Wojna Mussoliniego

1915 r.:

5-8 stycznia: korpus włoskich ochotników ponownie brał udział w walkach na froncie zachodnim. 5 stycznia, podczas jednego z ataków poległ Costante Garibaldi, trafiony pociskiem karabinu maszynowego w szyję. Był to drugi z braci Garibaldi poległych na froncie w przeciągu kilku dni.

7 stycznia: w drodze tajnych negocjacji Włochy żądają od Austrii zadośćuczynienia za straty, jakie poniosły ich interesy na Bałkanach w wyniku austro-węgierskiej operacji militarnej wymierzonej w Serbię i Czarnogórę.

13 stycznia: potężne trzęsienie ziemi w regionie Marsica (https://it.wikipedia.org/wiki/Marsica), pomiędzy Abruzją i południem Lacjum. Szczególnie ucierpiało miasto Avezzano (od którego nazwano całe zdarzenie – https://en.wikipedia.org/wiki/1915_Avezzano_earthquake). Bilans ofiar wynosił ponad 30 tys. osób na 120 tys. mieszkańców.

12 lutego: rząd włoski deklaruje, że każda austro-węgierska akcja na Bałkanach, na którą Włochy nie wyrażą zgody, będzie stanowić pogwałcenie Trójprzymierza.

21-25 lutego: starcia pomiędzy interwencjonistami i neutralistami na ulicach Mediolanu, Rzymu, Reggio Emilia i innych włoskich miast.

27 marca: Austria oferuje Włochom, w zamian za zachowanie neutralności, południową część Trydentu, ale domaga się swobody działania na Bałkanach.

8 kwietnia: Sonnino, włoski Minister Spraw Zagranicznych, przedstawia Austrii nowe włoskie żądanie – cały Trydent (chodzi o prowincję Trentino, a nie miasto Trento) i miasto Gorizia, ogłoszenie Triestu wolnym miastem, zgoda na zajęcie przez Włochy Valony w Albanii i kilku wysp na Adriatyku, w zamian za włoską neutralność przez cały okres trwania wojny.

11 kwietnia: w całych Włoszech mają miejsce manifestacje interwencjonistyczne.

16 kwietnia: Austria odrzuca włoskie żądania.

26 kwietnia: traktat w Londynie. Anglia, Francja i Rosja zagwarantowały Włochom, na mocy tajnego traktatu, włączenie ziem „narodowych” (zamieszkanych przez ludność włoską, a niebędących w granicach Italii) oraz kolonie w przypadku włączenia się do wojny po stronie Trójporozumienia (Ententy).

3 maja: rząd włoski krytykuje publicznie Trójprzymierze, twierdząc, że zachowanie Austro-Węgier wobec Serbii, bez konsultacji z obydwoma sojusznikami, stanowi pogwałcenie traktatu.

5 maja: w Genui mają miejsce wielkie demonstracje interwencjonistów przy okazji przemówienia Gabriela D’Annunzia na inaugurację pomnika Mille a Quarto (chodzi o ekspedycję z okresu zjednoczenia Włoch – https://it.wikipedia.org/wiki/Spedizione_dei_Mille która ruszyła z dzielnicy Genui Quarto dei Mille https://it.wikipedia.org/wiki/Quarto_dei_Mille).

10 maja: ambasadorzy Niemiec i Austrii w Rzymie ponawiają ofertę cesji terytorialnych na rzecz Włoch w zamian za zachowanie neutralności.

13 maja: Antonio Salandra składa rezygnację z funkcji szefa rządu w odpowiedzi na manifestacje parlamentarne będące wyrazem sprzeciwu wobec włoskich przygotowań militarnych. W odpowiedzi na wagę chwili, Salandra zwrócił się z prośbą do Parlamentu o konsensus partii w sprawie proponowanych przez siebie dekretów.

16 maja: Król odrzuca dymisję Salandry.

17 maja: manifestacje interwencjonistyczne i neutralistyczne w Palermo i Turynie.

20 maja: Salandra przedstawia przed Izbą Deputowanych (wł. Camera) stan dotychczasowych negocjacji z Austrią i prosi o przyznanie pełnych uprawnień dla rządu na wypadek wojny. Za głosuje 407 deputowanych, przeciwko 74, tylko jeden wstrzymał się od głosu.

21 maja: Król podpisał dekret o mobilizacji generalnej. W pierwszej kolejności rozpoczęto przyjmować w szeregi ochotników. W Trieście proklamowano stan oblężenia.

Dyskusja o I WŚ jest z wielu punktów widzenia istotna także dla prawidłowego postrzegania włoskiego udziału w II WŚ. Dla Włoch obie rozpoczęły się właściwie jednego dnia – 26 kwietnia 1915 roku, wraz z podpisaniem układu w Londynie. O celach przystąpienia do wojny i zapisach traktatowych za jakiś czas będzie wpis. Zwracam jednak uwagę na inną sprawę – jednym z największych orędowników przystąpienia do wojny był dziennikarz Benito Mussolini, a faktycznie zrobił to król Wiktor Emanuel III. W 1928 r. i 1938 r. (dziesięciolecie i dwudziestolecie zakończenia I WŚ) to oni rządzą we Włoszech. O królu należy pamiętać – dość wygodnie zepchnięto wszystko na ten mityczny faszyzm (np. w 1933 r. PNF liczy tylko 1,4 mln członków, w 1939 r. 2 mln i 633 tys.) (zdecydowanie najwięcej członków partia faszystowska miała pod sam koniec wojny, z ogromnym wzrostem w okresie R.S.I. – ciekawe zjawisko), tymczasem koła rojalistyczne są równie współodpowiedzialne za kierunki włoskiej polityki. Formalnie biorąc, Mussolini został premierem w trybie konstytucyjnym, z nominacji króla. I tenże król przez ponad 20 lat miał możliwość w każdej chwili odwołać dyktatora (jak zrobił w lipcu 1943 r.) (być może w warunkach np. 1938 r. wiązałoby się to z wojną domową, ale są to jedynie gdybanki – dopóki kraj rozwijał się gospodarczo, a prestiż Włoch na świecie rósł niepomiernie, dopóty Mussolini był dla wszystkich wygodny), ale oczywiście wolał grzać się w blasku bijącym od Mussoliniego. Ale nie do tego miał dążyć mój wywód – więc na tę 10 i 20-tą rocznicę zakończenia I WŚ, co mieli powiedzieć narodowi Mussolini i Wiktor Emanuel III? Nad Piawą i Isonzo straciliśmy kilka pokoleń naszego narodu. Możemy sobie pogratulować – jesteśmy największymi baranami w historii świata. Daliśmy się zaprowadzić na rzeź w imię obcych interesów i nic z tego nie mamy. Inni zwycięzcy tej wojny podzielili pomiędzy siebie cały świat i do woli się bogacą (Imperium Brytyjskie, po I Wojnie Światowej zyskało milion mil kwadratowych powierzchni kosztem Niemiec i Turcji. Obejmowało 1/4 obszaru kuli ziemskiej i 1/4 ludności świata). Ale my najlepiej zapomnijmy i zmilczmy…

Inny istotnym aspektem I WŚ jest jej wpływ na koła wojskowe. Przez większość dwudziestolecia wojennego włoska dyplomacja próbowała raczej pokojowo realizować swoje cele. Jakimś przełomem jest tutaj rok 1933. 17 marca 1933 r. Benito Mussolini wysunął propozycję zawarcia paktu o porozumieniu i współpracy pomiędzy Włochami, Niemcami, Francją i Wielką Brytanią. Zaproponowano ją podczas wizyty w Rzymie brytyjskiemu premierowi R. McDonaldowi. Zakładała swego rodzaju dyrektoriat czterech mocarstw, które regulowałyby swoje spory kosztem cudzych interesów. Pakt wyraźnie deprecjonował znaczenie i sens istnienia Ligi Narodów. Spotkał się z odmową Francji i nigdy nie wszedł w życie. 31 grudnia 1933 r., stwierdzając niepowodzenie paktu czterech, Mussolini powiedział „Teraz to jejmość armata przemówi”. Sprawa Austrii Dollfußa, gdy Mussolini jako jedyny interweniował wysyłając wojska na Przełęcz Brenner, a następnie wojna etiopska i związany z nią kryzys międzynarodowy spowodowały już na dobre wejście Włoch na wojenną ścieżkę i szybkie zbrojenie (szybkie znaczy nie koniecznie właściwie przeprowadzone – fatalna decyzja o wprowadzeniu dywizji binarnych, masowe produkowanie taniego uzbrojenia – tankietek, dwupłatowych myśliwców; oraz ogromne koszty wojen w Etiopii, Hiszpanii i Albanii, co wiąże się m.in. z zatrzymaniem prac konstrukcyjnych nad nowymi broniami i wszelkimi innymi szeroko pojętymi sprawami ogólno wojskowymi). Jednak do tego momentu Włochy mają armię, która skupia się jedynie na zagadnieniu obrony własnych granic. Kręgi wojskowe są podstarzałe i zakochane w micie zwycięskich walk doby I WŚ. To w oparciu o te doświadczenia i cele powstaje doktryna wojskowa i wyposażenie. W 1940 roku armia włoska walczy praktycznie tak, jakby nadal był rok 1918. Istniała nowoczesna doktryna wojny błyskawicznej (guerra di rapido corso), być może druga najnowocześniejsza na świecie, ale Dywizja Pancerna „Ariete” jeszcze na początku 1941 r. popłynęła do Afryki uzbrojona jedynie w tankietki…
—————————————————————-
Straty państw najmocniej zaangażowanych w I WŚ na froncie włoskim:

Włochy: ludność w milionach – 35,6, polegli żołnierze – 651.000, straty w ludności cywilnej – 589.000, razem – 1 240 000, strat w % populacji – 3.48%

Austro-Węgry: ludność w milionach – 51,4, polegli żołnierze – 1 100 000, straty w ludności cywilnej – 467.000, razem – 1 567 000, strat w % populacji – 3.05 %

Niemcy z koloniami – ludność w milionach – 64,9, polegli żołnierze – 2 050 897, straty w ludności cywilnej – 424 720, razem – 2 475 617, strat w % populacji – 3.81%
—————————————————————-
Kalendarium 1914 r.

1 lipca zmarł w Turynie szef Sztabu Generalnego armii włoskiej, tenente generale Alberto Pollio. Na stanowisku zastąpił go tenente generale Luigi Cadorna.

1 sierpnia Antonino Paternò Castello, markiz San Giuliano, włoski minister spraw zagranicznych, w deklaracji przekazanej niemieckiemu ambasadorowi stwierdził, że ze względu na agresywny charakter wojny wypowiedzianej przez Austrię Serbii, Włochy nie uważają siebie jako zobowiązane do interwencji po stronie państw związanych trójprzymierzem, gdyż to zakładało sojusz obronny – w wypadku, gdy jeden z sygnatariuszy zostanie zaatakowany. Dlatego Włochy pozostały neutralne. Ponadto na wpływ o niewchodzeniu Włoch do wojny wielki wpływ miało nieinformowanie ze strony austriackiej dyplomacji o rozwoju sytuacji politycznej i militarnej w stosunkach z Belgradem.

6 sierpnia Antonio Salandra, premier włoski, kieruje do prefektów okólnik, który zakazuje się wstępowania do sił zbrojnych obcych państw lub manifestowania poparcia lub wrogości wobec stron biorących udział w wojnie.

11 sierpnia przedstawiciele partii republikańskiej założyli we Włoszech pierwsze komitety interwencjonistyczne. Pierwsze publiczne manifestacje za przystąpieniem do wojny.

15-16 września w Mediolanie mają miejsce pierwsze manifestacje interwencjonistyczne prowadzone przez przedstawicieli ruchu futurystów.

16 października zmarł Antonino Paternò Castello, markiz San Giuliano, włoski minister spraw zagranicznych. Przez długie lata nadawał ton włoskiej polityce. Na stanowisku zastąpił go Sidney Sonnino, który dokończy proces zbliżenia do państw Ententy, który rozpoczął jego poprzednik.

29 października – by pomóc ludności albańskiej, Włochy wysłały misję humanitarną do Valony (Wlory) w Albanii.

5 listopada Włochy zajmują albańską wyspę Saseno (Sazan u wejścia do Zatoki Vlora).

11 listopada formalnie powstał korpus włoskich ochotników chcących walczyć na froncie francuskim. Dowodzenie tymi ludźmi objął Peppino Garibaldi. U boku Peppino stanęli jego bracia: Ezio, Sante, Bruno, Costante, Ricciotti i Menotti, synowie Ricciotti Garibaldi, czwartego dziecka Giuseppe (myślę, że przedstawiać nie trzeba: https://pl.wikipedia.org/wiki/Giuseppe_Garibaldi). Korpus tworzyło ok. 2500 ochotników i 57 oficerów, z czego połowa to emigranci mieszkający we Francji. Wcielono go do IV pułku marszowego (może raczej batalionu? bo coś się ewidentnie nie klei) 1. pułku Legii Cudzoziemskiej. Noszono standardowe mundury Legii, ale z czerwoną koszulą garybaldczyków pod kurtką. Wśród włoskich ochotników był także siedemnastoletni Kurt Suckert, później szerzej znany jako Curzio Malaparte (https://pl.wikipedia.org/wiki/Curzio_Malaparte).

14 listopada Turcja ogłosiła Świętą Wojnę przeciwko niewiernym. Królestwo Włoch nadal deklaruje się jako neutralne pomimo rozpalającego się konfliktu. W związku z turecką deklaracją w Libii rozpoczęły się działania partyzanckie wymierzone w Włochów (Libia została włoską kolonią w wyniku wojny przeciwko Turcji w latach 1911-1912). Prawie wszystkie libijskie plemiona chwyciły za broń i atakowały włoskie posterunki, zdobywając kilka z nich i spychając resztę do miast położonych na wybrzeżu. Taka sytuacja będzie miała miejsce przez całą wojnę. Nawet po wejściu Włoch do wojny Cadora mocno zaniedbywał front libijski, pozwalając arabskim powstańcom zająć rozległe obszary i nękać włoskie garnizony. Proces odzyskiwania utraconego terenu rozpocznie się dopiero po zakończeniu wojny światowej, wiążąc się z prawdziwym „polowaniem na ludzi” w stosunku do arabskich przywódców.

15 listopada wyszedł pierwszy numer nowego dziennika „Il popolo di Italia”, którego redaktorem naczelnym był Benito Mussolini, który opuścił partię socjalistyczną, był on także byłym naczelnym „L’Avanti” (pismo socjalistów). Dziennik, w treści w dużej mierze pro interwencjonistyczny po stronie Ententy, był finansowany przez kapitał angielski i francuski, bardzo szybko zyskał duży wpływ na opinię publiczną, a jego nakład sięgnął 80 tys.

19 grudnia rząd włoski ogładza publicznie zaciągnięcie pierwszej Pożyczki Narodowej.

25 grudnia żołnierze włoscy zajmują Valonę w Albanii.

26 grudnia w rejonie Bois de la Bolante, na froncie francuskim w sektorze Argonów, poległ Bruno Garibaldi.