6ª Divisione alpina „Alpi Graie” [6. Dywizja Alpejska “Alpi Graie”]:
Dywizja została utworzona z istniejących wcześniej pododdziałów 15 listopada 1941 w Ivrea, tam też znajdował się garnizon jednostki. Pierwszym jej dowódcą został Gen. Mario Girotti. Nazwa jednostki pochodzi od regionu w Alpach Zachodnich, leżącego pomiędzy Valle d’Aosta (dolina Aosty) i Val di Susa (dolina Susa). Dopóki dywizja pozostawała na terenach metropolitarnych jej skład wyglądał następująco: 3° Gruppo Alpini „Valle” (bataliony „Susa”, „Val Pellice”, „Val Cenischia”), 4° Gruppo Alpini „Valle” (bataliony „Val Toce”, „Val d’Orco”, „Val Chisone”), 6° Reggimento Artiglieria Alpina (dywizjony „Val d’Adige”, „Val d’Orco”, „Val Chisone”).
Bałkany: Pomiędzy 14 a 16 grudnia 1941 4º Gruppo alpini „Valle” został wysłany jako część XIV. Korpusu do Czarnogóry. Alpejczycy na ląd zeszli w bazie morskiej w Kotorze. Pod koniec miesiąca toczyli ciężkie walki przebijając się do miejscowości Crkvice i Grahovo oraz walcząc o równinę Dragali. 26 grudnia poległ kapelan batalionu „Val Chisone” ojciec Secondo Pollo. W pierwszej dekadzie marca 1942 r. 4° Gruppo przemieszczono w okolice między Danilovgradem a Podgoricą i w rejon Niksicia, gdzie przeprowadzał operacje przecipartyzanckie. Szczególnie ciężkie straty poniósł w tych walkach batalion „Val d’Orco”. 10 marca 1942 r. do Czarnogóry dotarło dowództwo dywizji i rozlokowało się w Danilovgradzie, Gen. Mario Girotti miał teraz pod swoim dowództwem 2º i 4º Gruppo „Valle”. 2° Gruppo „Valle” (Col. Armando Pezzana) składał się z: Battaglione „Val Leogra” (Magg. Ferdinando Rucca), Battaglione „Val Pescara” (Magg. Enzo della Schiava), Gruppo Artiglieria “Valle Isonzo” (Magg. Ampelio Zanocco). Od kwietnia w Czarnogórze operował także 6° Reggimento Artiglieria Alpina, złożony z dywizjonów „Val d’Adige” i „Valle Isonzo”. Dywizja toczy ciężkie walki na zboczach góry Uzdomir, o Gornje Polje i pasmo górskie Durmitor. Walczono przeciwko partyzantom Tity, którzy próbowali podżegać miejscową ludność. Jednak 3 tys. partyzantów w końcu musiało wycofać się do Bośni. W jednym ze starć poległ dowódca 230. kompanii batalionu „Val Chisone”, Sottotenente Aldo Turinetto, który pośmiertnie otrzymał Medaglia d’Oro al Valor Militare. W związku z uspokojeniem sytuacji dowództwo dywizji latem 1942 r. powróciło do Włoch. Do końca roku do Italii powrócił także 4° Gruppo „Valle” (bataliony „Susa”, „Val Chisone” i „Val d’Orco”) oraz 6° Reggimento Artiglieria, jednak jedynie z pojedynczym dywizjonem „Val d’Adige”. Pod koniec 1942 r. wydzielono z dywizji 2° Gruppo Alpini i wysłano do Grecji. W to miejsce dywizja otrzymała 1° Gruppo Alpini „Valle”.
Francja: W 1942 r. 3º Gruppo alpini „Valle” (d-ca Col. A. Bruzzone) został wysłany do Francji z zadaniem strzeżenia doliny Arc (Valle dell’Arc), a od listopada 1942 r. zaczął zajmować terytorium Francji leżące poza linią zawieszenia broni. Zimą 1942 r. 3° Gruppo przekształcono w XX. Raggruppamento Sciatori (zgrupowanie narciarzy), w którego skład wchodziły batalion „Monte Rosa” oraz bataliony „Val Toce” i „Val Cenischia”, które teraz zmieniły nazwy odpowiednio na „Monte Cervino” i „Moncenisio”. W skład XX. Raggruppamento wszedł także dywizjon artylerii „Val d’Orco” (51., 52. i 53. bateria), natomiast batalion „Val Pellice” został rozwiązany. Jednostka miała trafić do Rosji, jednak jej pododdziały pozostały w Alpach, gdzie do kapitulacji Włoch pełniły funkcje patrolowe. Po 8 września 1943 wielu jej żołnierzy trafiło do niemieckiej niewoli.
Włochy: W styczniu 1943 r. dywizja dowodzona przez Gen. Mario Gorliera trafiła do południowej Ligurii, gdzie weszła w skład XVI. KA. Jej zadaniem była ochrona bazy morskiej w La Spezii, miejsca kotwiczenia niemal całej włoskiej floty. Tam jednostkę zastała kapitulacja Włoch, 10 września praktycznie zaprzestała pełnienia obowiązków i została rozwiązana. Natychmiast po kapitulacji pododdziały dywizji starły się z Niemcami. W walkach wyróżnił się 4° Gruppo „Valle”, który znajdował się na prawym brzegu rzeki Magra i walczył w La Spezia aż do momentu, gdy włoska flota bezpiecznie wyszła w morze. Ostatnie walki żołnierze dywizji toczyli do 13 września. Kilkuset Alpini trafiło w ręce byłych sojuszników i zostało wywiezionych do Niemiec. Większość żołnierzy dywizji bezpiecznie dotarła do swoich domów.
Dowódcy:
Gen. D. Mario Girotti
Col. Battista Cunico (przejściowo)
Gen. D. Mario Gorlier
Ordre de Bataille:
W 1941 r.:
-3º Guppo alpino „Valle” (Gruppo jest odpowiednikiem pułku):
-Battaglione “Val Pellice” (batalion alpejski)
-Battaglione “Val Cenischia”
-Battaglione “Val Toce”
-Gruppo artiglieria “Val d’Orco” (dywizjon artylerii alpejskiej)
-4º Gruppo alpino „Valle”:
-Battaglione “Val Chisone”
-Battaglione “Susa”
-Gruppo artiglieria “Val d’Adige”.
——————————————————————————————————————-
W 1942 r.:
-1º Grp. alpino „Valle”
-Btg. “Val Tagliamento”
-Btg. “Val Fella”
-Btg. “Val Natisone”
-Grp. art. “Val Tagliamento”
-2º Grp. alpino „Valle”
-Btg. “Val Leogra”
-Btg. “Val Pescara”
-Grp. art. “Valle Isonzo”
-3º Grp. alpino „Valle”
-Btg. “Val Pellice”
-Btg. “Val Cenischia”
-Btg. “Val Toce”
-Grp. art. “Val d’Orco”
-4º Grp. alpino „Valle”
-Btg. “Val Chisone”
-Btg. “Susa”
-Grp. art. “Val d’Adige”.
——————————————————————————————————————-
W 1943 r.:
-3º Grp. alpino „Valle”
-Btg. “Val Pellice”
-Btg. “Val Dora”
-Btg. “Val Fassa”
-4º Grp. alpino „Valle”
-Btg. “Susa”
-Btg. “Val Chisone”
-Btg. “Val d’Orco”
-6º Reggimento artiglieria alpina (6. alpejski pułk artylerii)
-Grp. art. “Val d’Adige” (75., 76., 77. bateria)
-Grp. art. “Val Chisone” (47., 48., 49. bateria)
-6º Bataglione misto genio (6. mieszany batalion inżynierski).
Bibliografia:
http://it.wikipedia.org/wiki/6%C2%AA_Divisione_alpina_%22Alpi_Graie%22
http://www.regioesercito.it/reparti/alpini/redivalp6.htm
http://www.vecio.it/cms/index.php/divisioni-e-brigate/226-divisione-alpina-alpi-graie
