jego pilot, Sergente Pietro Secchi z 365. Sq., został pojmany przez czarnogórskich partyzantów.
Akcje na zwalczanie partyzantów trwały także w sierpniu, 44 loty od 6. wykonywały Fiaty CR.42 z 363. i 365. Squadriglie. 14 sierpnia wyposażona w „Falco”, wydzielona z 150. Gruppo sekcja, która zwalczała powstanie, powróciła do Tirany. W tym ostatnim okresie Fiaty obu eskadr latały nad takie partyzanckie bastiony jak Savnik, Niksić, Cevo, Kolasin i Djakovo.
W sierpniu nadal wykonywano przeloty zdobytych jugosłowiańskich samolotów do Włoch. Piloci 150. Groppo przeprowadzili 11 sierpnia pięć szkoleniowych Rogožarski PVT i kolejne trzy 22., wówczas towarzyszyły im Dewoitine i dwa Potezy 25.
Poza tymi niestandardowymi lotami, personel Gruppo zintensyfikował swój program treningowy, wykonując indywidualne i grupowe loty akrobatyczne oraz ćwicząc bardziej zaawansowaną taktykę walki myśliwskiej. W tym okresie wydarzyło się także kilka wypadków, 22 sierpnia zginął Serg. Magg. Aldo Innocenti z 365. Sq. Wrzesień rozpoczął się równie źle, w wypadku na MC.200 życie stracił Sottotenente Romeo Della Costanza z 363. Sq. Stratę tego weterana ciężkich walk zimowych w Albanii ciężko przeżyto w całym dywizjonie. Mimo to kontynuowano intensywne szkolenie. Wykonywano także loty na przechwycenie z lotniska Araxos. Wszystkie okazały się bezskuteczne. 13 września osiem myśliwców zostało wysłanych by eskortowały storpedowany i będący w ciężkim stanie parowiec „Oriani”, 11 września, na południowy-zachód od Przylądka Papas dokonały tego trzy „Blenheimy” IV z 105. Sqn.
W mniej więcej tym samym okresie utworzono w 150. Gruppo sekcję nocnych myśliwców. Personel latający i naziemny stworzyli ludzie z dywizjonu, uzbrojenie stanowiło siedem CR.42, które bazowały na greckim lotnisku w Tatoi.
