Wojna Mussoliniego

Ze spraw bieżących: Skończył się jeden wątek, niech żyje nowy wątek! Jeśli nie ma przeciwwskazań to od poniedziałku zapraszam na chronologię frontu włoskiego lat Wielkiej Wojny. Nie jest to taka sucha chronologia, jest opatrzona licznymi komentarzami i nie brak tam wątków niezwiązanych ściśle z frontem. Będzie dobrze.

W lutym to się pewnie nie uda. Ale począwszy od marca chciałbym zwiększyć ilość wpisów z dwóch do trzech, z widokami na dalszy postęp w tej sprawie.

3 kwietnia 1943 r. siły pancerne Osi, 10. i 21. niemieckie dywizje pancerne oraz włoska „Centauro”, kontratakowały pod El Guettar, ale nie zdołały odrzucić Amerykanów. Niemcy i Włosi mogli teraz już tylko bronić się przeciwko silniejszemu przeciwnikowi, ale i to nie mogło trwać długo. 6 kwietnia, na południu Tunezji alianci przełamali kolejną linię obrony Osi – Wadi Akarit, spychając jej obrońców ku północy, na tyły „Centauro” i innych wojsk stojących naprzeciwko amerykańskiego II KA. To oznaczało koniec ich długiego i pełnego determinacji oporu, nocą Niemcy i Włosi wycofali się pod osłoną ogniową własnej artylerii. 7 kwietnia atak Amerykanów spadł na opuszczone pozycje, a 10. DPanc., 21. DPanc. i „Centauro” spokojnie wycofały się na północny wschód.

Podczas kilku minionych tygodni „Centauro” obsadziła rejon pomiędzy Gafsą i El Guettar. Zadaniem dywizji było nie dopuścić, by przeciwnik przedarł się w stronę morza. Gdyby Włosi nie zdołali przeciwdziałać takiej możliwości, odcięte mogły zostać wojska broniące linii Mareth i Wadi Akarit. Zadanie udało się wykonać w stu procentach, włoska dywizja wzięła także udział w kontrataku na przełęczy Kasserine. Włoska jednostka biła się z przeciwnikiem mającym zdecydowaną przewagę pod każdym względem, samemu będąc pozbawioną szans na nawet najmniejsze uzupełnienie swych strat.

Od 8 kwietnia pozostałości „Centauro” i dwóch niemieckich dywizji pancernych stanowiło ariergardę dla swoich kolegów cofających się spod Wadi Akarit, w ich liczącym 500 km marszu w rejon Enfidaville. 12 kwietnia włoska dywizja została dołączona do 15. DPanc. na skraju lewego skrzydła wojsk Osi na ich nowej pozycji obronnej pod Takrouną, jej bersalierzy pomogli obsadzić pierwszą linię. 26 kwietnia jej ostatnie 10 M14 zostało wysłanych dla wzmocnienia 10. DPanc., a „Centauro” formalnie przestała istnieć. Jej żołnierze walczyli w ramach innych jednostek do gorzkiego końca wojsk Osi w Tunezji. Włoska 1. Armia skapitulowała ostatecznie 12 maja 1943 r. Wojna w Afryce Północnej dobiegła końca.
——————————————————————————————————————–
Jeszcze kilka największych smaczków z podsumowania książki I. Walkera (+ komentarz własny):

-historiografia, głównie niemiecka i brytyjska, niesłusznie przypisuje początkowo szczupłym niemieckim siłom Rommla uratowanie frontu afrykańskiego, często ignorując rolę „Ariete” (o całej włoskiej 5. Armii broniącej Trypolitanii nie wspominając. Rozbicie włoskiej 10. Armii, nawet jeśli była ulepkiem i najsłabszą z wystawionych przez Włochów armii, było ogromnym sukcesem, zwłaszcza na płaszczyźnie mentalnej. Ale teoretyzowanie, że gdyby nie atak na Grecję, to Włosi raz dwa straciliby Afrykę to absurd. Przed aliantami nadal były wszystkie dywizje, które stały się pełnoprawną legendą tej kampanii – Brescia, Bologna, Pavia, Trieste, Trento, a przez kolejne 18 miesięcy nie zeszły z pierwszej linii – z wyjątkiem Trieste, często używanej w roli rezerwy – z pewnością bijąc rekord szeroko rozumianego frontu zachodniego. Pamiętajmy też, że wówczas to alianci mieli linie zaopatrzenia rozciągnięte od Aleksandrii po bramy Trypolitanii…) [I. Walker nazywa to po imieniu – rasistowskimi stereotypami].

-Niemcy atakując Rosję, dzięki Włochom, nakładem minimalnych tylko sił kontynuowali wojnę przeciwko Imperium Brytyjskiemu, tak samo potrzebowali włoskiego sojusznika, jak i on potrzebował wsparcia DAK. (to często powraca w dyskusjach: „Niemcy musieli ratować Włochów, bla, bla, bla…”. Włochy przystępowały do wojny, by pomóc zwiększyć presję na Anglię i zasiąść do stołu negocjacji pokojowych z pozycji zwycięzcy. Nie pisali się na wojnę trwającą więcej niż kilka tygodni do kilku miesięcy. Nie obchodziła ich Rosja, z którą wznowili kontakty dyplomatyczne i negocjowali zakup ropy – zwłaszcza – i innych surowców. Teraz już świetnie wiemy, że taka decyzja polityczna była ogromnym błędem. Ale Mussolini miał prawo czuć się oszukany, że nie skupiono się na pokonaniu Anglii)

-Włosi mogli wysłać swoje trzy dywizje pancerne i dwie zmotoryzowane (Treiste i Trento zapewne) do Afryki już latem 1940 r. (ich utrzymanie oznaczałoby z pewnością potrzebę rozwiązania dywizji w Libii już stacjonujących, ale umówmy się, zastąpiłyby one dywizje złożone z Libijczyków – a część nie miała motywacji do walki, dywizje Czarnych Koszul – a byli to weterani wojny z Etiopią w nagrodę osiedleni w Libii, już dziadkowie z brzuszkiem, którzy od paru lat nie mieli broni w ręku, oraz dywizje złożone z kolonizatorów dosłownie oderwanych od pługa, bo tak właśnie wyglądała 10. Armia atakująca Egipt). Mogli skupić swój ograniczony wysiłek zbrojny w Afryce i w basenie Morza Śródziemnego (z oboma punktami pełna zgoda, choć Włosi widzieli priorytet w pobiciu Jugosławii i Grecji, i do odwołanej we wrześniu 1940 r. inwazji na tę pierwszą przeznaczyli swoje wojska szybkie, a inwazję na tę drugą przeprowadzono karygodnie, a i lepiej przygotowana była operacją ekstremalnie trudną do przeprowadzenia, gdy atakuje się od strony Albanii).

-mit włoskiej słabości militarnej i słabej postawy żołnierskiej zrodził się na początku wojny, pod wpływem klęski w Egipcie i Grecji, i później pokutował, im dalej w las tym bardziej niesłusznie, do końca wojny. Historię piszą zwycięzcy – dlatego pomimo początkowych brytyjskich klęsk we Francji, w Norwegii, Afryce Płn. (a też i we wschodniej dostali od Włochów po kulach), Grecji i na Malajach, angielska historiografia zdołała stworzyć niemal bezkrytyczny wizerunek Anglika jako świetnego wojaka.

Na koniec Walker słusznie pyta – kto jest odważniejszy? Niemiec idący w bój w czołgu Panzer IV z długolufową armatą (a w Tunezji w Tygrysie), Anglik w Shermanie lub Grancie, czy Włoch próbujący podjąć walkę w swoim czołgu, nazywanym pogardliwie puszką sardynek.

Żelazne kadłuby, żelazne serca – na swoje motto włoska broń pancerna zasłużyła w pełni, choć prowadziła swoje boje w skrajnie niekorzystnych warunkach.

Pozostałości DPanc. „Centauro” wycofały się na wschód od El Guettar, zajmując pozycje wzdłuż grzbietu Keddab, który dominował nad tzw. Gumtree Road i Sfaxem, a także pozwalał mieć wgląd w znajdującą się bardziej na południe drogę do Gabes. Tutaj Włosi stworzyli bardzo silną pozycję obronną rozciągającą się ku południu na mniejszych grzbietach, które dominowały nad drogą na Gabes. Obsadzono wzgórza na obu flankach tej drogi, a na północy wykorzystali głębokie wadi (wąwóz rzeki okresowej), który przecinał Gumtree Road, jako naturalny rów przeciwczołgowy. Bersalierów wsparły czołgi z ich dywizji, a także elementy 10. DPanc. Amerykanie rozpoznali te pozycje – wiedzieli, że frontalny atak będzie kosztowny, ale ze względu na charakterystykę terenu nie mieli specjalnie alternatywy.

Wieczorem 20 marca, 500 Rangersów z 70 moździerzami zostało wysłanych na liczące 1100 m wysokości wzgórza na północ od Gumtree Road z zadaniem oflankowania tej pozycji. Maszerowali w trudnym terenie więcej niż 10 mil (16 km) nim pojawili się na stokach Djebel el Ank, który górował nad pozycjami „Centauro” na Djebel Orbala, na północ od Gumtree Road. Tam pozostali niewykryci przez Włochów, którzy nie przewidzieli takiego ruchu, mogąc się z bliska przyglądać włoskim pozycjom. O świcie kolejnego ranka Rangersi zaatakowali, a znajdujący się poniżej bersalierzy zostali całkowicie zaskoczeni. Wielu z nich zginęło w pierwszym ataku, a zszokowani ocalali kapitulowali lub wycofywali się wzdłuż Gumtree Road. Rangersi byli teraz w stanie ostrzelać wrogie pozycje na południe od drogi. Korzystając z tej osłony ogniowej, 1. DP USA ruszyła doliną ku włoskim pozycjom. Jej żołnierzom udało się przełamać główną linię obrony Włochów, wziąć około tysiąca jeńców z 5. pułku bersalierów, i przemaszerować 15 mil wzdłuż Gumtree Road. Pospiesznie wycofujący się na wschód Włosi nie byli ścigani, choć droga nie prowadziła bezpośrednio nad będące ich celem morze; to ciągnęło się wzdłuż drogi do Gabes na południu, gdzie także atakowały wojsk alianckie.

Tej samej nocy, 18. DP USA zaatakowała na południowy wschód z El Guettar wzgórza przyległe do drogi na Gabes. Silne natarcie spadło na pozycje „Centauro”, która straciła 415 jeńców. Z nastaniem świtu Amerykanie stali się celem dla artylerii i lotnictwa Osi, w południe 21 marca i po ciężkich walkach osiągnęli będące ich celem obiekty terenowe. Następnego dnia, „Centauro” i 10. DPanc. kilkukrotnie kontratakowały Amerykanów, ale Niemców i Włochów powstrzymały silny ogień artylerii i naloty z powietrza. 23 marca, 10. DPanc. spróbowała ponownie, ale kolejny jej atak zakończył się całkowitą klęską, gdy straciła 37 ze swoich 57 czołgów. Niemcy szybko zrzucili winę na Włochów chroniących ich flankę na Djebel Berda na południu. W tym czasie Amerykanie reorganizowali swoje wojska, które niebawem ponownie miały podjąć działania zaczepne, by odciążyć 8. Armię atakującą Linię Mareth.

27 marca alianci przełamali Linię Mareth, szybciej niż zakładali. Nie próżnował także amerykański II KA, który zaatakował siłą 1. i 9. DP na Gabes, by odciąć wojska Osi cofające się z Linii Mareth. Amerykanie trafili na silne pozycje na wzgórzach, które obsadzały „Centauro” i 10. DPanc. Istniał tam system punktów umocnionych, które wspierały moździerze i artyleria. Północną flankę, którą stanowił Djebel el Mcheilat, obsadzali Niemcy, południową na Djebel Berda obsadzali Włosi. Szef sztabu gen. Calvi di Bergolo tak opisywał walki: „Nasza artyleria i pola minowe kilkukrotnie zatrzymały ponawiane ataki setek czołgów o masie trzykrotnie większej niż nasze; drugiego dnia z dwoma Semoventi (działami samobieżnymi) i 14 czołgami zdołaliśmy nawet wyprowadzić niespodziewany kontratak na flankę dużej formacji pancernej… Amerykańska piechota maszerująca za czołgami, nawet gdy te zostały zmuszone do odwrotu, bez wytchnienia kontynuowała ataki na nasze linie dysponując imponującą przewagą ogniową… przez cztery kolejne dni najpierw zdołaliśmy utrzymać, a później odbić utracone punkty oporu jeden po drugim, zużywając przy tym wszystkie rezerwy, jakie zgromadziliśmy w Gafsie. Było zbędnym wzywać na pomoc nasze siły powietrzne; na niebie permanentnie dominowały alianckie samoloty, a nasza obrona plot., dysponująca tylko bronią małych kalibrów, mogła zapobiec tylko ostrzeliwaniu nas przez samoloty atakujące z niskiego pułapu”.

Żołnierze Osi zdołali odeprzeć źle skoordynowane ataki Amerykanów i zdać im ciężkie straty. 30 marca, ofensywa II KA utknęła za sprawą wyczerpanych wojsk Osi – 10. DPanc. z 15 czołgami i „Centauro” z dziesięcioma M14, które 21. DPanc. wsparła 40 czołgami.

Czołg średni M13 i działo samobieżne L40 da 47/32 w Afryce Północnej. Uwaga merytoryczna: czołg na burcie ma godło Dywizji „Ariete” (słowo oznacza i taran i barana, ale tutaj chodzi o odwołanie do tarana w kształcie głowy barana z czasów antycznego Rzymu), ale ta dywizja nie miała na stanie dział samobieżnych tego typu.

Książka o broni podwodnej wchodzi w finalny okres prac, czyli sprawdzanie, dlatego kolejny wpis na stronie pokaże się dopiero w poniedziałek, a ja sobie spokojnie popracuję. Na osłodę kolejna część historii włoskiej pancerki w Afryce.

17 stycznia 1943 r. GB z DPanc. „Centauro” zatrzymała się na krótko w Beni Ulid, by dać wsparcie 90. DLekk.; razem miały opóźnić aliancki pościg. Pomimo to, 8. BPanc. zdołała wedrzeć się na ich pozycje i odrzucić Niemców i Włochów w stronę pozycji Homs-Tarhuna. Następnego dnia tę położoną na wybrzeżu pozycję utrzymała włoska piechota, a od strony pustyni ubezpieczała ją grupa mobilna w składzie: „Centauro”, „Giovanni Fascisti” i rekonstruowana niemiecka 164. DLekk. 90. Dywizja Lekka stanowiła rezerwę. Wieczorem 19 stycznia Rommel niepokoił się, że 4. (Lekka) Brygada Pancerna może obejść tę pozycję i odesłał „Centauro”, „Giovanni Fascisti” i 90. DLekk. na południowy zachód od Trypolisu, by zapobiegły takiej możliwości. 23 stycznia włoską piechotę przerzucono za granicę tunezyjską, co było odpowiedzią na wojska alianckie zagrażające Homs.

28 stycznia także cała Dywizja Pancerna „Centauro” znalazła się w Tunezji, by zapobiec odcięciu wojsk Rommla przez aliantów nacierających w stronę morza. Tak zakończył się udział włoskich wojsk pancernych w walkach w Libii i Egipcie. Ich efektem było prawie całkowite zniszczenie dywizji „Ariete” i „Littorio”, których niedobitki wycofały się spod El Alamein pokonując dystans 1200 mil (1920 km).

Ian Walker nie pokusił się o jakieś szersze podsumowanie możliwości i dokonań włoskiej broni pancernej w omawianym okresie, więc pozwolę sobie nadrobić to na przykładzie. W magazynie „Militaria” opublikowałem dwuczęściowy tekst o Dywizji Pancernej „Littorio” w Afryce i tak: przed drugą (decydującą) bitwą pod El Alamein dywizja miała 118 czołgów M, 18 dział samobieżnych i 10 armat plot. kal. 88 mm – tak prezentowały się jej środki zwalczania wrogich czołgów. Przez szereg dni toczyła ciężkie walki z wymagającym przeciwnikiem, m.in. 2. BPanc. (Brigadier Arthur Fisher; 23.IX.42 miała na stanie 92 „Shermany”, 68 „Crusaderów” i jednego „Granta”), 24. BPanc. (Brigadier Arthur G. Kenchington; 23 października posiadała: 2 „Granty”, 93 „Shermany” i 45 „Crusaderów”), 23. BPanc. (Brigadier George W. Richards; 23 października miała 186 czołgów „Valentine”), 9. BPanc. (Brigadier John Currie; 23 października miała 35 „Shermanów”, 37 „Grantów” i 46 „Crusaderów”). Ponadto wielokrotnie atakowała pozycje alianckiej piechoty, mającej w dyspozycji liczne i bardzo dobre (zwłaszcza w starciu z włoskimi pojazdami) armaty ppanc. W walce stracono praktycznie wszystkie czołgi, a wzięły w niej udział także pojazdy dowodzenia i radio, które na polu bitwy miały robić za tłum i pozorować, że dywizja ma więcej środków, niż miało to faktycznie miejsce… Za drugą bitwę pod El Alamein włoski XX. KA przypisał czołgom i artylerii Dywizji „Littorio” zniszczenie 70 wrogich czołgów. Faktycznie, zestawiając to z literaturą anglojęzyczną można uznać ten rząd wielkości. Dla porównania w pierwszej bitwie pod Bir el Gobi DPanc. „Ariete” (150 czołgów M) starła się z 22. BPanc. (130 „Crusaderów”) (po obu stronach były także różne jednostki wsparcia) i straty podaje się tak: 42-52 czołgi M u Włochów i 34 „Crusadery” u Anglików (angielska wiki) lub 34 u Włochów i 42 u Anglików (włoska wiki). Przy czym to Włosi wygrali i byli panami pola walki – zebrali wraki, obfotografowali je, policzyli.
—————————————————————-
Ok. Teleportujemy się trochę w czasie, omijamy m.in. bitwę pod Kasserine, którą z książki I. Walkera już opisywałem (ale pamiętamy m.in. o tym, że batalion 5. pułku bersalierów zajął kluczową pozycję obronną na przełęczy – Djebel Semmana, znacząco przyczyniając się do przełamania amerykańskiej obrony), żegnamy także Rommla, który Afrykę opuścił i lądujemy pod Gafsą.

W połowie marca 1943 r. rozważano, w ramach większego przetasowania wojsk Osi, przerzucenie DPanc. „Centauro” na Linię Mareth w południowej Tunezji. Jednak równoczesne zagrożenie pozycji pod El Guettar i na Linii Mareth spowodowało, że do takiego kroku nie doszło. Zamiast tego „Centauro” i 10. DPanc. zostały wycofane do Gafsy, tam dołączyła do nich 21. DPanc. i razem przygotowywały się na spodziewany atak II Korpusu US Army. Na 15 marca planowano wyprzedzający atak siłami „Centauro” i 21. DPanc., ale rozpoznanie donosiło o gotowości Amerykanów do walki i ostatecznie operację odwołano.

O 11.00 17 marca, II Korpus USA w sile 90 tys. ludzi pod dowództwem Pattona rozpoczął operację zmierzającą do zajęcia Gafsy, którą opatrzono kryptonimem „Wop” (makaroniarz). Zamierzano związać siły „Centauro” i 10. DPanc. – 15 niemieckich czołgów, 30 włoskich czołgów M i 7100 ludzi, by nie mogły one zostać przerzucone na Linię Mareth, którą w tym samym czasie zamierzał przełamać Montgomery. Amerykanie mieli przewagę w ludziach większą niż 10:1, ich przewaga materiałowa była jeszcze bardziej miażdżąca. Atak poprzedziło silne przygotowanie artyleryjskie i ataki z powietrza, ale skupiły się one w większej części na (z premedytacją) opuszczonych przez Włochów pozycjach. Przed świtem 5. pułk bersalierów wycofał się bowiem za osłonę, jaką dawały im własne czołgi, zostawiając za sobą zaminowane pułapki (booby traps). 1. DPanc. i 1. DP USA opanowały bez walki Gafsę i ruszyły na wschód ku El Guettar. Amerykanów opóźniały pozostawione przez żołnierzy Osi miny i ulewny deszcz. Nie zdołali związać walką wycofującego się przeciwnika.

CDN., jak wspominałem, zapraszam w poniedziałek, a ja tymczasem ruszam na Atlantyk.