Wojna Mussoliniego

1917 r.:

31 października: Bitwa pod Ragogną. Dzięki wysiłkom z dni poprzednich udało się stworzyć linię obrony nad rzeką Tagliamento. Jednak w wielu punktach linia włoskiej obrony miała duże luki, które mógł wykorzystać nieprzyjaciel. Żołnierz włoski miał za zadanie utrzymać mosty i zapobiec, by Niemcy lub Austriacy postawili stopę na drugim brzegu rzeki. Łudzono się, że tą improwizowaną pozycje uda się utrzymać, a następnie wzmocnić.

Stworzono korpus specjalny dowodzony przez gen. De Giorgio, któremu polecono bronić odcinka w środkowym biegu Tagliamento, gdzie znajdowały się trzy niezwykle ważne mosty. Wchodzące w jego skład oddziały miały znacznie zredukowane stany i były zmęczone trudnym odwrotem.

Na lewym brzegu Tagliamento, na Monte Ragogna, będącej prawdziwym bastionem strzegącym mostów, pozostawiono Brygadę „Bologna”, którą w praktyce poświęcano. Tuż za jej plecami znajdowały się filary wysadzonych w powietrze mostów. Nie zdążono jednak zniszczyć mostu Cornino: niewielka ilość i słaba jakość materiałów wybuchowych użytych do tego celu sprawiły, że jedynie go uszkodzono. Był to fatalny błąd.

Wojska austro-niemieckie z furią natarły na linię Tagliamento. Pomimo mężnej obrony Brygady „Bologna” i całej obrony Włochów, która wytrwała dwa dni, w kilku punktach udało się sforsować rzekę, głównie w rejonie Cornino. Linii Tagliamento nie można było już utrzymać. Duża część wojsk broniącego górnego Tagliamento, a które wycofały się tu z Karnii, została otoczona przez przeciwnika, który przedarł się na drugi brzeg w środkowym biegu rzeki. Pomimo kilku wartych podkreślenia epizodów obrony, wiele jednostek zostało dosłownie startych w pył. Droga na zachód stała dla wojsk Państw Centralnych otworem. Teraz zagrożona została także włoska 4. Armia walcząca w Dolomitach. Dalszy marsz Austriaków i Niemców oznaczałby, że wyszliby oni na jej tyły.

1 listopada: doszło do infiltracji włoskich pozycji na odcinku górnego Tagliamento, co oznaczało możliwość wdarcia się wroga w rejon włoskich płaskowyżów i odcięcia odwrotu armii włoskiej z regionu Friuli. Spowodowało to konieczność dalszego odwrotu i zajęcia krótszego frontu niż ten nad Tagliamento. Także 4. Armia dostała rozkaz odwrotu, porzucając obszar, w którym walczyła przez trzy ostatnie lata. Wojska rezerwowe poczęły tworzyć linię obrony, która ciągnęła się od płaskowyżów pod masyw Grappa, a następnie dalej wzdłuż Piawy do Adriatyku.

3-4 listopada: rozpoczął się odwrót 4. Armii gen. Nicolisa di Robilant z frontu w Dolomitach i Cadore. Zarządzony z opóźnieniem, także ten odwrót był świadkiem wielu starć cofających się Włochów z czołówkami niemieckiej 14. Armii, próbującej ją odciąć od zaplecza. Osłona tego manewru wymusiła poświęcenie kilku oddziałów, które dostały rozkaz obrony do końca różnych miejscowości prowincji Belluno. 4 Armia zajęła teraz pozycje w masywie Grappa.
————————————————————————-
Komunikaty Comando Supremo:

Artykuł mojego autorstwa o tragicznym odwrocie Korpusu Alpejskiego na froncie wschodnim zimą 1943 roku ukaże się w piątek na łamach Techniki Wojskowej Historia. Oficjalka wkrótce.

Zapraszam do zakupu książki mojego autorstwa: „Betasom. Włoska broń podwodna w bitwie o Atlantyk (1940-1945)”! Wszystkie szczegóły znajdziesz tutaj: http://wojna-mussoliniego.pl/?p=5897

Wystarczy zgłosić taką chęć w komentarzach lub na PW na fan page’u lub napisać na e-mail: marek.sobski@interia.eu

1917 r.:

28 października: podczas przeprawiania się przez Torre, młody bersalier VI Pułku Bersalierów Delfino Borroni, został schwytany przez dwóch niemieckich żołnierzy. Na swoje szczęście nie trafił do obozu jenieckiego, ale pozostał w rejonie Udine, gdzie kopał okopy i wykonywał inne prace. Borroni zdołał zbiec z niewoli 30 października 1918 roku. Pochodzący z Turago Bordone (Pavia) Borroni był najdłużej żyjącym włoskim weteranem I WŚ, zmarł w 2008 roku w wieku 110 lat.

30 października: bitwa pod Codroipo, której stawką była kontrola nad mostami na rzece Tagliamento. Zdobywszy Udine, swój zwycięski marsz kontynuowała niemiecka 14. Armia von Belowa. Maszerując ze wschodu na zachód kierowała się ku Tagliamento, a częścią sił wykonała też manewr po osi północ-południe, by zaatakować prawą flankę 3. Armii księcia Aosty wycofującej się z Friuli po ewakuacji z Krasu, oraz części 2. Armii podążającej tą samą drogą.

Ci żołnierze włoscy, którym po piętach deptali też Austriacy, byli zagrożeni okrążeniem i przyparciem do brzegów morza. W związku z tym całe Regio Esercito stanęło w obliczu sytuacji, która mogła rzucić je na kolana. Włosi mogli stracić właściwie połowę swojej armii, a rząd de facto byłby zmuszony prosić przeciwnika o zawarcie pokoju. Utrata mostów na Tagliamento oznaczałaby, że realnie nie byłoby komu bronić Włoch.

Dla obrony prawej flanki wydzielono więc siły, które otoczyły łukiem miejscowość Codroipo, a także zorganizowano inne punkty obrony rozrzucone pomiędzy południowo-zachodnimi peryferiami Udine i Tagliamento.

Było to imponujące starcie, mające charakter zarówno bitwy manewrowej jak i pozycyjnej, w które aktywnie i pasywnie zaangażowane były dziesiątki tysięcy żołnierzy, w tym najlepsze brygady włoskie: „Sassari” i „Granatieri di Sardegna”. Wszystko to, by utrzymać tzw. ponti della Delizia (mosty w mieście Ponte della Delizia i okolicy) na Tagliamento, by 3. Armia mogła wycofać się nad Piawę w jak największym porządku.

Bitwa pod Pozzuolo i Mortegliano. Jedną z bez wątpienia najsłynniejszych bitew tej fazy wojny było stracie pod Pozzuolo del Friuli. Pułki kawalerii „Genova” i „Novara”, wraz z BP „Bergamo” i batalionem bersalierów stawiały przez wiele godzin opór liczniejszym wojskom austro-niemieckim, które nacierały z różnych kierunków. Przy kilku okazjach włoska kawaleria wykonywała szarże, które miały zmniejszyć presję na włoskie pozycje.

Podczas jednej z szarż pułk „Novara” przełamał okrążenie Pozzuolo i zdołał uniknąć pójścia do niewoli. Przez lata bitwa ta była jednym z niewielu epizodów wartych podkreślenia podczas odwrotu znad Isonzo, gloryfikowaną przez jej bohaterów (kawaleria była rodzajem broni „opanowanym” przez włoską szlachtę), ale przez to haniebnie zrzucającą winę za październikową klęskę na żołnierzy piechoty, co dodatkowo potwierdzały biuletyny wydawane przez Cadornę. Za bitwę pod Pozzuolo przyznano także nadzwyczajną ilość medali waleczności wojskowej: pięć złotych i około 100 srebrnych.

Po południu w Mortegliano, na południe od Pozzuolo, 21. Pułk Bersalierów, 240. pp z BP „Pesaro” i resztki 38. pp z BP „Ravenna” toczyły wyjątkowo ciężkie walki z awangardą austro-węgierskiej VII Brygady Górskiej złożonej głównie z Bośniaków, która za cenę ciężkich strat opanowała miejscowość do 20.00, a następnie podpaliła ją w odwecie za długi opór stawiany przez Włochów.

Opisane boje przeciągnęły się i trwały również przez cały dzień 30 października w rejonach Pozzuolo-Mortegliano i Codroipo-Rivolto-Villacaccia-Flambro, dzięki czemu niemieckie dywizje 200., 26., 117. i 5., a także austriacka 1., nie zdołały zagrozić skrzydłu 3. Armii włoskiej, która nieniepokojona przeprawiła się przez Tagliamento. Niebawem zajęła pozycje nad Piawą i to głównie na jej barkach spoczęło powstrzymanie tam całej Isonzo Armee.

Powstał rząd Orlando, z Sonnino nadal będącym ministrem spraw zagranicznych, Nittim jako ministrem skarbu i Bissolatim jako ministrem… assistenza di guerra – nie mam koncepcji, pomocy wojennej, wsparcia wysiłku wojennego, coś koło tego.

Na front włoski przybyło kilka dywizji angielskich i francuskich (ale pamiętajmy: poważne kontyngenty włoskie od długiego czasu walczyły we Francji, Albanii, na froncie salonickim i na Synaju, więc zbyt pochopne rzucanie hasła „musieli ratować Włochów” byłoby tylko w niewielkiej części uzasadnione – punkt ciężkości działań wojennych przesunął się chwilowo na front włoski, więc trzeba było interweniować, by z drużyny nie ubył jeden z zawodników).
————————————————————————-
Komunikaty Comando Supremo:

Artykuł mojego autorstwa o tragicznym odwrocie Korpusu Alpejskiego na froncie wschodnim zimą 1943 roku ukaże się w piątek na łamach Techniki Wojskowej Historia. Oficjalka wkrótce.

Zapraszam do zakupu książki mojego autorstwa: „Betasom. Włoska broń podwodna w bitwie o Atlantyk (1940-1945)”! Wszystkie szczegóły znajdziesz tutaj: http://wojna-mussoliniego.pl/?p=5897

Wystarczy zgłosić taką chęć w komentarzach lub na PW na fan page’u lub napisać na e-mail: marek.sobski@interia.eu

1917 r.:

27 października: bitwa pod Cividale. W wąwozie San Quirino, u wyjścia doliny Valle di Natisone na równinę, na wschód od Cividale, brygady „Ionio”, „Ferrara”, „Milano”, „Avellino” oraz pozostałości brygad „Spezia” i „Elba” (razem około 15 000 strzelców) w połowie złożone ze świeżego rekruta, przez siedem godzin powstrzymywały pięć dywizji niemieckich weteranów (razem 40 000 ludzi) pomiędzy Castelmonte, Monte Purgessimo i Monte dei Bovi, by osłonić odwrót 2. i 3. Armii z frontu nad Isonzo. Była to tzw. pierwsza bitwa „odwrotu walką” po Caporetto. Prawdziwie desperacka obrona całkowicie zapomniana przez włoską historiografię.

28 października: bitwa o Udine. W ostatniej próbie obrony Udine i zatrzymania wrogiego natarcia, wojska włoskie wycofujące się znad Isonzo podjęły obronę do ostatka na linii rzeki Torre na wschód od tego miasta. Wiele brygad, wyczerpanych, w odwrocie, mających braki w amunicji i niepełne składy („Messina”, „Ferrara”, „Firenze”, „Arno”, „Taranto”, „Belluno”, „Girgenti” i „Treviso”), których część walczyła dzień wcześniej pod Cividale, zajęło pozycje na linii rzeki w oczekiwaniu mających nadejść wydarzeń, a na ich tyłach reszta wojsk 2. i 3. Armii maszerowały nad Tagliamento.

Już od wieczora 27 października generał von Berrer, zwycięzca spod Rygi, ekspert od manewru w głąb wrogiego ugrupowania, dowódca LI KA niemieckiej 14. Armii, rozkazał 200. i 26. Dywizji nocny marsz na Udine. Podczas gdy gen. Hofacker z awangardą swojej 26. Dywizji pomylił drogę i wyszedł na lewy brzeg Torre w rejonie Pradamano, to 4. Pułk Jäger z 200. Dywizji wczesnym świtem 28 października zdołał przekroczyć Torre w Beivars, korzystając z dużego rozciągnięcia pozycji niedobitków BP „Salerno”. Nad strumieniem Torre rozlokowano resztki brygad, które walczyły pod Cividale („Salerno”, „Firenze” i 14. Pułk Bersalierów) i bataliony Brygady „Messina”; jej batalion I/94. pp był dowodzony przez sycylijskiego kapitana, pochodzącego z Castelbuono, Pietro Di Galbo, który zaatakowany od boku przez niemieckie karabiny maszynowe, zebrał swoich ludzi i pomimo braku osłony próbował bronić się ogniem karabinowym: ciała jego i wszystkich jego podkomendnych następnego dnia odnalazły tamtejsze kobiety.

Na moście kolejowym San Gottardo polegli bohaterską śmiercią także dowódcy batalionów z BP „Firenze” Francesco Del Greco z Modigliana i Filippo Douglas Scotti.

Od początku było jasnym, że obrona Udine ma jedynie zahamować napór przeciwnika, bo w jego zatrzymanie na tym etapie walk odwrotowych nie wierzono. Badoglio powierzył to zadanie tysiącowi ardytów pod dowództwem kpt. Maggiorino Radicati z Primeglio: mieli oni zatrzymać Niemców, którzy przeprawili się pod Beivars, by XXVII KA mógł przejść na zachód od miasta i skierować się na San Daniele mając osłoniętą prawą flankę. Doskonale wyszkoleni i pełni zapału do walki arditi walczyli o każdy dom, stosując przy tym taktykę polegającą na ciągłej zmianie pozycji tak, że żadnej ulicy w Udine Niemcy nie mogli długo uznać za w pełni przez siebie kontrolowaną. W rejonie miejscowości San Gottardo w włoską zasadzkę wpadł samochód niemieckiego generała Alberta von Berrera, człowieka zaufania von Belowa, który zginął podczas wymiany ognia. Później walki rozprzestrzeniły się także na doliny otaczające Udine, pomiędzy Porta Pracchiuso i Porta Gemona. Walki w samym mieście stopniowo wygasały, a ostatni oddział ardytów stawiał opór zabarykadowawszy się w tamtejszym zamku. Dzięki ich poświęceniu wycofujące się wojsko zyskało trochę wytchnienia, a ludność miasta zdołała się ewakuować.

Nocą 28/29 października Niemcy zdołali opanować Udine, które następnie splądrowali. Nieco na południe od niego, z zadaniem osłonięcia żołnierzy cofających się z rejonu Gorizii, została pospiesznie stworzona dywizja specjalna złożona z różnych jednostek mobilnych i bersalierów, dowodzona przez gen. Boriani, która wytrwale broniła się nad Torre w rejonie Pradamano.
————————————————————————-
Komunikaty Comando Supremo:

Fan page TW Historia zapowiedział artykuł mojego autorstwa o tragicznym odwrocie Korpusu Alpejskiego na froncie wschodnim zimą 1943 roku. Na dniach ukaże się także zapowiedź na Wojnie Mussoliniego.

Zapraszam do zakupu książki mojego autorstwa: „Betasom. Włoska broń podwodna w bitwie o Atlantyk (1940-1945)”! Wszystkie szczegóły znajdziesz tutaj: http://wojna-mussoliniego.pl/?p=5897

Wystarczy zgłosić taką chęć w komentarzach lub na PW na fan page’u lub napisać na e-mail: marek.sobski@interia.eu

Zapowiadałem na dzisiaj kilka słów podsumowania dotychczasowego jej życia i pytanie o Wasze opinie, ale sprzedaż idzie siłą rozpędu, wiele książek jest w trasie, a u części czytelników trafiła ona do kolejki. Dlatego uznałem, że mamy na to jeszcze czas i zmieniłem plany. Dotychczasowy feedback od czytelników zawiera się w przedziale bardzo dobra – fantastyczna, a kto uważa inaczej niech pierwszy rzuci kamieniem. Dlatego z czystym sumieniem polecam!

1917 r.:

8 października: pułkownik Odoardo Marchetti, szef Ufficio informazioni (wydziału informacyjnego) Comando Supremo, oświadcza Cadornie: „ostatnią dekadę października należy uznać za najdogodniejszy termin dla przeprowadzenia wrogiej ofensywy”.

Generał Capello zarządził w Cormòns – siedzibie sztabu 2. Armii – konferencję dla dowódców i ich szefów sztabów korpusów armijnych i artylerii, by omówić organizację obrony na wypadek wrogiej ofensywy. Uzgodniono przygotowanie drugiej linii obrony, z której w razie załamania się pierwszej linii wyszłaby własna kontrofensywa.

10 października: eksplozja włoskiej miny na Buse dell’Orco w masywie Colbricon (łańcuch górski Lagorai). Zginął austriacki miner, który pracował w szybie zasypanym przez skały. Włochom nie udało się tym samym wysadzić wrogich pozycji znajdujących się na 2187 m n.p.m.

15 października: do Foggi przybyła grupa amerykańskich pilotów mająca przejść przeszkolenie na bombowcach Caproni, zgodnie z porozumieniem zawartym pomiędzy rządami USA i Włoch. Grupie młodych lotników przewodził jeden z najbardziej lubianych polityków w Wielkim Jabłku (nie wiedziałem, chodzi o Nowy York): Fiorello La Guardia, który w 1933 roku zostanie burmistrzem Nowego Yorku.

18 października: potwierdziła się obecność niemieckich dywizji na przyczółku Tolmino. Generał Capello (2. Armia) od 4 października przebywał w Cormòns, gdzie leczył ciężkie zapalenie nerek. Tymczasowe dowodzenie 2. Armią przejął gen. Luca Montuori.

20 października: dezerter z C.K. armii, czeski podporucznik Tichy, wraz z trzema towarzyszami, zjawił się w rejonie wysuniętych włoskich pozycji na Monte Vodil – nieco na zachód od Tolmino, gdzie miała zacząć się austro-niemiecka ofensywa. Tichy zeznał, że z powodu niepogody natarcie odłożono i najpewniej rozpocznie się ono 24 października, a jej założeniami było przełamanie włoskich linii na odcinku pomiędzy Doljie a Santa Lucia, czyli naprzeciw przyczółka mostowego Tolmino, oraz zajęcie Monte Kolovrat, na drugim brzegu Isonzo.

21 października: w sektorze Monte Mrzil (także rejon Tolmino) zjawił się kolejny dezerter – por. Michael Maxim, mający rumuński korzenie, dowódca kompanii, mający przy sobie mapy oraz inne dokumenty, w tym godzinną tabelę ognia artyleryjskiego na poszczególne fazy ostrzału, zakładającą użycie silnych środków chemicznych, ponadto zdobyte w ten sposób dane wywiadowcze potwierdzały, że Mrzil będzie jednym z celów wrogiego natarcia. Włosi ignorują napływające sygnały, podejrzewają, że jest to zamierzona akcja dezinformacyjna przeciwnika.

Zapraszam do zakupu książki mojego autorstwa: „Betasom. Włoska broń podwodna w bitwie o Atlantyk (1940-1945)”! Wszystkie szczegóły znajdziesz tutaj: http://wojna-mussoliniego.pl/?p=5897

Padło słuszne pytanie o dalsze losy porucznika Pivko (wczoraj pisałem o nim per kapitan, ale chyba błędnie). Otóż on i inni dezerterzy zmienili zwyczajnie front. Ljudevit Pivko przywdział mundur armii włoskiej, w której został kapitanem, i dalej walczył o swoją sprawę – wolność narodów Imperium Habsburgów. Na kołnierz jego włoskiego munduru naszyto czeską flagę narodową, a on sam współpracował z włoskim wywiadem kontaktując się z żołnierzami C.K. armii gotowymi do zdrady. Z dezerterów i jeńców Włosi formowali swoje jednostki, o których jeszcze będzie, ale dla przykładu zajrzyjcie do tego artykułu: https://tramwajcieszynski.pl/jak-gorale-bili-sie-z-czechami/?fbclid=IwAR0ESf99rpxw-QbLBbfjvYUJ8qZ3cUCj_QNq87967kkUd2JImNdaYTRTjFo

19 września: szczyt Colbricon doznał dalszych uszkodzeń po eksplozji trzeciej włoskiej miny, która jednak nie spowodowała strat po stronie austriackiej i nie przyczyniła się do opanowania wrogich pozycji.

26 września: w masywie Marmolada ściana „forcella V” (znowu jakaś terminologia górska, której ja nie ogarnę, forcella to widelec/widły etc., no i dzielnica Neapolu znana z rewelacyjnej „Gomorry”) została wysadzona przez Austriaków za pomocą ok. 1250 kg materiałów wybuchowych. Skalne rumowisko powstałe po wybuchu pochłonęło ciała 15 żołnierzy włoskich. Do dzisiaj (książka z 2014 roku) nie uda się odnaleźć śladu tunelu oraz komory minowej.

27 września: na Monte Sief, pomimo, że zawiodła pierwsza kontrmina, Włosi ponownie próbowali zakłócić przygotowania Austriaków do podłożenia ich własnej miny o dużym ładunku materiałów wybuchowych. Jedynym efektem włoskich starań było lekkie uszkodzenie pozycji znanej jako „dente del Sief” (dente = ząb/kieł). Czterech austriackich minerów zmarło z powodu wydzielającego się po eksplozji gazu. Szkody wyrządzone austriackiemu chodnikowi były minimalne i prace trwały.

29 września: na Monte Pasubio Austriacy, w pierwszej z 10 eksplozji, spowodowali śmierć ponad 30 Włochów za pomocą miny z 500 kg materiałów wybuchowych podłożonej pod siodłem oddzielającym Dente austriaco i Dente italiano.

1 października: Cadorna, wyruszywszy z Udine po dwutygodniowym urlopie w willi hrabiny Camerini w Monte Berico, rozpoczął inspekcję odcinka frontu, z którego niebawem miała ruszyć niemiecko-austriacka ofensywa.

Na Monte Pasubio, w odpowiedzi na minę austriacką, Włosi przygotowali 16 ton materiałów wybuchowych pod siodłem oddzielającym oba „kły” (denti) i wysadzili je powodując powstanie krateru szerokiego na 40 i głębokiego na 20 metrów. Z powodu gazu, który przedostał się do austriackiej galerii zginęło 12 Austriaków.

7 października: ukończono budowę „drogi Cadorny”, która miała łączyć Nizinę Wenecką z Masywem Grappa. Jest stworzenie Cadorna zlecił pod koniec lata 1916 roku. Poważne zagrożenie załamania się sektora frontu w rejonie Płaskowyżu Asiago i doliny Valsugana wymusiło na włoskim szefie Sztabu Generalnego podjęcie serii nadzwyczajnych środków. Masyw Grappa został uznany za niezwykle ważny punkt strategiczny w przypadku, gdyby trzeba było porzucić front dolomityjski. Dotąd istniało tylko kilka dróg prowadzących przez góry. Dlatego Cadorna zaplanował i rozkazał zbudować tą długą trasę płk wojsk inżynieryjnych Antonio del Fabbro. Włoski głównodowodzący wykazał się dobrą intuicją, a droga będzie miała duże znaczenie podczas dalszych etapów wojny.

Zapraszam do zakupu książki mojego autorstwa: „Betasom. Włoska broń podwodna w bitwie o Atlantyk (1940-1945)”! Wszystkie szczegóły znajdziesz tutaj: http://wojna-mussoliniego.pl/?p=5897