Wojna Mussoliniego

Bersalier przeszukuje pustynne pobojowisko.

28 czerwca 1942 Rommel nakazał swoim wojskom pancernym ścigać przeciwnika i nie oglądać się na garnizon Mersa Matruh. Siły pozostałe wokół portu były ogromnie rozciągnięte, a teraz dodatkowo zostały osłabione. Wieczorem brytyjski X KA przebił się przez cienkie linie Osi i porzucił Mersa Matruh. Świadkiem tych wydarzeń był Rommel, który przebywał z DPanc. „Littorio” w Bir Shineina. Chaotyczny nocny odwrót wykonywała przez ten rejon brytyjska 69. BP. Sytuacja była tak napięta, że Rommel wraz ze sztabem ewakuował się na południowy wschód. Wieczorem bersalierzy z 12. pułku z „Littorio” przybyli do studni w pobliżu Wadi Nagannish. Zaskoczyło ich tam i wzięło do niewoli 10 samochodów pancernych z brytyjskiej 7. DPanc. W „Littorio” bardzo brakowało wody. Generał Bitossi rozkazał por. Umberto Musolino, dowódcy sekcji karabinierów, by wziął kompanię czołgów i oczyścił rejon studni z przeciwnika. Z powodzeniem odrzucono wrogie samochody pancerne i uwolniono bersalierów.

29 czerwca, Rommel wysłał 90. DLekk. drogą nadmorską do Fuka i El Daba, po piętach postępowała jej „Littorio”. Na południe od drogi, pustynią poruszały się DAK i włoski XX KA. Stan włoskich dywizji pancernych uległ dalszemu pogorszeniu: „Ariete” miała tylko 10 M14, 15 dział polowych i 600 bersalierów, „Littorio” miała 30 czołgów, 11 dział polowych i 1000 bersalierów. W ciągu dnia sam Rommel dostał się pod ostrzał z broni maszynowej i musiał ewakuować się na pozycje 90. DLekk. – okazało się, że winni byli żołnierze z Dywizji „Littorio”. Włosi wzięli jego zdobyczny samochód sztabowy za cofającego się przeciwnika, częsty incydent w tym okresie. Po zapadnięciu nocy „Littorio” ruszyła z okolic Fuka na południe w głąb pustyni. Dywizja poruszała się w dwóch kolumnach: Bitossi z 51. bpanc. z 133. pułku panc. (ppłk Zappala) bliżej wybrzeża; jego zastępca, Becuzzi, z 12. pułkiem bersalierów (płk Amoroso), bardziej w głębi lądu. Marsz dywizji był szybki i sprawny, towarzyszyły mu flary zrzucane przez alianckie samoloty, które poszukiwały celu dla siebie.

O brzasku słońca 30 czerwca okazało się, że od morza, aż pod depresję Kattara na południu, wszędzie znajdują się przemieszane ze sobą wojska Osi i alianckie. Nikt nie zdawał sobie sprawy z rozmieszczenia i siły przeciwnika. W takiej sytuacji musiało dość do całej serii przypadkowych starć. Wczesnym rankiem na tyły włoskiego XX KA wyszła brytyjska 7. BZmot., która pędziła na złamanie karku, by wydostać się z matni, a odkryła, że drogę blokują jej Włosi. Brytyjczycy natarli z całą siłą, by się przebić, przy okazji zatrzymując marsz Włochów. Obecny stan XX KA był katastrofalny – liczył 14 czołgów, 38 dział i mniej niż 2100 ludzi. Włosi zdołali odrzucić przeciwnika i kontynuowali dalszy marsz na wschód, zgodnie z ponagleniami Rommla.

Tego samego ranka „Littorio” znajdowała się na południowy wschód od El Daba, poruszając się na wschód w dwóch kolumnach, wówczas dywizja starła się z 4. BPanc. O świcie 51. batalion pancerny dostał się pod silny i precyzyjny ostrzał artylerii, śmiertelnie ranny został Zappala, mimo to aż do zgonu kierował walką swoich ludzi. Wiele M14 zostało wyłączonych z walki, część z nich płonęła. Porucznik karabinierów Musolino wiedział o obecności wrogich czołgów na odsłoniętej flance południowej kolumny, która nie miała żadnych czołgów. Wskoczył do najbliższego M14 i celowo kazał zająć pozycję pomiędzy bersalierami i wrogimi czołgami. Jego postawa pomogła odpędzić wrogie czołgi, ale jego wóz stanął w płomieniach. Musolino przez półtora godziny ukrywał się przed przeciwnikiem, ale w końcu dostał się do niewoli.

Na całe szczęście przeciwnik także myślał głównie o marszu na linię El Alamein i nie skupiał swoich wysiłku na niszczeniu wojsk Osi. Brytyjskie czołgi po prostu przetoczyły się przez pozycje 51. batalionu, starając się przy tym spowodować jak najwięcej szkód. W krótkim boju spotkaniowym Brytyjczycy zgłosili zniszczenie 13 M14, ale za cenę utracenia pewnej ilości swoich czołgów. Dywizja „Littorio” zameldowała, że wszystkie jej 30 czołgów zostało trafionych, a 20 zostało wyłączonych z akcji, ponadto stracono 100 ludzi. W dodatku 133. pułk artylerii został zredukowany do zaledwie sześciu dział (faktycznie nie znajdował się wówczas z macierzystą dywizją, a do nie przydzielono jako wsparcie ledwie baterię artylerii – artykuł o DPanc. „Littorio” już wysłałem do jednej z redakcji, ale warto zasygnalizować), a zapasy amunicji były na wykończeniu.

Czołg Valentine oglądana przez bersalierów. UWAGA! Bardzo ważna zmiana w organizacji pracy strony – w większości przypadków wpisy będą ukazywać się w weekendy. W tygodniu skupiam się całkowicie na pracy.

26 czerwca 1942 Rommel wydał rozkazy do natychmiastowego ataku na Mersa Matruh. XX KA, z dywizjami „Ariete” i „Trieste”, miał wspierać DAK, który miał zaatakować w centrum brytyjskiej obrony po obu stronach Minqar Qaim, podczas gdy niemiecka 90. Dywizja Lekka miała okrążyć samo Mersa Matruh. Dywizja „Littorio” była rezerwą, gotową w każdej chwili wykorzystać sukces na którymkolwiek z kierunków. W tej chwili XX KA meldował ledwie 44 M14 gotowe do boju, poniesiono bowiem duże straty w wyniku awarii i nalotów wrogiego lotnictwa. Jeszcze podczas ostatnich przygotowań Włosi ponieśli dużą stratę. O 10.30 gen. Baldessare (d-ca XX KA) był jak zwykle przy wysuniętych elementach swoich wojsk. W rejonie Bir el Kanayis wizytował wysuniętą kolumnę Dywizji „Trieste”, w dwóch samochodach sztabowych podróżował z gen. Guido Piacenza, dowódcą artylerii korpusu, oraz płk Vittorio Raffaelli, dowódcą wojsk inżynieryjnych. Nadeszły raporty o obecności w okolicy brytyjskiej 7. DPanc., którą Baldessare chciał zlokalizować i zaatakować.

Cztery minuty później nad kolumną zjawiła się formacja alianckich myśliwców bombardujących. Ich piloci dostrzegli samochody sztabowe i zrobili nawrót, by je zaatakować. Włoscy kierowcy próbowali uniknąć ataku, ale samoloty zrzuciły bomby, które wyrzuciły oba samochody w powietrze. Piacenza zginął na miejscu, Baldessare i Raffaelli odnieśli śmiertelne rany, ten drugi zmarł kilka chwil później. Jeszcze przytomnego Baldessare odwieziono do szpitala Dywizji „Ariete”, którą wcześniej dowodził. Pomimo udzielenia mu wszelkiej możliwej pomocy generał zmarł. Nawet na łożu śmierci jego największą troską były losy jego podwładnych. W ostatnich chwilach życia wezwał dowodzącego „Ariete” gen. Giuseppe De Stefanisa i przekazał mu dowodzenie korpusem. Baldessare zmarł ok. 14.00 26 czerwca. Strata tych oficerów była wielkim ciosem dla Włochów, zwłaszcza Baldessare, który wzorowo dowodził korpusem w okresie majowo-czerwcowych walk.

Śmierć Baldessare i będąca jej konsekwencją reorganizacja dowodzenia znacznie opóźniły postępy korpusu. XX KA przejął De Stefanis, a „Ariete” jego zastępca gen. Francesco Arena. Włosi spóźnili się podczas ataku Rommla na Mersa Matruh, ale nie byli w tym odosobnieni. Braki paliwa i ataki z powietrza spowodowały poślizg w ataku DAK i XX KA. Włosi i Niemcy starli się z 4. BPanc. pod Kanayis, niszcząc wspólnie 18 jej czołgów. O 17.00 XX KA nadal znajdował się na zachód od Kanayis, będąc nieco w tyle za prawym skrzydłem 15. DPanc. Natarcie Osi nie ruszyło aż do późnego wieczora.

Główny szturm Mersa Matruh rozpoczął się od rana 27 czerwca. „Littorio” wsparła 21. DPanc. i 90. DLekk. na północy, reszta XX KA wspierała 15. DPanc. na południu. Południowe ramie natarcia szybko wyhamowało, gdy 15. DPanc. wpadła na 4. BPanc. i 7. BZmot. na szlaku Siwa. Z pomocą przyszedł włoski XX KA i po południu wspólnymi siłami odrzucono Brytyjczyków w stronę Bir Khalda. W tym czasie na północy, mająca ledwie 21 czołgów 21. DPanc. znalazła się za pozycjami nowozelandzkiej 5. BP w rejonie Minqar Qaim, 90. DLekka. omijała Mersa Matruh, by osiągnąć drogę nadmorską na wschód od miasta, a wspierająca je „Littorio” osiągnęła Bir Shineina. Pod koniec dnia wojska Osi wdarły się głęboko w alianckie linie, ale były rozciągnięte i nie miały z sobą kontaktu. Na północy 90. DLekk. znalazła się na drodze nadmorskiej, „Littorio” ok. 16 km na zachód od niej, a 21. DPanc. o 8 km na południe od Włochów. Na południu 15. DPanc. i XX KA znajdowały się 8 km na zachód od Bir Khalda. Brytyjczycy nie byli najwyraźniej świadomi, jak słabe są wojska Osi, i nakazali odwrót celem uniknięcia okrążenia. Nocą zwinęli swoje pozycje i rankiem osiągnęli Fuka. Wyjątkiem był brytyjski X KA, do którego rozkaz nie dotarł i pozostał on w Mersa Matruh.

Włoskie czołgi średnie podczas ofensywy w Egipcie, lato 1942 r. Najbliższe wpisy to ponownie książka Iana Walkera, „Iron Hulls Iron Hearts”, czyli włoska broń pancerna w Afryce.

Podczas przygotowywania ofensywy pod Gazalą, Rommel musiał pogodzić się, że w razie upadku Tobruku wszystkie siły zostaną skupione na zdobyciu Malty. 22 czerwca 1942 twierdzę zdobyto, ale Lis Pustyni nie był chętny do porzucenia własnych ambicji na rzecz wyeliminowania niezłomnej wyspy. Chciał kontynuować natarcie na Aleksandrię i Kair. Oś nie miała dość zasobów do przeprowadzenia obu akcji jednocześnie, trzeba było dokonać wyboru. Zwłaszcza wśród Niemców nie było entuzjazmu do ataku na Maltę, uważano, że będzie to kosztowna powtórka z Krety. Wyrażano także opinię, że ostatnie ciężkie naloty zneutralizowały środki ofensywne wyspy.

Z drugiej strony ciężko było przypuszczać, by kolejny raz nadarzyła się okazja do zakończonego powodzeniem ataku na Egipt. Brytyjczyków należało ścigać i nie dać im czasu na złapanie oddechu. 23 czerwca odwołano desant na Maltę, a Rommel dostał wolną rękę. Upalnym latem 1942 r. w głąb Egiptu ruszyły bardzo wykrwawione i zmęczone walką wojska Osi (bitwa pod Gazalą rozpoczęła się pod koniec maja; tradycyjnie najgorzej miał się włoski piechur – 23 października 1942, gdy rozpocznie się decydująca bitwa pod El Alamein, większość włoskich dywizji piechoty zainauguruje… 30 miesiąc non stop na pierwszej linii). Nie należało w najbliższym czasie oczekiwać nowych wojsk, ani uzupełnień dla tych już obecnych w Afryce. Nowa ofensywa bazowała na entuzjazmie związanym z ostatnimi sukcesami i ogromnych zasobach (paliwo!) zdobytych w Tobruku.

Bardzo wyczerpane były obie włoskie dywizje pancerne – ich początkowe stany wynosiły po 6500 ludzi i 189 czołgów. Obecnie żadna z nich nie miała powyżej tysiąca ludzi gotowych do walki. „Ariete” miał 34 czołgi M14, 50 dział polowych, 20 samochodów pancernych i 100 ciężarówek. Relatywnie świeża „Littorio” miała 60 M14, co ważniejsze zyskała już obycie na nowym froncie. Obie dywizje wzmocniły swój potencjał na szeroką skalę wcielając do swoich szeregów pojazdy i inne wyposażenie zdobyte na przeciwniku. Jednak straty bojowe i powstałe w wyniku awarii w dużym stopniu przeważały nad uzupełnieniami. Ważną zdobyczą były powszechnie używane przez Włochów 25-funtowe haubicoarmaty. Stan ich własnych mundurów spowodował, że żołnierze włoscy dość powszechnie przebrali się w sorty mundurowe zdobyte w Tobruku.

23 czerwca włoski XX KA, czyli dywizje „Ariete”, „Littorio” i zmotoryzowana „Trieste”, pod dowództwem gen. Baldassare, wdarły się przez granice Egiptu. Siła całego korpusu to ledwie 3600 piechurów i 90 czołgów. Uderzenie trafiło jednak w próżnię, Brytyjczycy wycofali się aż do Mersa Matruh. Podczas pościgu przez Egipt wojska Osi były coraz częściej atakowane przez wrogie lotnictwo. XX KA poruszał się na północ od linii kolejowej, meldował nalot bombowy po południu, a później w nocy. Własne lotnictwo nie dawało żadnej osłony maszerującym wojskom, gdyż konieczne było dopiero przebazowanie na nowe lotniska w Egipcie. Marsz „Littorio” został zatrzymany podczas naloty o skali nieznanej dotąd tej dywizji. Bombardowania i nękające naloty ostrzeliwujących kolumny myśliwców trwały cały czas, szeregi topniały, a żołnierze nawet nocą nie mieli czasu na odpoczynek. Tak przebiegały kolejne dni.

25 czerwca 1942 XX KA minął Sidi Barrani, czyli miejsce w Egipcie, gdzie poprzednio najdalej wdarły się wojska Osi. W bliskiej odległości minięto Nibeiwę, gdzie w 1940 r. koledzy obecnych pancerniaków walczyli na swoich M 11/39 z Matildami, nie mając nawet realnych szans na poważne uszkodzenie brytyjskich wozów. Co jakiś czas kolumny stawały na otwartej pustyni i niecierpliwie czekały na dowiezienie benzyny. „Littorio” spędziła niemal cały 25 czerwca na oczekiwaniu na kolumny zaopatrzeniowe. Na pustyni dochodziło do spotkań z cofającymi się kolumnami wroga. Obie strony były jednak tak wyczerpane, że najczęściej ignorowały siebie nawzajem. Celem dla obu stron było Mersa Matruh. Brytyjczycy chcieli oprzeć obronę o ten niewielki, ale dobrze ufortyfikowany port. Wojska Osi zamierzały zaś ich uprzedzić.