Okręt podwodny „Agostino Barbarigo”:
Pochodzenie nazwy: na część doży Wenecji (panował od 28 sierpnia 1486 do 20 września 1501).
Stocznia: CRDA – Monfalcone
Położenie stępki: 06 lutego 1937
Wodowany: 12 czerwca 1938
W służbie od: 19 września 1938
Utracony: zaginął w czerwcu 1943 r.
Po wejściu do służby okręt przydzielono do 2º Gruppo Sommergibili w Neapolu, gdzie w latach 1938-1940 był wykorzystywany do celów szkoleniowych. Na początku konfliktu wchodził w skład 22. Squadriglia tegoż dywizjonu. Między 10-13 czerwca 1940 okręt wykonał pierwszy wojenny patrol ok. 10 Mm od algierskiego wybrzeża. Między 1-7 lipca sommergibile patrolował w rejonie pomiędzy przylądkami Gata i Falcon. 2 lipca 1940 „Barbarigo” dowodzony przez capitano di corvetta Giulio Ghiglieri podjął próbę ataku na grupę mniejszych jednostek, jednak nie zdołał zając dogodnej pozycji do odpalenia torped. Dwa dni później został wykryty i parokrotnie obrzucony bombami głębinowymi. Odniesione uszkodzenia wymusiły wcześniejszy powrót do portu. Na Morzu Śródziemnym okręt wykonał dwa patrole ofensywne i jeden rejs niebojowy. Pokonał 2582 Mm na powierzchni i 270 Mm w zanurzeniu. Zadecydowano, że „Barbarigo” dołączy do atlantyckiego zgrupowania sommergibili Betasom we francuskim Bordeaux.
13 sierpnia 1940 okręt opuścił Neapol i 14-go sforsował Cieśninę Gibraltarską. Do wysokości przylądka Tarifa Włosi szli w wynurzeniu, potem zeszli pod wodę. Napotkano na silny prąd, który nieco opóźnił forsowanie cieśniny. „Barbarigo” skierował się ku wyznaczonemu sektorowi w pobliżu Madery. 19 (18?) sierpnia załoga ostrzelała z działa brytyjski parowiec „Aquila” (3255 BRT), jednak nie zdołano go zatopić (w sierpniu 1941 r. „Aquila” zostanie zatopiona przez U-201). Następnego dnia w podobny sposób zaatakowano inny statek, ten jednak odpowiedział ogniem zmuszając „Barbarigo” do zanurzenia. Włosi zdołali jeszcze wystrzelić dwie niecelne torpedy i zostali kontratakowani ok. 20 bombami głębinowymi, obyło się bez większych uszkodzeń. Sommergibile niebawem skierował się ku Bordeaux, gdzie zawinął 8 września 1940. Od 10 września rozpoczęły się prace, które miały przystosować okręt do atlantyckiej rzeczywistości. Infrastruktura bazy Betasom nie była wówczas jeszcze kompletna, mimo to „Barbarigo”, a także „Malaspina” i „Dandolo”, zostały doprowadzone do pełnej sprawności i poddane testom w okresie krótszym niż 30 dni.
14 października 1940 „Barbarigo” wyszedł na swój drugi atlantycki patrol. 17 października został nieskutecznie zaatakowany przez Sunderlanda za pomocą bomb, wybuchły one w bezpiecznej odległości. 23 października osiągnął swój rejon operacyjny, znajdujący się na zachód od irlandzkich wybrzeży. Napotkano ledwie jeden statek handlowy (30 października), jednak nie zdołano go zaatakować, ponieważ oddalił się z dużą prędkością. Pogoda była fatalna, pozwalała osiągnąć prędkość jedynie 12 węzłów. Na kolejny cel natrafiono już w czasie powrotu. 10 listopada sommergibile „Otaria” zameldował lotniskowiec znajdujący się w okolicy. O 6.18 11 listopada „Barbarigo” wystrzelił torpedę w stronę niszczyciela, który eskortował lotniskowiec. Działo się to w pozycji 53° 37’ N i 17° 40’ W, przy słabej widoczności i sile wiatru wynoszącej 4 stopnie w skali Beauforta. Po 58 sekundach Włosi usłyszeli eksplozję, jednak nie byli w stanie sprawdzić efektu ataku. Źródła alianckie nie informują o żadnym uszkodzeniu. 13 listopada sommergibile powrócił do Betasom.
10 lutego 1941 „Barbarigo” ponownie udał się w rejon na zachód od Irlandii. 16 lutego okręt przybył do wyznaczonej strefy, po kilku dniach obserwacji przeniósł się bardziej na północ. 19 lutego niemiecki zwiad powietrzny doniósł o konwoju 30 statków, prawdopodobnie OB 288. Atakowały go u-booty i sommergibili, jednak „Barbarigo” nie zdołał dotrzeć na miejsce. Panowały bardzo ciężkie tego roku warunki atmosferyczne (śnieg i grad), z tego powodu trzeci patrol okazał się całkowitym niepowodzeniem. 1 marca okręt opuścił strefę polowania i tydzień później rzucił kotwicę w Bordeaux. Tam poddano go pracom remontowy.
30 kwietnia okręt ponownie udał się na Atlantyk, kolejny już raz wyznaczonym rejonem były wody okalające Irlandię. 10 maja dostrzeżono konwój, śledzono go, jednak jednostki eskorty zapędziły Włochów pod wodę, w efekcie kontakt utracono i nie zdołano go już przywrócić. 15 maja „Barbarigo” trafił torpedą brytyjski parowiec „Manchester Port” (7071 BRT – [5469 BRT?]), ten mimo wszystko zdołał się oddalić z dużą prędkością. Statek kolejny raz miał szczęście, dzień wcześniej umknął bowiem przed atakiem okrętu „Morosini”. Tym razem ocalenie zawdzięczał awarii jednego z silników spalinowych na pokładzie „Barbarigo”. Kolejnego dnia sommergibile padł ofiarą nalotu, nie odniósł obrażeń. W kolejnych dniach zaobserwowano parokrotnie frachtowce, a nawet krążownik, jednak zły stan morza nie pozwolił na przeprowadzenie ataku. 25 maja okręt wysłano na pomoc niemieckiemu pancernikowi „Bismarck”, unieruchomionemu na pozycji 47° 30’ N 16° 30’ W i atakowanemu przez okręty przeciwnika. Wzburzone morze nie pozwoliło Włochom dotrzeć na czas, podobnie jak zaatakować dwa dostrzeżone krążowniki. Po otrzymaniu wiadomości o zatopieniu „Bismarcka” powrócił 30 maja do Betasom.
Dowodzenie okrętem otrzymał teraz capitano di corvetta Francesco Murzi. Na jedyny rejs z tym dowódcą „Barbarigo” wyruszył 13 lipca, jego rejonem operacyjnym był obszar na zachód od Gibraltaru. 22 lipca okręt napotkał wrogi konwój na pozycji 34° 55’ N 18° 35’ W, jednak szkwały uniemożliwiły podjęcie ataku na wrogie statki. 25 lipca nareszcie osiągnięto pierwszy sukces, o godz. 0.34 unieruchomiono wystrzeloną z 1000 m torpedą brytyjski parowiec „Macon” (5135 BRT), pozwolono załodze opuścić jego pokład i po wystrzeleniu 49 pocisków z działa posłano go na dno. Statek wcześniej nazywał się „Delight” (1931) i „Point Ancha” (1940), był własnością amerykańskiego armatora Gulf Pacific Mail Line i właśnie był przenoszony do Anglii (zbudowany przez Tood Drydock Construction w Tacoma). „Macon” zatonął na pozycji 32° 48’ N i 26° 12’ W, 29 członków jego załogi zginęło, 21 uratowano. Kolejny sukces przyszedł nocą 26/27 lipca, wówczas „Barbarigo” jedną torpedą zatopił nowoczesny tankowiec brytyjski „Horn Shell” (8272 BRT). Statek należał do kompanii paliwowej Anglo-Saxon Petroleum Co, szerzej znanej jako Shell Oil, został zbudowany w 1931 r. przez hamburską stocznię Deutsche Werft. Statek zatonął na pozycji 33° 23 N i 22° 18’ W, 17 członków załogi zginęło, 40 zdołało się uratować. Po tych zwycięstwach okręt powrócił do Bordeaux.
Ponownie zmieniono dowódcę, teraz został nim ten, z którym nazwa okrętu kojarzy się najbardziej – capitano di corvetta Enzo Grossi. 22 października „Barbarigo” wyszedł z La Pallice na kolejny patrol. 24-go okręt próbował dogonić parowiec pasażerski o znacznej pojemności, jednak te starania spełzły na niczym. Rejon operacyjny zamykał się w trójkącie Porto – Azory – Gibraltar, osiągnięto go 26 października. Parokrotnie podejmowano próby ataku na wrogie jednostki, jednak niweczyła je zła pogoda. 31 października przychodzi rozkaz z Betasom nakazujący zająć pozycję na południowy-zachód od Irlandii. Okręt operuje w tym rejonie między 3-6 listopada. 12 listopada Grossi powrócił z pierwszego rejsu na „Barbarigo”, z pustym kontem.
14 stycznia 1942 ponownie skierował się w rejon Azorów. W rejonie wysp okręt napotkał 23 stycznia niezidentyfikowany statek handlowy, który płynął ze wschodu na zachód. Cel nie zygzakował, był też oświetlony. Wszystko wskazywało na jednostkę neutralną, mimo to Grossi rozkazał storpedować statek, nie weryfikując przed tym jego przynależności państwowej. Ofiarą okazał się hiszpański parowiec „Navemar” (5473 BRT). Statek powracał z Kuby, dokąd wywiózł dużą grupę żydowskich uchodźców. Jego poprzednie nazwy to „Frogner” (1932) i „Cabo Mayor” (1932), w 1921 r. został zbudowany przez stocznię W. G. Armstrong Whitworth & Co w Newcastle, należał do Compańia Espańola de Navegacion Maritima z Barcelony. Statek zatonął na pozycji 36° 48’ N i 15° 26’ W, zginęło dwóch członków załogi, 34 ocalało. 10 lutego okręt rozpoczął marsz powrotny do Francji, pięć dni później powrócił do Betasom.
25 (30?) kwietnia 1942 „Barbarigo” wyruszył z La Pallice na swój ósmy atlantycki patrol. Celem były wody brazylijskie. B.d.U. ustaliło, że wody te są rzekomo pełne celów i wolne od środków zwalczania okrętów podwodnych. 17 maja przybył do rejonu operacyjnego w pobliżu brazylijskiego przylądka San Roque. Następnego dnia załoga okrętu trafiła torpedą i ostrzelała z działa brazylijski parowiec „Comandante Lyra” (5052 BRT). Statek płonął, ale nie zatonął, Włosi uznali, że jego los jest przesądzony i zostawili go na pozycji 02° 30’ S i 34° 20’ W. Parowiec dotarł do Recife dzięki pomocy holownika „Perdigao”. „Comandante Lyra” nie wrócił już na morze, resztę wojny spędził porzucony w Recife, a po niej został złomowany. Warto dodać, że dowódca „Barbarigo” ocenił „Lyrę” na aż 11.000 BRT. 20 maja w rejonie operacyjnym „Barbarigo” znalazły się amerykańskie: krążownik „Milwaukee” i niszczyciel „Moffet”, które należały do Task Force 23, podobnie jak krążownik „Omaha” i niszczyciel „McDougal”. Okręty znalazły się na morzu po ataku na „Comandante Lyra”, który, jak się okazało nadał sygnał SOS. 19 maja Włosi dostrzegli samolot zwiadowczy z krążownika „Omaha”, jednak pozostali niewykryci. 20 maja o 0.45 (czas Rzym) dostrzeżono w pozycji 04° 19’ S i 34° 32’ W (52 Mm od wyspy Rocas) okręty wojenne płynące na południe. „Barbarigo” znajdował się w położeniu nawodnym, zdecydowano się na śmiały atak.
Grossi wystrzelił dwie torpedy z wyrzutni rufowej, był przekonany, że atakuje pancernik typu Maryland. Co więcej, kontrowersyjny dowódca uznał, że zatopił obiekt ataku i poinformował o tym zwierzchników! W rzeczywistości na pokładzie amerykańskich okrętów nawet nie zauważono ataku. Sytuacja jest mocno niejasna, na pokładzie znajdowali się inni członkowie załogi, którzy widzieli eksplozję, później Grossi konsultował z nimi zaistniałe zdarzenia, wszyscy twierdzili, że zatopiono pancernik, widziano dwie eksplozje… 22 maja o 18.30 okręt został zaatakowany przez samolot przy użyciu ośmiu bomb, nie odniósł jednak żadnych uszkodzeń. Obszar okazał się silnie patrolowany, dlatego w Betasom zarządzono przeniesienie okrętu ok. 300 Mm na północny wschód od przylądka San Roque. Nocą 28/29 maja „Barbarigo” przy pomocy działa i kilku torped zatopił angielski parowiec „Charlbury” (4836 BRT). Nim to nastąpiło Grossi wysłał zapytanie o pozwolenie, okręt znajdował się bowiem w rejonie, gdzie B.d.U. zakazywało dokonywać ataków. Statek zatonął na pozycji 06° 35’ N i 29° 25’ W. „Charlbury” należał do Alexander Shipping, w 1939 r. był jeszcze w budowie, ukończono go w 1940 lub 1941 r. w szkockiej stoczni Burtisland Shipbuilding. Dwóch członków załogi zginęło, 40 uratowano. 30 maja „Barbarigo” obrał kurs na Francję, zapasy paliwa były już niemal wyczerpane. 16 czerwca okręt zawinął do Bordeaux. Jego przybyciu towarzyszył podniosły nastrój i honory wojskowe.
29 sierpnia rozpoczął się kolejny rejs okrętu, tym razem w rejon ujścia rzeki Kongo. Stamtąd skierował się na wody w okolicy Przylądka Palmas (Liberia), tam przebywał między 25-28 września. Teraz otrzymał rozkaz marszu w stronę dobrze mu znanych Azorów. 1 października dwukrotnie był atakowany za pomocą bomb przez samoloty. O 12.00 Włochów zaskoczył samolot, który nagle wyłonił się z chmur, jednak jego zrzucone z niskiego pułapu bomby nie trafiły w cel. O 17.30 doszło do drugiego nalotu. Drugi samolot został strącony ogniem karabinów maszynowych, poległ przy tym jeden członek załogi, ranny odłamkiem z rozerwanego samolotu. Owym nieszczęśnikiem był strzelec Carlo Marcheselli, którego pochowano w morzu. 2 października otrzymano kolejny rozkaz, okręt miał udać się w rejon Freetown, dwa dni później dotarł na miejsce. Nocą 6 października „Barbarigo” spostrzegł, pomiędzy 2.20 i 2.43 (czas Rzym), znajdujący się na pozycji 02° 05’ N i 14° 23’ W wrogi okręt. Włosi znajdowali się w wynurzeniu, ok. 4000 m od celu. Grossi zaatakował czterema torpedami korwetę „Petunia”, niecelnie. Dowódcę tym razem naprawdę poniosła wyobraźnia, ogłosił bowiem, że zatopił pancerniki typu Mississippi. 8 (10?) października okręt był już w pobliżu Wysp Zielonego Przylądka. 17-go ruszył ku Francji i nocą 29/30 października wszedł triumfalnie do Bordeaux.
24 stycznia okręt opuścił La Pallice i udał się na wody brazylijskie, była to jego 10 misja na Atlantyku. W międzyczasie sommergibile otrzymał na wyposażenie odbiornik „Metox”. Nowym dowódcą został tenente di vascello Roberto Rigoli. W Zatoce Biskajskie wielokrotnie schodził pod wodę z powodu wrogich samolotów. „Barbarigo” minął od zachodniej strony Wyspy Zielonego Przylądka i ruszył ku brazylijskiemu wybrzeżu w rejonie portu Bahia. 24 lutego 1943, w pobliżu Bahii, torpeduje i ostrzeliwuje z działa idący samotnie hiszpański parowiec „Monte Igueldo” (3453 BRT), statek tonie. Wcześniej statek nosił nazwę „Arinda-Mendi” (1939), w 1921 r. zbudowany w stoczni Ropner & So w Stockton-on-Tees, teraz należał do kompanii Aznat SA, Naviera di Bilbao. „Monte Igueldo” zatonął na pozycji 04° 46’ S, 31° 55’ W, zginął jeden członek załogi, 34 zdołało ocaleć. Nie jest jasne, czy był to statek neutralny, czy pływał jako brytyjski czarter.
Niedługo po tym zdarzeniu „Barbarigo” został zaatakowany trzema bombami przez hydroplan Consolidated XP4Y „Corregidor”, nie odnotowano strat. Po południu 2 marca 1943 za pomocą torpedy zatopił brazylijski parowiec pasażerski „Alfonso Pena” (3540 BRT, prawdopodobnie należał do firmy Lloyd Brasileiro) oraz po południu (wieczór/noc?) 3 marca 1943 torpeduje i zatapia amerykański motorowiec „Staghound” (8591 BRT). Cel poruszał się bardzo szybko, jednak Włochom udało się zająć dogodną pozycję i pomimo zapadających ciemności zatopić go. Statek został zbudowany w Newport (USA) w 1939 r. 4 marca „Barbarigo” rozpoczął marsz ku francuskim wybrzeżom. 11 marca otrzymał 25 t ropy z pokładu okrętu „Torelli”. 3 kwietnia był w Le Verdon. Dowodzenie okrętem przejął niebawem tenente di vascello Umberto De Julio.
Od marca do końca maja 1943 r. trwała przebudowa okrętu do roli transportowca materiałów strategicznych na i z Dalekiego Wschodu. 3 kwietnia przybył do portu Le Verdon, gdzie przeszedł niezbędne modyfikacje. Usunięto działa (komory amunicyjne stały się zbiornikami ropy), wyrzutnie torped, niektóre elementy baterii, jeden peryskop i inne zbędne wyposażenie (w tym jeden z wychodków).
16 czerwca „Barbarigo” wyszedł w rejs, którego celem była Batavia (Dżakarta) lub Singapur (bardziej prawdopodobny). Okręt dowodzony teraz przez capitano di corvetta Umberto de Julio przewoził 130 t materiałów oraz dodatkowo trzech ludzi, którzy mieli wejść w skład bazy tworzonej w Singapurze. Z Dalekiego Wschodu miano przewieść 110 t kauczuku i 35 t cyny. Wzdłuż tzw. bezpiecznej trasy (rotta di sicurezza) „Barbarigo” poruszał się razem z „Torellim”, później okręty rozdzieliły się. 24 czerwca „Barbarigo” miał podać swoją pozycję do Betasom, jednak wyczekiwana wiadomość nigdy nie nadeszła. Po wojnie wskazano na podstawie brytyjskich źródeł dwa ataki lotnicze, które mogły unicestwić włoski okręt:
a.) Po południu 17 czerwca angielski samolot bombardował dwukrotnie okręt podwodny, który płynął w wynurzeniu kursem 250°, w pozycji 43°42’ N i 9°37’ W. Wyniku ataku nie ustalono.
b.) Rankiem 19 czerwca amerykański samolot atakował kilkukrotnie okręt podwodny poruszający się na powierzchni na pozycji 35°30’ N e 18°10’ W. Obiekt ataku został ciężko uszkodzony i skrył się pod wodą.
Jednak „Barbarigo” dostał rozkaz, by akurat rejon meldowanych przez pilotów zatopień pokonać w zanurzeniu. Dodatkowo, pomiędzy 17-19 czerwca powinien znajdować się w połowie drogi do tego obszaru. Jedynie przy założeniu, że okręt szedł w wynurzeniu, mógłby się tam znaleźć w tak krótkim czasie.
Wraz z okrętem zginął dowódca, sześciu innych oficerów oraz 52 podoficerów i marynarzy. Podczas wojny „Barbarigo” wykonał 14 rejsów bojowych, zatopił siedem statków handlowych o łącznym tonażu 39.299 BRT, dzięki czemu stał się piątym najskuteczniejszym sommergibile.
