Wojna Mussoliniego

Ze względu na długi weekend ogłaszam przerwę w działaniu strony do poniedziałku. Za to na maj sygnalizuję małą rewolucję. Ze względu na mój stan zdrowia (muszę się zacząć mocno oszczędzać) strona musi stać się częścią mojej pracy. Nie ucieknę jednak w paronite, czy inną formę crowdfundingu – strona od zawsze była wyrazem mojej pasji do historii, a nie źródłem dochodu, i mam nadzieję zamknąć ją za kilkadziesiąt lat (lub komuś przekazać) i nie zmieniać tego stanu rzeczy. Problem spróbujemy rozwiązać inaczej: w maju powinna się ukazać nakładem własnym książka „Betasom. Włoska broń podwodna w bitwie o Atlantyk (1940-1945)”, której zakup będzie równocześnie cegiełką na dalsze działanie Wojny Mussoliniego. O książce napiszę szerzej niebawem, ale w zamyśle ma to być jedna z dziesiątek pozycji wydanych w ten sposób i adresowanych bezpośrednio do czytelników strony. W ramach tej profesjonalizacji Wojny Mussoliniego poświęcę jeden dziań mojej pracy na przygotowanie wpisów, których w każdym tygodniu chciałbym opublikować 4-6. Mam nadzieję, że to zdrowy i sympatyczny układ, a książka o Betasom szybko udowodni Wam, że warto zainwestować parę złoty w moje prace. W tych sprawach będziemy oczywiście w kontakcie.

1916 r.:

2-3 czerwca: Austriacy zajmują Monte Cenigo, ale żołnierze włoscy do tego czasu właściwie zdążyli już wyhamować impet wrogiej ofensywy.

3-10 czerwca: moment kulminacyjny bitwy na płaskowyżu Asiago.

6 czerwca: umarł w bolesnej agonii spowodowanej odniesionymi ranami Alfonso Samoggia, pochodzący z Bolonii, rocznik 1893, żołnierz 2. pp z BP „Granatieri di Sardegna”. Gdy 3 czerwca trwała uparta obrona Monte Cenigo, Samoggia na ochotnika zgłosił się do misji polegającej na przedarciu się przez ostrzeliwany teren do dowództwa, by tam prosić o uzupełnienia. Na miejscu bezskutecznie prosił o wzmocnienia dla pierwszej linii: rezerwy nie istniały. Powracając na pozycje został ciężko ranny, także w usta (bocca, można tłumaczyć tej jako buzia). Docierając w stanie agonalnym do okopu przekazał oficerowi: „Poruczniku posiłki nadchodzą! Walcz aż do śmierci!”. Frazę tę propaganda nazwała później „boskim kłamstwem”, a Samoggi pośmiertnie przyznano złoty Medal Waleczności Wojskowej. Dostał się on do niewoli, gdy Austriacy przełamali opór Włochów, zmarł w wrogim szpitalu polowym. Jego szczątki spoczywają w mauzoleum wojskowym (sacrario militare, tak chyba najlepiej oddam sens) w Asiago.

7 czerwca: Austriacy zdobywają szczyty Melette (https://it.wikipedia.org/wiki/Melette), zajmują Gallio i Monte Sisemol.

10 czerwca: rząd Salandry, będący w mniejszości w Izbie Deputowanych, podaje się do dymisji.

12 czerwca: trzy włoskie torpedowce, dowodzone przez Nazario Sauro (warto zapamiętać nazwisko), wykonały rajd na port Parenzo na wybrzeżu Istrii (http://www.anmi.taranto.it/hobby/filatelia/parenzo/parenzo.htm).

12-16 czerwca: ostatnie austriackie próby przełamania obrony w rejonie Lemerle na płaskowyżu Asiago. Włosi odbijają Asiago i Arsiero.

15-25 czerwca: rozpoczyna się włoska kontrofensywa w Trentino (region Trydent) na linii Coni Zugna-Monte Pasubio-Valsugana. Częściowo udało się odbić obszar utracony w wyniku Strafexpedition.

19 czerwca: Paolo Boselli tworzy nowy rząd we Włoszech.

22 czerwca: dowództwa austriackie, przygotowujące atak nad dolnym Isonzo mający zmniejszyć włoską presję w rejonie Karsu, decydują się na użycie gazu duszącego fosgen. W obliczu przewidywanego ataku w Krems nad Dunajem rozpoczęło się szkolenie batalionu chemicznego, które przeprowadzają Niemcy, zaprawieni w wojnie gazowej. 22 czerwca w rejonie Segeti batalion zaprezentował swoje umiejętności przed gen. Boroevićem, arcyksięciem Józefem i innymi wyższymi oficerami. Po demonstracji w Biglia k. Goryzii miała miejsce konferencja nt. użycia gazu. Wielu austriackich oficerów wypowiadało się negatywnie w sprawie jego użycia, w tym gen. Sarkany dowodzący 18. BP Honved, który, zamiast wyzbyć się zahamować natury etycznej, wolał złożyć prośbę o zdjęcie go z dowództwa. Ostatecznie zgodzono się na zastosowanie bojowych środków trujących na froncie włoskim. Obszarem wybranym na jego debiut była okolica Monte San Michele, a jego użycie miało wspomóc atak 1. i 17. pp z 20. DP Honved.

23 czerwca: na froncie karnijskim odnotowano kolejny przykład sprawiedliwości doraźnej nad żołnierzami włoskimi. Frulijscy alpini z drugiego plutonu 109. kompanii nowopowstałego batalionu strzelców alpejskich „Monte Arvenis” odmówili wykonania demonstracyjnego ataku w samym środku dnia i otwartym terenie, którego celem miał być szczyt Monte Cellon. Dowodzący batalionem kapitan, neapolitańczyk Armando Ciofi, i pochodzący z Wenecji por. Pietro Pasinetti, ulegając klimatowi pewnej nieufności w stosunku do Alpini, rekrutowanych z lokalnej społeczności, którzy mieli kontakty z żołnierzami austriackimi pochodzącymi z Karnii, z którymi łączyły ich przyjaźnie i stosunki pracownicze sprzed wojny, nie wspominając o przypadku dezercji w batalionie „Val Tagliamento”, wszczęli dochodzenie w sprawie swoich podkomendnych. I tutaj mały kłopot z tłumaczeniem: Czterech alpini vennero passati per le armi (?), kolejnych czterech skazano na 10 lat więzienia (w oryginale carcere, ale napisać, że na karcer to może zbyt daleko posunięta interpretacja), 10 na sześć lat i 15 na trzy. 7 lipca, w rejonie pozycji Busa dell’Orco, spokojnej i nieco odległej od wrogich linii, znaleziono zwłoki kpt. Ciofi, bardzo możliwe, że zginął od włoskiej kuli. Następnego dnia odnaleziono także ciało por. Pasinetti.

1916 r.:

24 kwietnia: we Włoszech zainicjowano produkcję na masową skalę hełmów Adrian modello 1916, które miały stanowić ulepszoną wersję francuskich hełmów modello 1915.

29-30 kwietnia: la battaglia del Pulcinella (? guglowanie tej nazwy utrudnia: https://en.wikipedia.org/wiki/Pulcinella): Alpini kpt. Patroniego zdobyli Crozzon di Folgorida (3075 m n.p.m.) i Passo di Cavento (przełęcz) w masywie Adamello.

2 maja: na Adamello Włosi poczynili postępy w dolinie val Genova, ale jesienią zostaną zmuszeni do jej porzucenia. 19 maja włoskie akcje zaczepne w masywie zakończą się sporymi sukcesami.

15 maja-27 czerwca: ofensywa austriacka w rejonie włoskich płaskowyżów nazywana Strafexpedition (ekspedycja karna), której początek ma miejsce w prowincji Trento (Trydent), w dolinie Val Lagarina i w sektorze płaskowyżu Altopiano dei Sette Comuni. Udział bierze 20 dywizji austriackich (w oryginale austro-niemieckich, ale tutaj znak zapytania) pod dowództwem szefa Sztabu Generalnego Conrada.

Strafexpedition, przygotowana przez Conrada operacja mająca ukarać włoskich „zdrajców”, za główny cel obierała przecięcie ugrupowania wojsk włoskich na pół, odcinając armie walczące w Dolomitach od tych zgrupowanych nad Adriatykiem, a następnie wyjście wojsk austriackich na Nizinę Wenecką.

Jeśli założenie Conrada powiodłoby się trzy armie włoskie, 4., 2. i 3. znalazłyby się w sytuacji z przeciwnikiem za plecami. Była to powtórka z planu z 1876 r., gdy Austriacy chcieli odzyskać Wenecję Euganejską i Lombardię.

Atak miał rozwinąć się na całym froncie pomiędzy dolinami Val Lagarina i Valsugana. Początek ofensywy przesunięto o kilka dni z powodu niepogody. Początkowo wysiłki Austriaków skupiły się na Val Lagarina, na zachód od płaskowyżu Altopiano di Asiago. Poprzedzeni potężnym przygotowaniem ogniowym, w którym udział wzięły także potężne moździerze Krupp kal. 420 mm, żołnierze austriaccy z VIII KA zdołali zająć Zugna Torta (1258 m n.p.m.), fort Pozzacchio i Col Santo (szczyt). Obrona włoska w tym sektorze szybko oparła się na Coni Zugna, przełęczy Passo Buole i Monte Pasubio (2232 m n.p.m.).

Także w Valsugana, po pierwszym odrzuceniu włoskich linii, atak austriacki zatrzymał się w rejonie miejscowości Ospedaletto.

Dużo ciężej dla Włochów wyglądała sytuacja na północnym skraju płaskowyżu Asiago. Austriacy zdobyli płaskowyż (altopiano) di Tonezzo, Monte Toraro i Monte Campomolon. Jednak największe włamanie w pozycje włoskie miało miejsce w rejonie płaskowyżu Sette Comuni. Obrona włoska, ograniczona często tylko do pierwszej linii, bez możliwości stępienia naporu przeciwnika o pozycje urzutowane w głębi ugrupowania, była w wielu miejscach zaciekła i pełna desperacji, ale w innych załamała się. Utrata szczytów Cima Mandriolo i Cima Portule otworzyła Austriakom drzwi do dolin Val d’Assa i val Galmarara, czyli dróg wiodących do serca płaskowyżu Asiago. Dostępne rezerwy zmarnowano w źle przeprowadzonych atakach, co tylko ośmieliło Austriaków.

27 maja w ręce Austriaków wpadło Arsiego, a nazajutrz także Asiago. Cała linia włoska niebezpiecznie cofnęła się ku południowemu skrajowi płaskowyżu. Mieszkańców Thiene i Schio ostrzeżono o możliwym wkroczeniu Austriaków…