Wojna Mussoliniego

Poległy żołnierz włoski, w dłoń wetknięto mu zdjęcie jego dziecka. Kończymy wątek El-Alamein ciekawym podsumowaniem amerykańskiego historyka. J.L. Ready odnosi się do podanych przez siebie statystyk, więc pierwszy akapit jest powtórzeniem z wczoraj (jutro wątek lotniczy dla odmiany, zapraszam!).

W trzynastodniowej drugiej bitwie pod El-Alamein atakujący alianci stracili 13.500 ludzi, 58% spośród nich było Brytyjczykami. Jedna piąta strat przypadła na Australijczyków. Straty Osi były wstrząsające, wniosły ponad 57.000 ludzi. Zginęło 1.100 Niemców i 2.000 Włochów. 3.900 Niemców i 1.600 Włochów odniosło rany (J.L. Ready już wcześniej pisał skąd taka dysproporcja – słaba u Włochów pomoc medyczna, w tym konkretnym przypadku „włoskie” skrzydło było dużo dalej od jedynej istniejącej asfaltowej drogi nad morzem). Wśród zaginionych było 7.900 Niemców i 20.000 Włochów podczas samej bitwy, plus dodatkowo 5.000 Niemców i 15.800 Włochów ostatniego dnia bitwy.

Sojusznicy zawsze spierają się w obliczu porażki i w przypadku El-Alamein nie było wyjątku. Niemcy zaczęli obwiniać Włochów za wynik bitwy. Nawet Rommel, ku jego wiecznej hańbie, dołączył do tego. Niemiecka propaganda zaprzeczała nawet śmierci 2.000 Włochów, twierdząc, że ilość włoskich ofiar śmiertelnych była podobna do strat niemieckich, podając liczbę 1.200 zabitych. Nikczemni Niemcy twierdzili „tym razem i ponownie”, że tą katastrofę spowodowało włoskie tchórzostwo. Udowadniając swoje tezy zapomnieli jak Włosi uratowali 164. DP, a także o poświęceniu dywizji „Ariete” i „Folgore”, dzięki któremu Niemcy mogli uciec z pola bitwy. Podobnie Włosi twierdzili, że wszyscy Niemcy byli nazistami, którzy zdradzili ich, by to podobny nonsens.

Autor (J.L. Ready) wolał przyjąć włoskie raporty o stratach, zamiast tego, co twierdzili Niemcy. Oczywiście Włosi wiedzieli więcej na temat swoich szeregów, znali personalia, numery ewidencyjne i adresy rodzin swoich 800 „brakujących” poległych. Należy pamiętać, że Niemcom przewodzili naziści, którzy wierzyli, że wszyscy nie-Niemcy są podludźmi, Włochów nie wyłączając. Każdy niemiecki ruch do tyłu nazywano strategicznym odwrotem. Identyczny ruch po włoskiej stronie opisywali jako haniebny odwrót. Niemcy w Afryce, włącznie z Rommlem, o wszystko obwiniali Włochów. W powojennych książkach niemieccy historycy niezmiennie przyjmowali taki punkt widzenia. Dotyczy to także niemieckich generałów, którzy próbowali wybielać swoje pomyłki.

Niefortunnie te kłamstwa poparło wielu historyków brytyjskich, a nawet amerykańskich, którzy zaczęli pisać swoje książki z góry zakładając włoskie tchórzostwo, poszukując dowodów na potwierdzenie swoich poglądów i odrzucali dowody przeczące im. Chciwie cytowali źródła niemieckie, odrzucając włoskie (dla chcących zadanie domowe – sprawdźcie bibliografię w swoich książkach o Afryce, ilu autorów korzystało z monumentalnego czterotomowego opracowania Mario Montanari „Le operazioni in Africa Settentrionale”, kilka tysięcy stron niezwykle detalicznej pracy + dokumenty, jest to oficjalna historiografia kampanii wydana przez włoską armię). Kłamiąc na temat włoskich poległych, statystyka daje wrażenie, że na każdego jednego zabitego lub rannego Niemca przypada 1,6 niemieckiego jeńca, natomiast na każdego poległego lub rannego Włocha przypada 7,2 włoskich jeńców. To sugeruje, że Włosi poddawali się 4,5-krotnie częściej niż Niemcy. Wnioski z tego płynące były takie, że bitwa została przegrana przez włoskie tchórzostwo, a nie niemieckie błędy w dowodzeniu.

Jeśli przyjmiemy włoskie dane, okazuje się, że 8,5% włoskich strat przypada na poległych, liczba niemal identyczna jak po niemieckiej stronie. To wydaje się bardziej logiczne. Ostatniego dnia bitwy trzy czynniki zadecydowały o większej ilości jeńców po stronie włoskiej: brak transportu, przez co wielu rannych nie zostało ewakuowanych i dostało się do niewoli, Włosi cofali się pieszo i zmotoryzowanemu przeciwnikowi łatwiej było ich odciąć i wziąć do niewoli, po trzecie okrążona została cała Dywizja „Ariete”, włącznie ze swoimi rannymi. Jeśli w zestawieniu jeńców pominiemy ostatni dzień bitwy okazuje się, że na jednego zabitego i rannego Niemca przypada 0,6 w niewoli, a na każdego rannego i zabitego Włocha przypada 1,2 w niewoli. Liczba nadal jest dwukrotnie większa, ale były ku temu ważne powody.

Ewakuacja rannych działała u Niemców sprawniej niż u Włochów. Na polu bitwy to ranny Niemiec miał większe szanse, że przyjedzie po niego ambulans. Niektórych rannych Niemców odwoziły nawet samoloty! Często zdarzało się, że z pomocą rannym Włochom przychodził dopiero sanitariusz przeciwnika. Wiedząc to, należałoby zakładać, że stosunek poległych do rannych po włoskiej stronie będzie podobny do tego u Niemców i aliantów i wyniesie około 1:3,5. Jeśli przyjmiemy liczbę 2.000 poległych Włochów, to zakładając te proporcje liczba ich rannych powinna wynieść około 7.000, skoro Włosi odnotowali rany 1.600 swoich żołnierzy, to około 5.400 rannych Włochów musiało dostać się do niewoli, co oznaczałoby, że reszta do niewoli dostała się w dobrym stanie – choć w afrykańskich warunkach wielu z nich mogło być przykutych do łóżka z powodu chorób. Przeglądając alianckie raporty o jeńcach każdy widzi, że ilość nie-rannych Włochów w niewoli była 7,3 razy wyższa od ilości poległych, u Niemców ta liczba wynosi 7,2 i jest niemal identyczna.

Oczywiście bataliony piechoty poniosły największe procentowo straty. W bitwie uczestniczyło 26 niemieckich batalionów piechoty i 49 włoskich (65% całości piechoty Osi), w obu armiach miały one podobną liczebność. Każdy oczekiwałby, że 35% start w bitwie przypadnie na Niemców i 65% na Włochów i dokładnie tak było do ostatniego dnia bitwy, jeśli uwzględnimy i ostatni dzień batalii, liczby te zmieniły się odpowiednio na 31% do 69%.

Statystyki oczywiście mogą być mylące, ale wydaje się, że w drugiej bitwie pod El-Alamein Włosi wypadają korzystniej od Niemców. Z pewnością tym razem alianci nie zauważyli między nimi żadnej różnicy! Niemcy powinni pamiętać, że gdyby nie poświęcenie „Ariete” i „Folgore” stracona zostałaby cała armia.

Włosi wycierpieli na pustyni więcej od Niemców. Mieli mniej pojazdów, gorsze wyposażenie, mniej zaopatrzenia, niewystarczającą ilość amunicji i mało paliwa. Jest cudem, że byli w stanie walczyć.

Poddający się włoski żołnierz. Dalej Alamein.

Armia Rommla była w odwrocie, za zgodą Hitlera czy bez niej. Wyczerpane pozostałości dywizji „Trento” i „Bologna” powróciły na front tylko po to, by ponownie dowiedzieć się, że mają się wycofać. Nim żołnierze zdołali o tym pomyśleć spadł na nich atak Nowozelandczyków przewożonych na ciężarówkach i południowoafrykańskich samochodów pancernych. Włosi byli zbyt wyczerpani by iść, pozostawieni samym sobie, tysiącami dostawali się do niewoli.

Wszędzie wokoło ludzie, którzy byli w stanie to zrobić, wskakiwali na ciężarówki śpieszące na zachód, byle dalej od pola bitwy. Jak zawsze, większość Włochów musiała iść pieszo, rozpoczął się dla nich koszmar odwrotu pod nieustannymi nalotami wrogiego lotnictwa. Jedni wybrali śmierć, wielu poddawało się.

O północy nazbyt ostrożny Montgomery zatrzymał pościg, obawiał się, że jego wojska wpadną w zasadzkę. Ponadto, jego czołgi nadal były zajęte masakrowaniem „Ariete”. Monty mógł teraz usiąść do późnego obiadu ze swoim gościem, generałem von Thoma, który dostał się do niewoli tego dnia. Dopiero o świcie 5 listopada 1942 zgnieciono resztki oporu włoskiej dywizji pancernej.

Niegdyś potężna Armia Pancerna Afryka wycofywała się na zachód. Przegrupowanie jednostek było niemożliwe, w pewnym miejscu, na skrzyżowaniu dwóch szlaków, sam Rommel kierował ruchem. Kolumna pojazdów ciągnęła się na 40 km, cały czas była atakowana przez samoloty.

6 listopada Rommel wybrał ludzi z „Folgore” na swoją straż tylną, która miała opóźnić Brytyjczyków. Ocalali włoscy spadochroniarze wiedzieli, że to będzie ich ostatnia walka, dywizją byli już tylko z nazwy. Otworzyli ogień do zbliżających się czołgów. Kiedy jednak te przedarły się przez ich pozycje, wyżsi stopniem oficerowie zadecydowali, że czas najwyższy ocalić te nieliczne resztki własnych ludzi. Brytyjczycy przeliczyli swoich jeńców: 32 oficerów i 272 żołnierzy, byli zszokowani, że to wszystko, co pozostało z 185. Dywizji Spadochronowej „Folgore”. Najwyższe włoskie oznaczenia otrzymało 13 oficerów i ośmiu żołnierzy tej dywizji (ponadto Medaglia d’Oro al Valor Militare otrzymały wszystkie pułki dywizji – dwa spadochronowe i artylerii spadochronowej).

Była to największa porażka wojsk Osi jak dotąd. Jeśli chodzi o liczbę zaangażowanych żołnierzy, wcale nie była to największa kampania, Mussolini stracił więcej ludzi w Afryce Wschodniej (oczywiście to dość dziwny przelicznik amerykańskiego autora) , jednak jeśli chodzi o strategię była to klęska o niezwykłym znaczeniu. Sny o kontroli nad Kanałem Sueskim, zdobyciu pół naftowych Iraku, czy panowaniu Mussoliniego nad jego upragnionym Mare Nostrum legły w gruzach.

W trzynastodniowej drugiej bitwie pod El-Alamein atakujący alianci stracili 13.500 ludzi, 58% spośród nich było Brytyjczykami. Jedna piąta strat przypadła na Australijczyków. Straty Osi były wstrząsające, wniosły ponad 57.000 ludzi. Zginęło 1.100 Niemców i 2.000 Włochów. 3.900 Niemców i 1.600 Włochów odniosło rany (J.L. Ready już wcześniej pisał skąd taka dysproporcja – słaba u Włochów pomoc medyczna, w tym konkretnym przypadku „włoskie” skrzydło było dużo dalej od jedynej istniejącej asfaltowej drogi nad morzem). Wśród zaginionych było 7.900 Niemców i 20.000 Włochów podczas samej bitwy, plus dodatkowo 5.000 Niemców i 15.800 Włochów ostatniego dnia bitwy.
—————————————————————-
Warto jeszcze wspomnieć o paru sprawach, „Ariete” została zniszczona, podobnie „Littorio”, ale ich żołnierze starali się kontynuować walkę. To co pozostało z włoskich jednostek szybkich cofało się na zachód. Po tygodniu z resztek XX Korpusu utworzono grupę bojową w składzie: szwadron samochodów pancernych, 2 kompanie bersalierów, 2 bataliony piechoty i bateria czterech dział polowych. Włosi zdołali dotrzeć do reszty wojsk Rommla, które w 18 dni cofnęły się 1200 kilometrów. Bez włoskiej piechoty nie dało się stworzyć żadnej sensownej linii obrony, bez walki oddano wszystkie zdobyte z takim trudem miejsca, z Tobrukiem na czele.

Trochę cytatów z alianckiego podwórka:

George Sargeant z Królewskiego Korpusu Łączności wspomina: „Współczułem załogom włoskich czołgów, których pancerz wyglądał raczej jak ‘blacha kotłowa’”.

Włoskie dywizje „Trento”, „ Bologna”, „Brescia”, „Pavia” i DSpad „Folgore” pozostawiono na pastwę losu. Położenie Włochów było fatalne, co potwierdzają wspomnienia ich przeciwników. Relacja R.G.W Mackilligina z brytyjskiej artylerii: „(…) Coraz bardziej dodawał nam odwagi widok długich kolumn idących na tyły rozbrojonych Włochów… często pod komendą własnych oficerów. Biedne czorty, porzucone przez Niemców i zrozpaczone z braku wody; szukali gorączkowo kogoś, komu mogliby się poddać. Nie mieliśmy wody w zapasie i mogliśmy jedynie odesłać ich na tyły”. Georg Sargeant z Królewskiego Korpusu Łączności wspomina natomiast: „Dalej na południe widzieliśmy masę Włochów, którzy powiedzieli, że uciekający Niemcy zabrali ich transport. Jeden pokazał, jak kopnęli go w plecy, by się usunął z drogi… mieli niewiele wody i żywności”.

Semoventi da 75/18 podczas walki, tego nowoczesnego i naprawdę dobrego sprzętu było jak zawsze mało, ale pozwolił on włoskim dywizjom pancernym podjąć walkę z czołgami amerykańskiej i brytyjskiej produkcji. Literatura i wątek bez zmiany.

1 listopada 1942, dziewiątego dnia bitwy, kontratakowała 90. DLekk. i zdołała uratować z okrążenia większość odciętych rodaków. Jednak poniesione straty sprawiły, że niemiecka 164. DP przestała być zwartą formacją. „Trento” także była blisko końca, o świcie 2 listopada „zaczęła się chwiać”. W połowie poranka wiele jej kompanii zostało odciętych. Generał Alessandro Gloria, dowódca XXI Korpusu, przygotowywał akcję ratunkową, ale nim się ona rozpoczęła, wiele włoskich pozycji zostało zgniecionych przez czołgi brytyjskich 9. i 23. BPanc.

Dywizja Zmotoryzowana „Trento”, chociaż rozcięta na pół, z głównymi siłami przeciwnika pomiędzy swoimi „połówkami”, walczyła nadal. Gloria przygotowywał teraz komitet powitalny dla dwóch brytyjskich brygad pancernych, które musiały nadejść, tego był pewny. Kiedy wrogie czołgi rozjeżdżały pole namiotowe Dywizji „Trento”, z obu flanek odezwały się niemieckie i włoskie działa przeciwpancerne. Czołgi skręciły na boki z zamiarem dostania się do groźnych dział, ale dokładnie takie ich zachowanie przewidział Gloria. Teraz do kontrataku ruszyły wszystkie sprawne czołgi DPanc. „Littorio” i Afrika Korps. Bitwa odbywała się w kurzawie spowodowanej eksplozjami pocisków, dymie wydobywającym się z płonących czołgów i chmurach pyłu podnoszonych przez wściekle manewrujące czołgi. Pomiędzy stalowymi monstrami biegali bersalierzy z DZmot. „Trieste”. Bersalierzy, którzy uniknęli kul i zmiażdżenia przez czołgowe gąsienice, połączyli teraz swoje siły z niemiecką piechotą zmotoryzowaną i zaatakowali flankę nowozelandzkiej 2. DP, która próbowała właśnie zniszczyć przeciętą na dwoje „Trento”.

To była potężna bitwa. Załogi włoskich czołgów wykazały się wielką odwagą walcząc z liczniejszymi wrogimi czołgami. Do zapadnięcia ciemności czołgi i działa przeciwpancerne Osi zniszczyły 200 z 300 atakujących czołgów brytyjskich. Sukces okupiono jednak ciężkimi stratami, „Littorio” pozostały już ostatnie sprawne wozy, a cały DAK został zredukowany do siły 35 maszyn. Piechota poniosła nadzwyczaj wysokie straty.

Tego wieczora Rommel „dostrzegł nieuniknione” i nakazał cofnąć się dywizjom „Trento” i „Bologna”. Rozkaz wykonywano bez szemrania, żołnierze wiedzieli, że jeśli „Lis Pustyni” zezwala im na zejście z linii, to z ich jednostkami musi być naprawdę źle. O świcie 3 listopada ocalali z obu dywizji zajmowali pozycje w ciężarówkach, które wiozły ich wzdłuż wybrzeża. Gdy wzeszło słońce do ostrzeliwania ich i bombardowania przestąpiły alianckie samoloty. Ta „podróż strachu” była nawet bardziej przerażająca niż walka na froncie. Jednak pod koniec dnia ludziom nakazano zawrócić i maszerować z powrotem na linię frontu. Włosi potulnie wracali, zachodząc w głowę co się stało. W rzeczywistości to Hitler zmienił rozkaz Rommla o odwrocie spod El-Alamein. (bez dwóch zdań, w tym momencie wojska Osi przegrały kampanię północnoafrykańską)

Zaskakująco alianci nie wykorzystali szerokiej luki powstałem po czasowym wycofaniu dwóch włoskich dywizji. Pierwszy raz Niemcy i Włosi skorzystali na tym, że Montgomery nie czuł, czym jest wojna manewrowa. Był doskonałym planistą i doskonale potrafił budować morale swoich ludzi, jednak był nazbyt ostrożny w operacjach z użyciem wojsk szybkich.

Oczywiście niżsi stopniem oficerowie próbowali skierować swoją piechotę w lukę, ale włoska straż tylna i wysunięci obserwatorzy artyleryjscy powstrzymali ją. Dopiero po zmroku 3 listopada postępy poczyniły hinduska 4. DP i brytyjska 51. DP. Rankiem 4 listopada rejon powstałej w wyniku sprzecznych rozkazów luki w końcu zajęła aliancka piechota. W tym czasie Rommel błagał przez radio o możliwość odwrotu. Na miejscu zjawił się z wizytą zwierzchnik Rommla marszałek polny Albert Kesserling, chcąc zorientować się w sytuacji spytał, jakie istnieją rezerwy dla zatrzymania wrogich 1., 7. i 10. Dywizji Pancernej. Tą rezerwą była jedynie Dywizja Pancerna „Ariete”, która wcześniej wysłała swoje grupy bojowe w wiele zapalnych punktów na froncie i przez to była bardzo osłabiona.

Rommel i Kesserling zignorowali zdanie Hitlera i nakazali odwrót. „Lis Pustyni” „spytał” „Ariete”, czy nie poświęci się dla ratowania reszty armii, obiecując przy tym posiłki dla niej. Kilka Semoventi 75 i samochody pancerne z „Littorio” dotarły do „Ariete”, ale kolumna niemieckiej artylerii przybyła za późno. Niemieccy artylerzyści stanęli patrząc z podziwem na setki alianckich czołgów, nad którymi krążyły samoloty, zrzucające bomby na włoskie pozycje. Cała ta potęga skupiła się wokół chmury pyłu, którą była dumna Dywizja Pancerna „Ariete”. W potwornej masakrze umierała właśnie jedna z najsłynniejszych włoskich jednostek tej wojny. Ostatnia wiadomość, jaką Rommel otrzymał z „Ariete”, była zaskakująca w swej prostocie, walcząca z całą potęgą pancerną aliantów na Pustyni Zachodniej dywizja zameldowała po prostu, że została okrążona. (dokładniej ze sztabu „Ariete” miano wysłać min. takie wiadomości: „Ariete circondata. Tre carri rimasti. Contrattacchiamo!” – Ariete okrążona, zostały trzy czołgi. Kontratakujemy! oraz „Carri nemici penetrati a sud dell’Ariete. Conseguentemente Ariete circondata, ma Ariete continua a combattere” – czołgi wroga na południe od Ariete. W konsekwencji Ariete jest okrążona, jednak Ariete kontynuuje walkę.)

„Wróg nadchodzi!”, rysunek żołnierza Deutsches Afrikakorps Kurta Caesara. [źródło obrazka: http://www.allworldwars.com/] Dalej wątek El-Alamein z książki J.L. Ready’ego. Niestety, trochę dużo błędów zaczęło się w niej pojawiać. Ma ona jednak swoje plusy – traktuje udział Włoch w II WŚ całościowo (sam czekam z niecierpliwością na rozdziały o np. Tunezji, czy RSI).

UWAGA! Ważna sprawa. Z wielką chęcią przyjmę osoby chętne do współpracy. Wymagania to solidność i uczciwość, chodzi o prawdziwe wpisy, a nie tylko wstawianie zdjęć. Mogą być tematy z okolicy głównego wątku, dla przykładu SBSK w obronie Tobruku. Mam obecnie oferty współpracy z dwóch wydawnictw, czyli dwa razy więcej pracy niż w poprzednim roku. Wpisów będzie tyle, ile dam rady napisać i niczego nie obiecuję. Publikować w internecie warto, to świetna promocja dla autora, zwłaszcza początkującego! Zainteresowanych zapraszam na maila marek.sobski@intera.eu lub na PW na facebookowym wydaniu Wojny Mussoliniego.

O świcie 24 października 1942 bersalierzy nadal się trzymali, strzelając do Australijczyków biegnącym ku nim w krótkich sprintach. Niemcy raportowali, że przygwoździli Szkotów do ziemi na polach minowych, muzyka kobziarzy ucichła. „Trento” trzymała „Kiwi” na polach minowych, ponadto zatrzymała Południowoafrykańczyków atakujących na otwartej pustyni. „Ramcke”, „Bologna”, „Brescia” i „Folgore” były spychane, ale przeciwnik drogo płacił za każde zdobyte stanowisko strzeleckie.

O 6.30 obsługa dział ppanc. z „Trento” spokojnie czekała, aż czołgi brytyjskiej 10. DPanc. ukażą się im oczom. Czekano tak długo, że artylerzyści mogli bez trudu odczytać litery i numery na ich pancerzach. Później rozpoczęła się półgodzinna kanonada, po której brytyjskie czołgi wycofały się. W okolicach południa niemiecka piechota zaczęła ponownie się cofać, nie było jednak paniki. Niewielkie grupki włoskich żołnierzy wydzielone z różnych pododdziałów pomagały teraz łatać luki w niemieckich liniach. Sytuacja stawała się groźna, Szkoci i brytyjska 1. DPanc. w ciągu godziny wdarli się na prawie 10 km w głąb niemieckiej obrony. Brytyjczycy nie wykorzystali jednak powodzenia, także dlatego, że Włosi obsadzali porzucone przez Niemców pozycje na ich tyłach.

Rankiem 25 października, po 32 godzinach bitwy, sytuacja ustabilizowała się. Alianci nadal próbowali, ale nie byli w stanie uczynić żadnych postępów. Niemiecka piechota przegrupowała się i znowu silnie trzymała pozycje. Utracony teren próbowała odbić 15. DPanc., ale jej kontratak załamał się. Tylko „Folgore” znajdowała się nadal pod presją przeciwnika. Straty w dywizji były „absurdalnie wysokie”. Na jej pozycje spadało tyle pocisków, że często nie dało się opatrzyć rannych, którzy odnosili kolejne rany. Sanitariusze zyskali sobie wielkie uznanie u żołnierzy czołgając się od jednego rannego do drugiego. Wielu z nich cierpiało katusze psychiczne, pozostawiając ludzi zbyt ciężko rannych by przeżyć, nawet, jeśli byli ich przyjaciółmi. Oficerowie z „Folgore” przekrzykiwali bitwę wrzeszcząc do słuchawek telefonów żądania wsparcia ogniem własnej artylerii. Krzyczeli, że nie da się utrzymać. Jednak włoscy spadochroniarze krwawili, ale nie cofali się. Spadochroniarzy wzmocniły kompanie piechoty i artyleria z „Pavii” (to jest prawdopodobne, ale J.L. Ready podaje min., że z rezerwy przybyli „Młodzi Faszyści”, informacja całkowicie wzięta z sufitu).

26 października bersalierzy i niemiecka 164. DP wytrzymali atak Australijczyków, którzy próbowali przyprzeć ich do morza i odciąć od własnych tyłów. 15. DPanc. ponownie kontratakowała i ponownie została odparta. W końcu do Afryki wrócił Rommel. Uznał on, że kluczowym będzie utrzymanie Kidney Ridge (słynnej „nerki”), wysłał tam trochę czołgów M14 i dział samobieżnych Semoventi 75 z „Littorio”, piechotę zmotoryzowaną z 90. DLekk. oraz całą 15. DPanc. Posiłki dotarły w samą porę, później tego dnia brytyjska 1. Dpanc. i szkocka 51. DP zaatakowały grzbiet. Mieszane włosko-niemieckie siły zaskoczyły przeciwnika całkowicie, kontratakowały i odrzuciły go na pozycje wyjściowe.

27 października walki trwały, ale plan Montgomerego wyraźnie legł w gruzach. Oś zdołała odbudować swoje pozycje obronne. W ciężkiej sytuacji była DZmot. „Trento”, jej 61. pułk walczył z dwukrotnie liczniejszym przeciwnikiem. Włosi stracili nawet 1000 m terenu, jednak kontratakiem zdołali go odzyskać. Montgomery uważał, że w końcu musi załamać się „Folgore”, wzmocnił więc 44. DP Brygadą Francuską (bzdura!). Formacja młodych idealistycznych spadochroniarzy zatrzymała i ten atak. Tego dnia nadeszła dla aliantów tylko jedna dobra wiadomość, 21. DPanc. kontratakowała brytyjską 1. DPanc. w rejonie Kidney Ridge i została odparta.

28 października Rommel nakazał kontratakować DZmot. „Trento” i niemieckiej 164. DP. Dla wzmocnienia wyczerpanej piechoty z „Treno” jej sztab zorganizował batalion złożony z kucharzy, pracowników kancelarii, kierowców i wszelkiego innego personelu tyłowego. W ciągu godziny obie dywizje wyprostowały swoje linie obrony. W międzyczasie Rommel wysłał 90. DLekk. na wybrzeże.

29 października 90. DLekk. próbowała kontratakować, ale alianckie lotnictwo wykryło jej przemarsz i teraz atakowało ją z furią. Rommel studiował ostatnie raporty i poczuł się zaniepokojony. Nadal w rezerwie posiadał DPanc. „Ariete” z jej 129 czołgami, ale inne dywizje pancerne szybko się wykrwawiały, „Littorio” miała teraz 33 wozy, 15. DPanc. 21 czołgów, a 21. DPanc. miała ich 45.

Wieczorem 29. na niemieckie 90. i 164. Dywizję spadło silne natarcie Australijczyków. Niemcy twardo walczyli przez 34 godziny, jednak rankiem 31 października sztab 164. DP zameldował poniesienie tak ciężkich strat, że Rommel kazał przygotować plan wycofania całej armii. 164. Dywizji pozwolono ponadto oddać dwa kilometry terenu. Chwile potem, gdy to uczyniono, Australijczycy zaatakowali ponownie. Niebawem spora grupa Niemców została przyparta plecami do morza.

Niemiecki żołnierz poddaje się Australijczykom, ponoć El-Alamein. Wpis z tej samej książki, pominąłem tylko trochę wodolejstwa i informacje dotyczące wojsk alianckich, wolę je podawać z bardziej zaufanej literatury.

W przeddzień drugiej bitwy pod El-Alamein (tudzież trzeciej, zależy jak liczymy Alam el Halfa) gen. Georg von Stumme, zastępujący Rommla na stanowisku dowódcy Armii Pancernej Afryka, miał 220 włoskich czołgów M13 i M14 oraz 60 M11 (na 99% błąd), a w jednostkach niemieckich 38 Panzer IV i 166 Panzer III. We włoskich oddziałach rozpoznawczych użytkowano czołgi L6, samochody pancerne Autoblinda i zdobyczne „Matildy” (w oddziałach rozpoznawczych?!). Oś posiadała 1219 dział (575 włoskich i 644 niemieckich). Wsparcia z powietrza mogło udzielić 200 włoskich i 150 niemieckich samolotów. Bastico miał w Libii i Egipcie więcej niż ćwierć miliona ludzi, ale z tego jedynie 90.000 Włochów i 71.000 Niemców podlegało Stumme. Dwadzieścia tysięcy z pozostałej liczby to niemieccy lotnicy, personel obrony plot. i służb tyłowych, 56.000 Włochów to byli lotnicy, marynarze, karabinierzy, straż nadbrzeżna i inne służby.

Do świtu 23 października 1942 Niemcy i Włosi zrobili wszystko, by należycie przygotować się do obrony. Na ich pozycje miała jednak spaść prawdziwa lawina, wobec której ciężko było coś poradzić. Tego dnia XXXI batalion saperów szturmowych (guastatorów) został odznaczony Srebrnym Medalem Waleczności Wojskowej. Żołnierze byli dumni, ale myśleli o swoich poległych kolegach.

O 21.40 23 października niebo nad pozycjami Osi pojaśniało jak za dnia, ostrzelała je artyleria aliantów, skoncentrowana tak gęsto, że żaden z walczących nie widział wcześniej takiej niszczącej siły. Ponad 2.300 dział wystrzeliwało pocisk po pocisku, hałas był ogłuszający. Niektórych Włochów rozerwało na kawałki nim zdali sobie sprawę, co się dzieje. W tym czasie w armii Stumme nie było Niemców i Włochów, faszystów i nazistów, luteranów i katolików, po prostu byli to przerażeni ludzie tulący się do piachu i błagający Boga by ten piekielny rumor ustał.

Po 20 najdłuższych minutach w ich życiach ostrzał nieco zmalał i skupił się na wybranych celach. Włosi pozostawieni na samotnych wysuniętych stanowiskach wpatrywali się w sylwetki skradających się ku nim mężczyzn. Przeciwnicy próbowali nawoływać, ale włoscy żołnierze byli ogłuszeni, dookoła rozpalała się też bitwa, której hałas ciężko było przekrzyczeć. Wielu ludzi wyczołgało się z trudem ze swoich stanowisk i dostało się do niewoli.

Na bezpośrednim zapleczu stanowisk obserwacyjnych włoska i niemiecka piechota już jednak obsadzała swoje pozycje bojowe, weterani wiedzieli, że ostrzał o takim natężeniu oznacza tylko jedno – ofensywę. W końcu dostrzeżono tysiące przeciwników, natychmiast otworzono ogień. 104.000 obrońców miało naprzeciwko siebie 195.000 alianckich żołnierzy.

Bersalierzy na wybrzeżu walczyli dzielnie, ale musieli cofnąć się w uporządkowany sposób pod naporem australijskiej 9. DP. Na południe od nich walczyła niemiecka 164. DP, którą zaatakowała słynna szkocka 51. DP. Niemcy cofnęli się przed szalonym atakiem na bagnety Szkotów, którzy byli tak pewni swego, że towarzyszyli im nawet kobziarze. DZmot. „Trento” była pod poważną presją południowoafrykańskiej 1. DP i nowozelandzkiej 2. DP. Dalej na południe żołnierze DP „Bologna” walczyli o swoje życia z hinduską 4. DP. Niemieccy spadochroniarze z Brygady „Ramcke” stali się obiektem fanatycznego ataku ludzi ubranych w brytyjskie mundury, którzy okazali się być Grekami. Dywizja „Brescia” twardo trzymała swoje pozycje w obliczu ataku na pełną skalę brytyjskiej 50. DP. Dalej na południe dowodzona przez gen. Riccardo Bignami (błąd, był on jedynie zastępcą Generale di divisione Enrico Frattini) DSpad. „Folgore” broniła swoich dołków w piasku przed atakiem brytyjskiej 44. DP. Na samym południu DP „Pavia” walczyła z Brygadą Francuską (błąd, także Francuzi próbowali swojego szczęścia przeciwko „Folgore”, choć spadochroniarze współpracowali w obronie z „Pavią”, ale to oni załatwili sprawę). W rezerwie Montgomery pozostawił X Korpus, gotowy wykorzystać każdy słaby punkt w obronie przeciwnika.

We wszystkich miejscach to przeciwnik miał przewagę. Na wybrzeżu trzy bataliony bersalierów walczyły z sześcioma australijskimi (J.L. Ready wprowadza tutaj jakieś rozróżnienie na bataliony lekkie i ciężkie, w tym przypadku trzy włoskie „light infantry battalions” przeciwko sześciu „heavy infantry battalions”, ale zostawmy to), dalej dziewięć batalionów niemieckich z 12 brytyjskimi, dziewięć batalionów z „Trento” przeciwko 15 alianckim batalionom, sześć batalionów z DP „Bologna” przeciwko dziewięciu alianckim, trzy bataliony z „Ramcke” przeciw trzem greckim, sześć batalionów „Brescii” przeciwko dziewięciu brytyjskim, sześć lekko uzbrojonych batalionów z „Folgore” powstrzymywało dziewięć brytyjskich. Tylko Pavia, wsparta niemieckimi oddziałami rozpoznawczymi, miała przewagę nad przeciwnikiem.

Do 1.00 wszyscy broniący się stracili część pozycji, ale wówczas alianci zatrzymali się na 30-minutowy odpoczynek. Po tym wznowili natarcie.