Wojna Mussoliniego

29 WRZEŚNIA:

W każdej dzielnicy walką kierowali lokalni przywódcy (lista dostępna na Wiki we fragmencie o 29 września: https://it.wikipedia.org/wiki/Quattro_giornate_di_Napoli).

Na Piazza Giuseppe Mazzini Niemcy atakowali ze wsparciem czołgów (ponownie pisze się o Tygrysach, ale z dużą pewnością były to Pz IV), a broniło się nie więcej niż 50 powstańców. Straty Włochów wyniosły tutaj 12 poległych i 15 rannych.

Dzielnica robotnicza Ponticelli została silnie ostrzelana, po czym Niemcy rozpoczęli masakrę ludności cywilnej.

Wybuchły walki na lotnisku Capodichino i na Piazza Ottocalli, gdzie zginęło m.in. trzech włoskich lotników.

W ciągu dnia w niemieckiej kwaterze głównej przy alei Vittorio Emanuele (wielokrotnie już atakowanej przez powstańców) doszło do rozmów płk Waltera Scholla i por. Enzo Stimolo. Niemiec zażądał dla oblężonych ludzi mjr Sakaua wolnej drogi, a w zamian obiecał zwolnić zakładników przetrzymywanych w Campo Sportivo del Littorio. Po raz pierwszy w Europie Niemcy paktowali z powstańcami jak z równymi sobie. Obie strony zawarły porozumienie, które było przez nie respektowane.

Wśród ofiar tego dnia był Mario Menichini (18 lat, rok wcześniej na ochotnika wstąpił do milicji faszystowskiej, a dzień przed śmiercią na wieść o powstaniu zdezerterował i wrócił walczyć o swoje miasto), który zginął atakując granatem niemieckie czołgi.

30 WRZEŚNIA:

Niemcy każdą możliwą drogą próbowali ewakuować się z Neapolu. Walki nie wygasały. Niemieckie działa zajmujące pozycje na stokach Capodimonte przez cały dzień ostrzeliwały obszar między Port’Alba i Materdei. Do intensywnych strać dochodziło w rejonie Porta Capuana.

Profesor Antonio Tarsia in Curia ogłosił się przywódcą powstania, przejmując pełnię władzy cywilnej i wojskowej.

Okupanci kontynuowali zniszczenia, np. podpalono Archiwum Państwowe w Neapolu

1 października 1943 r. o 9.30 czołówki 7. DPanc. weszły do Neapolu. W tym momencie miasto było już ewakuowane przez Niemców i nie toczyły się o nie dalsze walki. Według większości autorów w ciągu trwającego 76 godzin powstania zginęło 168 żołnierzy i partyzantów oraz 159 cywilów, a rany odniosło 162 Włochów, było też 19 nierozpoznanych ofiar śmiertelnych; powojenna komisja doliczyła się 155 ofiar wśród partyzantów, ale rejestry Cimitero di Poggioreale (cmentarza) mówią z kolei o 562 pochowanych tam ludziach. Starty Niemców są mi na tę chwilę nieznane.

Skutkiem militarnym było oddanie Neapolu i jego portu w alianckie ręce bez konieczności prowadzenia ciężkich walk ulicznych, co z pewnością oszczędziło miastu wielu zniszczeń i ofiar wśród jego mieszkańców. Uniknięto także zaplanowanej przez Niemców masowej deportacji. Oficjalnie status wojownika o wolność uzyskało 1589 uczestników powstania, choć z bronią w ręku miało walczyć ponad 2000.
—————————————————————-
Odrzuciwszy emocje należy odpowiednio umiejscowić powstanie neapolitańskie w historii kampanii włoskiej. Było ono oczywiście jedynie epizodem i dla powstańców miało szczęśliwy przebieg. Główną okolicznością ułatwiającą jego przeprowadzenia był aliancki desant pod Salerno, którego oczywistym celem było zdobycie portu w Neapolu. Gdyby nie zwycięstwo wojsk anglo-amerykańskich w tej bitwie, to Niemcy z całą pewnością pokonaliby słabo uzbrojonych powstańców i spacyfikowaliby miasto. Zwraca też uwagę, że na ulicach miasta w dużej mierze walczyli nastolatkowie, prosta matematyka: miasto miało w 1940 r. około miliona mieszkańców, w 1943 r. zarządzający przymusowy pobór do pracy Niemcy wyliczyli, że w Nepolu pozostało ok. 30 tys. mężczyzn w wieku 18-33 lat. Reszta zasiliła szeregi armii (poległa, trafiła do niewoli alianckiej lub niemieckiej, lub pod bronią pozostawała z wojskiem włoskim w całym basenie Morza Śródziemnego) lub służyła w flocie handlowej (uwagi z grubsza jak w przypadku żołnierzy). Potencjał ludzki powstanie miało więc wyjątkowo ograniczony (jak w każdym masowo bombardowanym mieście wielu mieszkańców schroniło się też na prowincji).

A sam port? Już cztery dni później zawinął tam pierwszy statek typu Liberty, ale zniszczenia (część powstała wcześniej) były ogromne: Ponad 140 (130?) widocznych lub całkowicie zatopionych wraków zaścielało dno portowe. Były to wielkie oceaniczne liniowce, tankowce, niszczyciele, pływające dźwigi, holowniki, promy czy nawet kutry rybackie. Mało tego, Niemcy dołożyli do tego złomowiska lokomotywy i ciężarówki, butle ze sprężonym tlenem, skrzynie z amunicją, miny. Cały port pokrywał też gruby kożuch rozlanej ropy. 73 elektryczne żurawie wysadzono w powietrze, zburzono elewatory zbożowe i budynki administracyjne. Nawet przystań rybacka i jachtowa zostały zniszczone.

27 WRZEŚNIA 1943:

W ciągu dnia Niemcy przeprowadzili wielkie łapanki, aresztując ok. 8000 ludzi, bez względu na ich wiek. 400-500 ludzi chwyciło za broń i stawiło im opór. Jednym z pierwszych miejsc, gdzie doszło do walk, była dzielnica Vomero. Zatrzymano tam niemiecki samochód i zabito prowadzącego go chorążego.

W ciągu dnia walki wybuchły na terenie całego miasta, a powstańców ośmielały plotki o alianckim lądowaniu w Bagnoli.

Porucznik włoskiej armii, Enzo Stimolo (jedyna osoba, którą można uznać za przywódcę powstania), który stanął na czele ok. 200 powstańców, odznaczył się podczas szturmu na zbrojownię Castel Sant’Elmo (dzielnica Vomero), którą zdobyto wieczorem. Atakowani zewsząd Niemcy zabarykadowali się w Villa Floridiana i Campo Sportivo del Littorio (obecnie Stadio „Collana”, w sercu Vomero).

Wieczorem zaatakowano i splądrowano składy broni w koszarach przy via Foria i via Carbonara. Broń wydobywano z wszystkich możliwych miejsc, takich jak klasztor sióstr zakonnych przy via Conte della Cerra i Albergo dei poveri (schronisko dla bezdomnych?) na piazza Carlo III.

28 WRZEŚNIA:

Coraz więcej ludzi przystępowało do powstańców, walki w całym mieście nasiliły się. Wydarzenia po stronie włoskiej nie były koordynowane, doszło do dziesiątek niezależnych od siebie potyczek.

W dzielnicy Materdei niemiecki patrol musiał skryć się w jednym z domów, gdzie przez wiele godzin był oblężony, aż do przybycia posiłków. W starciu straciło życie trzech powstańców.

W rejonie Porta Capuana grupa 40 ludzi uzbrojonych w karabiny i pistolety maszynowe zorganizowała blokadę drogową, zabijając sześciu niemieckich żołnierzy i biorąc do niewoli kolejnych czterech.

Grupa włoskich marynarzy uniemożliwiła niemieckim saperom wysadzenie mostu ponte della Sanità.

Niemcy nie ustawali w próbach przeprowadzenia łapanek, próbując wedrzeć się m.in. do dzielnicy Vomero, gdzie zgromadzono 47-49 zatrzymanych w rejonie Campo Sportivo del Littorio. To wywołało reakcję ludzi por. Enzo Stimolo, którzy zaatakowali obiekt sportowy i otoczyli znajdujących się tam Niemców. O negocjacje poprosił niemiecki mjr Sakau, który wyszedł z białą flagą i został przez powstańców odstawiony do niemieckiego sztabu głównego.

12-letni Gennaro Capuozzo pomagał obsłudze karabinu maszynowego na via Santa Teresa, gdzie Niemcy atakowali ze wsparciem czołgów. Młody chłopak poległ na posterunku, gdy rzucał granat w stronę wrogich pojazdów pancernych. Otrzymał najwyższe włoskie odznaczenie.

Filippo Illuminato (13 lat) i Pasquale Formisano (17 lat) atakowali dwa samochody pancerne, które z via Chiaia próbowały przedrzeć się na via Roma. Obu skosiły karabiny maszynowe, gdy biegli w kierunku samochodów pancernych z granatami w ręku. Obaj otrzymali najwyższe odznaczenie państwowe.

W rejonie Moiarello di Capodimonte powstańcy zdobyli baterię działek 37mm/54 (https://it.wikipedia.org/wiki/Breda_37/54) i przez cały dzień powstrzymywali kolumnę Tygrysów (być może było jak w bitwie pod Salerno: dziesiątki meldunków o Tygrysach, a były tam tylko Pz IV, czy np. pod Studziankami było identycznie) i samochodów pancernych przed wkroczeniem do miasta od strony Capodichino. Gdyby ten zamysł się powiódł, powstanie mogło mieć dużo bardziej krwawy przebieg.

W ciągu dnia powstanie zaczęło się organizować. Na piazza Nazionale wzniesiono pierwszą barykadę, niebawem powstały dziesiątki kolejnych. Powstańcy próbowali zablokować ulice miasta w taki sposób, by Niemcy nie mogli wydostać się z niego na północ, czyli jedyną dla nich drogą ku wolności, gdyż rozpoczęli już odwrót z rejonu Salerno i byli ścigani przez aliantów. Nie poluje się już na pojedynczy Niemców czy patrole. Atakowane są posterunki i koszary. Powstańcy zdobywają armaty (pisze się i o czołgach, ale nie zaryzykuję podania tego jako informacji pewnej).

Tego dnia czołówki brytyjskiej 7. DPanc. dotarły nad rzekę Sarno, której brzeg obsadzała Dywizja „Hermann Göring”. Jedynym niewysadzonym w powietrze mostem był ten na drodze S.S.18, którym miały wycofać się niemieckie ariergardy. Przy wsparciu grupy włoskich partyzantów udało się go uchwycić Anglikom, którzy wyszli na tyły obrońców i zmusili ich do porzucenia dogodnej pozycji obronnej. Nietknięty most bardzo przyspieszył dalszy marsz „Szczurów Pustyni”.

23 września 1943 r. płk Scholl zastosował nowy środek represji: do 20.00 tego dnia cały pas nadmorski miasta do 300 m w głąb lądu miał zostać ewakuowany z mieszkańców; razem ok. 240 tys. ludzi miało porzucić swoje domy, by mogła zostać stworzona „wojskowa strefa bezpieczeństwa”, co zwiastowało niemiecką próbę zniszczenia portu.

W tym samym czasie włoski prefekt Neapolu wydał manifest wzywający do obowiązkowej pracy wszystkich mężczyzn w wieku 18-33 lat, co w praktyce oznaczało deportację w głąb Rzeszy.

Na wezwanie odpowiedziało 150 na 30 tys. zobowiązanych do tego Neapolitańczyków. Odpowiedzią Scholla było wysłanie na ulice miasta patroli, które miały dokonać łapanek i rozstrzelać nadal sprzeciwiających się wykonaniu niemieckich poleceń. Wcześniej w ramach odwetu deportowano z miasta ok. 8000 jego mieszkańców. Ogłoszono nową proklamację niemieckiego dowództwa:

„Łącznie około 150 ludzi odpowiedziało na dekret o pracy obowiązkowej, podczas gdy według stanu cywilnego powinno zgłosić się ponad 30 000 osób.

Oznacza to sabotaż rozkazów niemieckich sił zbrojnych i włoskiego ministerstwa spraw wewnętrznych. Począwszy od jutra, patrole wojskowe będą zatrzymywać uchylających się. Ci, którzy się nie stawią, naruszą wydane rozkazy, zostaną bez sądu rozstrzelani.

Komendant Neapolu, Scholl”.

Powszechne powstanie stało się wówczas nieuniknione, mieszkańcy miasta stanęli przed wyborem: walka albo śmierć lub deportacja. We wszystkich dzielnicach miasta ludzie ze wszystkich środowisk rozpoczęli spontanicznie organizować się i gromadzić broń. Masowo dołączyli do nich żołnierze włoscy, którzy od 8 września przebywali w okolicy. Z ukrycia wydobyto wiele ukrytej wówczas broni. 26 września jeszcze nieuzbrojony, wściekły tłum stawiał opór niemieckim łapankom i uwalniał młodych ludzi przeznaczonych do deportacji.

Powstanie było zrywem całkowicie spontanicznym, nie posiadano planu, żadnej organizacji i w żaden sposób nie zostało ono wcześniej przygotowane. Do walki z Niemcami wzywało Radio Bari i radiostacje alianckie.

Po 8 września w wielu dzielnicach Neapolu i w okolicy miasta ukryto licznych alianckich jeńców i żołnierzy włoskich chcących uniknąć deportacji. 21 września Niemcy ogłosili, że przekażą tysiąc lirów i racje żywnościowe za każdego zadenuncjowanego alianckiego jeńca. Pomimo panującej w mieście nędzy najprawdopodobniej nie odnotowano żadnego przypadku wydania żołnierza alianckiego w ręce Niemców.

Miasto było grabione i niszczone przez Niemców. Szczególne oburzenie mieszkańców wywołało podpalenie uniwersytetu (spłonęło wiele tysięcy zgromadzonych woluminów; Niemcy uznawali uniwersytet za centrum antyfaszystowskie, rektor Adolfo Omodeo mówił swoim studentom m.in., żeby brali przykład ze swoich wykładowców, którzy są z pokolenia „Karsu i Piawy” – nawiązując tym samym do tego, że Włosi już raz pokonali w XX wieku germański żywioł), pierwszego ważnego budynku w mieście zaplanowanego do zniszczenia przez okupantów. Później przyszedł czas na strefę przemysłową miasta. Metodyczne zniszczenie Neapolu miało według rozkazu Hitlera zmienić go w „błoto i popiół”, nim do miasta wkroczą alianci.

12 września na ulicach miasta poległo kilkudziesięciu żołnierzy obu stron, a około 4000 Neapolitańczyków i żołnierzy włoskich zagoniono do prac przymusowych. Tego dnia płk Walter Scholl, dowodzący siłami zbrojnymi okupującymi miasto, zarządził godzinę policyjną i wprowadził stan oblężenia, wzywając do przekazania w niemieckie ręce wszystkich winnych stawiana zbrojnego oporu i grożąc zabiciem 100 Neapolitańczyków za każdego zabitego Niemca.

Rankiem 13 września na murach miasta pojawiła się następująca proklamacja (staram się z grubsza oddać sens, a nie przetłumaczyć dosłownie):

1. Ze skutkiem natychmiastowym przejąłem dziś całkowite dowództwo nad Neapolem i okolicą.

2. Każdy mieszkaniec zachowujący się spokojnie i zdyscyplinowanie będzie miał moją ochronę. Jednak każdy, kto otwarcie lub podstępnie działa przeciwko niemieckim siłom zbrojnym zostanie aresztowany. Ponadto jego kryjówka i najbliższe sąsiedztwo zostaną zrównane z ziemią. Za każdego zabitego lub rannego Niemca odpłacimy po stokroć.

3. Zarządzam godzinę policyjną od 20.00 do 6.00. Tylko w przypadku ogłoszenia alarmu możliwym będzie wyjście na ulicę i udanie się do najbliższego schronu.

4. Obowiązuje stan oblężenia.

5. W przeciągu 24 godzin zostanie przekazana cała broń i amunicja wszelkiego rodzaju, w tym karabiny myśliwskie, granaty ręczne itp. Każdy, kto po tym terminie zostanie złapany z bronią, zostanie natychmiast aresztowany. Broń i amunicję należy przekazywać niemieckim patrolom.

6. Mieszkańcy zachowajcie spokój i rozsądek. Rozkazy te i przeprowadzone represje są konieczne ponieważ wielu niemieckich żołnierzy i oficerów, którzy nie zrobili nic poza wypełnianiem swoich obowiązków, została tchórzliwie zamordowana lub ciężko raniona, w niektórych przypadkach ranni są źle traktowani lub maltretowani w sposób niegodny ludności cywilnej (tu było najtrudniej – anzi in alcuni casi i feriti anche vilipesi e maltrattati in modo indegno da parte di un popolo civile).

Neapol, 12 września 1943 podpisał Scholl pułkownik.

12 września mnożyły się incydenty: rozstrzelano ośmiu włoskich jeńców na via Cesario Console, niemiecki czołg otworzył ogień z działa do studentów gromadzących się w rejonie uniwersytetu, a strzelano także do marynarzy i funkcjonariuszy publicznych na piazza Bovio. Jednak incydentem, który najbardziej wstrząsnął Neapolem tego dnia była egzekucja (rozstrzelanie) na schodach głównej siedziby uniwersytetu 24-letniego marynarza Andrea Mansi, urodzonego w 1919 r. w Ravello, którą naocznie widziało tysiące mieszkańców (w tym późniejszy dziennikarz Antonio Ghirelli) siłą zapędzonych na miejsce przez żołnierzy niemieckich.

Tego samego dnia 500 osób doprowadzono siłą do Teverola w rejonie Caserty, gdzie byli świadkiem egzekucji 14 karabinierów, „winnych” uniemożliwienia niemieckim saperom zniszczenia urządzeń w Palazzo dei Telefoni (łatwo się domyślić, że chodzi o centralę telefoniczną), a następnie odpierających z bronią w ręku atak na ich koszary na via Marchese Campodisola, aż do wyczerpania amunicji.

Tylko 12 i 13 września w Neapolu zginęło kilkudziesięciu żołnierzy włoskich i 27 cywili oraz wymordowano 185 osób przebywających w szpitalach (to drugie ze sporym znakiem zapytania, bo wspomina o tym tylko jedno źródło, ale faktem jest, że po 8 września z wiezień zwolniono wielu ludzi, w tym opozycjonistów, wielu z nich trafiało na leczenie do szpitali).

Dotąd rosnący opór Neapolitańczyków był jedynie szeregiem spontanicznych wystąpień (doszło do kilkudziesięciu różnych starć, brali w nich udział także żołnierze i marynarze). Niebawem jednak w zorganizowany sposób zaczęto gromadzić broń: 22 września mieszkańcy dzielnicy Vomero przejęli tę należącą do żołnierzy 107. baterii (plot?), 25 września zabrano 250 karabinów ze szkoły wojskowej, 27 września zajęto kilka składów broni i amunicji. Już od 15 września ze znajdującej się w Poggioreale fabryki Mira Lanza wynoszono broń i amunicję.

Powstanie znane jako „Le quattro giornate di Napoli” (cztery dni Neapolu) było zrywem niepodległościowym, w którym cywilni mieszkańcy miasta i wojsko wierne rządowi południa (król, Badoglio) oswobodzili je z okupujących sił Wehrmachtu. Skutkiem insurekcji było nadanie miastu najwyższego odznaczenia państwowego Medaglia d’Oro al Valor Militare i fakt, że wkraczający 1 października 1943 roku do Neapolu żołnierze alianccy znaleźli je porzucone przez Niemców i nie musieli toczyć ciężkich walk ulicznych. Sam Neapol, a zwłaszcza jego infrastruktura portowa, był głównym celem operacji „Avalanche” (lądowanie pod Salerno; 50 km od Neapolu). Powstanie nie było motywowane politycznie, było wyrazem zniechęcenia wojną jego mieszkańców, którzy chcieli zapobiec jego zniszczeniu. Neapol był pierwszym z dużych europejskich miast, które skutecznie powstało i pokonało niemieckiego okupanta.

W latach 1940-1943 roku Neapol (mający wówczas ponad milion mieszkańców; wg. innych danych ok. 900 tys.) padał ofiarą ciężkich bombardowań, szacuje się, że w ich wyniku zginęło ponad 25 tys. cywili (80% w 1943 r., gdy miasto atakowały USAAF), a kilkadziesiąt tysięcy zostało rannych lub uznano za zaginionych, nie wspominając o ogromnych szkodach dla dziedzictwa artystycznego i kulturowego (4 grudnia 1942 r. Bazylika Santa Chiara została częściowo zniszczona; podczas gdy tylko podczas bombardowania 4 sierpnia 1943 r. zginęło ponad 3000 osób; około 600 zabitych i 3000 rannych odnotowano w wyniku eksplozji statku „Caterina Costa” w porcie 28 marca 1943 r.). Ważnym czynnikiem wpływającym na nastroje mieszkańców był panujący w mieście głód, brakowało także wody pitnej i gazu.

Wraz z postępami aliantów przywódcy ruchu antyfaszystowskiego w Neapolu, Fausto Nicolini i Adolfo Omodeo, nawiązali kontakt z ich przedstawicielami i rozpoczęli przygotowania do próby wyzwolenia miasta. Od zawieszania broni z 8 września w okolicy miasta znajdowało się wiele oddziałów armii włoskiej, które pozbawione rozkazów marszałka Pietra Badoglia nie wiedziały, co począć. Przewaga w Kampanii leżała wówczas zdecydowanie po stronie Niemców (20 tys. vs. 5 tys. żołnierzy włoskich). Sytuacja szybko przerodziła się w chaos, gdy wielu wyższych oficerów porzuciło wojsko. Szczególnie jaskrawym była ucieczka generałów Riccardo Pentimalli i Ettore Del Tetto, na których spoczywała wojskowa odpowiedzialność za prowincję Neapol. Ostatnim czynem Ettore Del Tetto było przekazanie miasta Niemcom i wydanie manifestu, który zakazywał zgromadzeń i dawał prawo okupantom do otwarcia ognia w stronę tłumu w przypadku niestosowania się do poleceń.

Sporadyczne, ale krwawo stłumione próby oporu odnotowano w Caserma Zanzur (koszarach), Caserma dei Carabinieri Pastrengo (koszarach karabinierów) i w 21. Centro di Avvistamento di Castel dell’Ovo (centrum obserwacyjnym w zamku Ovo, punkt obrony plot. lub obrony wybrzeża). Szczególnie ciężkie walki toczono o ostatnie z tych miejsc, gdzie artylerzyści i marynarze bronili się do końca, a do jego zdobycia potrzeba było wsparcia czołgów. Obrońców wzięto do niewoli, ośmiu z nich rozstrzelano przed frontem palazzo dell’Ammiragliato (pałacu admiralicji).

Od 8 września w całym mieście odnotowano szereg akcji, także zbrojnych, mniej lub bardziej zorganizowanych, wymierzonych w okupanta. Wcześniej, 1 września, doszło do studenckiej manifestacji na piazza del Plebiscito i zgromadzeń w Liceo Classico Sannazaro w dzielnicy Vomero.

9 września ok. 16.00 na via Foria żołnierze niemieccy próbowali rozbroić agentów bezpieczeństwa publicznego (agenti di pubblica sicurezza) i wojskowych z ich broni długiej (karabiny Carcano mod. 91 i pm Beretta). Włosi odmówili, wzięli do niewoli około 20 Niemców i zdobyli pojazd pancerny (mezzo blindato, co równie dobrze może oznaczać transporter półgąsienicowy co Tygrysa…). Wkrótce Comando Militare Italiano nakazało zwolnić jeńców i ukarało żołnierzy włoskich. Tego dnia doszło też do starć cywili z Niemcami w okolicy Palazzo dei Telefoni, skąd okupanci musieli się wycofać, i na via Santa Brigida. W tym drugim przypadku pierwsze strzały oddał karabinier, który stanął w obronie sklepu grabionego przez Niemców.

10 września, pomiędzy piazza del Plebiscito i ogrodami Molosiglio, doszło do pierwszej dużej walki cywili i żołnierzy włoskich, którzy zablokowali przejazd kilku niemieckich pojazdów. W walce zginęło trzech marynarzy i trzech żołnierzy niemieckich. Cześć wziętych przez Włochów jeńców zwolniono w wyniku mediacji włoskiego oficera, który nakazywał rodakom puścić wszystkich Niemców i oddać zdobytą na nich broń. W odwecie Niemcy podpalili Bibliotekę Narodową i otworzyli ogień do tłumu.

11 września w rejonie Riviera di Chiaia mały oddział niemiecki zaatakował posterunek bezpieczeństwa publicznego umieszczony w jednym z hoteli, prowadząc do niego m.in. ogień z broni maszynowej. Włoscy agenci odpowiedzieli ze swoich karabinów Carcano, wybiegli na ulicę i wzięli Niemców do niewoli. Tego dnia Niemcy wkroczyli do portu, zajmując lub zatapiając szereg włoskich okrętów (lista w tabeli w tym artykule: https://it.wikipedia.org/wiki/Quattro_giornate_di_Napoli).