Wojna Mussoliniego

7 maja 1941, po długim rejsie z Morza Czerwonego, okręt podwodny „Archimede” wchodzi do Bordeaux. Druga i ostatnia część jego czerwonomorskiego epizodu.

Nie minął nawet jeden pełny dzień rejsu (po wyjściu z Massauy 19.VI.40), a pierwsi ludzie zaczęli zdradzać objawy choroby. Początkowo jednak nie rozpoznano przyczyny tych wydarzeń. Sytuacja systematycznie się pogarszała, w końcu czwartego dnia wyłączono system klimatyzacji. Dwóch oficerów oraz kilku podoficerów i marynarzy doznało udaru cieplnego, inni marynarze wykazywali objawy zatrucia. Większość załogi cierpiała na depresję i omdlenia, początkowo, a następnie na kolejne objawy, aż część ludzi znalazła się na skraju śmierci. W końcu „Archimede” opadł na dno morza i spędził tak cały dzień w pobliżu Cieśniny Bab el Mandeb.

Późnym popołudniem 23 czerwca dowódca zaczął poważnie rozważać przerwanie misji. Dowództwo w Massaua odpowiedziało tylko wyznaczeniem okrętowi nowej pozycji… jeszcze o 50 Mm bardziej na południe. Do tragedii doszło nocą 23/24 czerwca, kiedy na pokładzie zmarło czterech marynarzy. Signorini natychmiast przerwał patrol i obrał kurs powrotny, z powodu dalszego pogarszania się stanu zdrowia członków załogi kierowano się na położony bliżej Assab. 26 czerwca o 8.30 „Archimede” zawinął do tej bazy. 24 ludzi było ciężko zatrutych, w tym kapitan Signorini i główny mechanik, natychmiast ich wyokrętowano. Sottocapo Luigi Zecchini i marynarz Ermenegildo Rubini zmarli niebawem, podnosząc ilość śmiertelnych ofiar wycieku gazu do sześciu. Ośmiu ludzi oszalało, a reszta przez długi czas chorowała (wg. innych źródeł: pewna jest liczba 6 zmarłych i 8 oszalałych, natomiast chorych miało być dodatkowo 24 osób, czyli razem aż 38 ciężko zatrutych członków załogi). Chorzy spędzili pięć miesięcy w szpitalu w Massaua, a następnie dostali dwa tygodnie na wypoczęcie w Asmarze (czyli cały rok 1940 „Archimede” miał z głowy, dodajmy do tego stratę trzech okrętów w pierwszym miesiącu wojny i podobne zatrucia na innych jednostkach, flota podwodna Regia Marina na Morzu Czerwonym z różnych powodów, niezależnych od męstwa i kwalifikacji załóg, okazała się bezzębna).

Sam okręt z Assabu (baza pomocnicza, bez należytej infrastruktury) do Massauy przeprowadził zdrowy personel, pod nowym dowódcą, capitano di corvetta Livio Piomarta, oraz nowym głównym mechanikiem, który na miejsce przewiózł niszczyciel „Leone”. „Archimede” opuścił Assab 3 lipca (13?), a do służby przywrócono go do 31 sierpnia (31 lipca?). Śmiertelnie groźnych chlorek metylu zastąpił dużo pewniejszy freon, którego nie używano wcześniej ze względu na jego trudnodostępność i wysokie koszta. Swój czerwonomorski etap kariery okręt zakończył przejściem z Massauy do francuskiego Bordeaux, odbyło się to między 3 marca a 7 maja 1941, kiedy zawinięto do bazy Betasom.

Rysunek z tygodnika „Cronache della Guerra”, wydawanego w faszystowskich Włoszech w czasie wojny. Niektórym znany także z artykułu w „Okrętach”. Jak tam napisałem, włoski okręt podwodny atakujący na Morzu Śródziemnym bezbronne statki konwoju to zupełnie nierzeczywisty widok. [archiwum autora, kopiować za podaniem adresu strony: wojna-mussoliniego.pl]

Dzisiaj kolejny „zatruty” okręt z Morza Czerwonego, „Archimede”. Najpierw krótko o typie Brin, do którego on należał:

Typ Brin (pięć okrętów):

-„Brin”,
-„Galvani”,
-„Guglielmotti”,
-„Archimede” (położenie stępki: 23.12.1937, wodowanie: 5.3.1939, wejście do służby: 18.4.1939)
-„Torricelli”.

W 1936 r. w stoczni Cantieri Tosi w Tarencie położono stępki pod trzy z pięciu okrętów tego typu. Był to lekko powiększony wariant typu „Archimede”. Cała piątka weszła do służby w latach 1938-1939. Początkowo wyposażono je w działo 100/43 (100 mm) zainstalowane na pomoście od strony rufy, było umieszczone w obrotowej obudowie. Później wymieniono je na działo 100/47, umieszczone na pokładzie przed kioskiem. „Archimede” i „Torricelli” powstawały w ścisłej tajemnicy, by zastąpić jednostki o identycznych nazwach, ale należące do typu Archimede, które potajemnie przekazano w kwietniu 1937 r. marynarce hiszpańskich nacjonalistów.

Wyporność (nawodna/podwodna): 913(1016?)/1.266 t,
Wymiary: długość – 72,7 m, szerokość maksymalna – 6,7 m, zanurzenie – 4,5 m,
Napęd: na powierzchni dwa wysokoprężne silniki dieslowskie Tosi (3.400 KM), pod wodą dwa silniki elektryczne Ansaldo (1.300 KM),
Prędkość maksymalna (nawodna/podwodna): 17 w/8,5 w,
Uzbrojenie (1941 r.): działo 100/47 (kal. 100 mm), cztery karabiny maszynowe kal. 13,2 mm (2xII), osiem wyrzutni torpedowych kal. 533 mm (14 torped),
Załoga: około 60 ludzi.

W momencie przystąpienia Włoch do wojny „Archimede” (tenente di vascello Elio Signorini) znajdował się w Massaua w składzie 2. Squadriglia Sommergibili. 19 czerwca okręt wyszedł w morze, jego rejonem polowania były wody w pobliżu Dżibuti (wł. Gibuti). Jednostka miała tam współpracować z „Perlą”. Misja zakończyła się przed czasem i w dramatycznych okolicznościach. Na pokładzie „Archimede” doszło do wycieku chlorku metylu z systemu klimatyzacji, ta w warunkach jakie panowały w tym rejonie (ponad 30° C i wilgotność powietrza ponad 90%) musiała pracować ciągle, zwłaszcza na ciasnych jednostkach, na których pokładach był ograniczony przepływ powietrza, a takimi zwłaszcza były okręty podwodne. Ten bezwonny i bezbarwny gaz jest silnie toksyczny (także rakotwórczy). Człowiek zmuszony do oddychania nim doznaje silnego zatrucia, które w najłagodniejszej wersji objawia się zawrotami głowy i drętwieniem, dalej możliwa jest depresja, częściowa lub całkowita utrata świadomości, brak apetytu, nastroje od euforii po manię niszczenia, a nawet manię mordu, gaz może wywoływać również halucynację, uszkodzić układ nerwowy, spowodować szaleństwo, aż w końcu doprowadzić do śmierci. Problemy z nieszczelną klimatyzacją zostały zdiagnozowane wcześniej, ale nagłe przystąpienie do wojny spowodowało, że była to jedna z wielu spraw, których nie zdążono załatwić, a ich suma poprowadziła Włochy do katastrofy.