Wojna Mussoliniego

Zniszczona kolumna włoskiej 8. Armii, naddoński step w zimie 1942/1943 r. Na pierwszym planie Fiat 626 NM. Ostatni wpis w temacie Czarnych Koszul w ZSRR.

W kolejnych dniach straty po stronie włoskiej gwałtownie wzrosły, jednakże oddziałom udawało się stawiać opór wobec przytłaczających sił sowieckich. Grupa „Leonessa” została niemalże unicestwiona: z 1792 żołnierzy ze stanu początkowego zostało jedynie 400.

Niedobitki oddziałów Milicji, po długim marszu w temperaturze dochodzącej do -36 stopni, dotarły do Mitrofanowki, gdzie znajdowała się dowództwo zgrupowania „23 Marzo”. Generał Zanghieri podjął próby reorganizacji wciąż podległych mu sił i przygotowania ich do dalszej walki, jednakże 21 grudnia 1942 liczba łącznie poniesionych strat osiągnęła 1536 żołnierzy.

30 grudnia, dowództwo ARMIR rozkazało resztkom dwóch Raggrupamenti CC.NN sformować się w dwa bataliony, ale z powodu fatalnej kondycji niedobitków, zdecydowano nie wykorzystywać ich do zadań operacyjnych. 4 stycznia, zostały odtworzone dwa bataliony „M” z „Valle Scrivia” i „Leonessa”, zostały uzupełnione o jedną kompanię strzelców i jedną kompanię karabinów maszynowych. Oddziały te rozpoczęły odwrót, który skończył się nocą z 16 na 17 marca wraz z wyruszeniem pociągu przewożącego je do Włoch.

Oprócz oddziałów operacyjnych, na terenie Związku Radzieckiego funkcjonowała również Milicja Drogowa. Jednostka w sile kompanii składała się z dowództwa i trzech manipuł z łącznym stanem osobowym na poziomie 4 oficerów, 7 podoficerów i 98 milicjantów. Do ich dyspozycji oddano samochód, ciężarówkę, półciężarówkę Fiat i 91 motocyklów Guzzi. Do zadań oddziału należał nadzór nad ruchem drogowym, jak i eskorta jeńców. Wraz z wysłaniem do Rosji nowych oddziałów, pojawiła się nowa centruria (6.). Niektórzy milicjanci utknęli razem z Niemcami w Stalingradzie, walczyli do końca przeciwko Armii Czerwonej.

Wartość bojowa Czarnych Koszul w Rosji została doceniona także przez przeciwników, takich jak przewodniczący Komunistycznej Partii Związku Radzieckiego Nikita Chruszczow, który w wywiadzie z Giuseppe Cardacci Pisanellim tak wypowiadał się o Milicji:

„Walczyłem przeciwko Włochom w rejonie Doniecka, gdzie miałem na przeciwko sobie Czarne Koszule, których uważałem za najbardziej walecznych wśród nich. Walczyli bardzo dobrze i myślałem, że dzieje się tak z powodu niechęci do nas. Jednak po przesłuchaniu wielu jeńców, stwierdziłem, że nie żywią wobec nas nienawiści.” (nawiasem mówiąc warto zwrócić uwagę, że mit Włocha tchórza jest jakby nieobecny w pracach współczesnych rosyjskich historyków – ciekawy jest np. fragment poświęcony Włochom z wydanej u nas książki Bieszanowa „Rok 1943”)

Jednostkom liniowym zostały przyznane: złoty i srebrny Medal Waleczności Wojskowej dla Legionu Tagliamento i 7 złotych medali przyznanych indywidualnie. Łączne straty jednostek Czarnych Koszul w tej kampanii były bardzo wysokie: 172 oficerów (70% stanu wyjściowego) i 3840 legionistów (55%) poległo, zostało rannych, zaginęło lub ucierpiało w wyniku odmrożeń.

Stanowisko cekaemu Breda Mod. 37 Czarnych Koszul na froncie wschodnim. Przedostatni wpis o MVSN na francie wschodnim. Włoski artykuł jest mocno chaotyczny, ale pocieszam – materiału jest bardzo dużo i kiedyś na pewno opracuję to w którymś z pism.

Sektor w większości obsadzony przez Raggruppamento „23 Marzo” został oddany pod rozkazy console Bertoni, dowodzącego „Valle Scrivia”. Rankiem upadł punkt umocniony nr 7, który został odbity wieczorem przez 3. kompanię 34. batalionu, co okupiono niemałymi stratami. Do obrony pozycji, oprócz resztek 3. kompanii, dołączono także 2. kompanię. W międzyczasie sytuacja punktu umocnionego nr. 10 stawała się coraz bardziej krytyczna.

Dowództwo „Valle Scrivia”, wraz z dwoma kompaniami z 34. batalionu, pozostało w noc 14 grudnia w punkcie umocnionym nr. 21. Już i tak trudną sytuację komplikowała bardzo niska temperatura spadająca w nocy do -24 stopni. Rosjanie, przyzwyczajeni do takich warunków klimatycznych, kontynuowali swoje ataki również nocą.

Rankiem 14 grudnia, o 8.45 Grupa kontratakowała na południowy zachód od Deresowki, zajmując ponownie o 11.05 pozycje na wzgórzu 192 oraz umocnienia utrzymywane poprzednio przez piechotę z 90. pp które w ciągu dnia zostały jednak utracone. Po południu Grupa „Leonessa I” została przesunięta z Filonowo do Orobinskij, podczas gdy 5. batalion Czarnych Koszul, już wycieńczony walką, został wycofany z pierwszej linii, gdzie pozostał 34. batalion z Grupy „Valle Scrivia I”.

15 grudnia okazał się być kolejnym ciężkim dniem. Legioniści z „Valle Scrivia” byli rozrzuceni pomiędzy wiele punktów umocnionych starając się wesprzeć siły będące ich obsadą. W celu pomocy grupie zostały połączone Grupy „Leonessa I” i „Leonessa II”. Pomimo to straty były coraz większe: Całe Raggruppamento straciło 699 ludzi zabitych, rannych i zaginionych, wśród nich 39 oficerów.

Od 16 grudnia legioniści z „Valle Scrivia” zajmowali punkty umocnione poprzednio obsadzane przez piechotę z DP „Ravenna”. Ataki Rosjan były regularnie powtarzane, zarówno przy użyciu artylerii jak i czołgów, powodując liczne straty w szeregach włoskich. Wiele było przykładów heroizmu ze strony Czarnych Koszul. Jeden z przykładów: Działo przeciwpancerne 47mm/32 z 51. batalionu broni wsparcia CC.NN bez przerwy ostrzeliwało wrogi czołg. Trzech obsługujących go ludzi nie porzuciło działa do końca, ginąc ostatecznie pod gąsienicami sowieckiego czołgu.

Czarne Koszule z Legionu „Tagliamentu” wraz z cywilami, ZSRR, lato 1941 r. Jako, że dochodzimy do tragicznej dla włoskiej 8. Armii zimy 1942/1943 r. warto chyba napisać dwa zdania komentarza. Jakie wnioski z udziału Czarnych Koszul z udziału w kampanii na wschodzie Europy? Chyba bez zaskoczenia: faszystowska milicja okazała się przydatna w ataku na ograniczone cele w fazach, gdy armia włoska znajdowała się w natarciu; w obronie okazywała się cennym odwodem dla dywizji armii regularnej. Zaznaczyć jednak należy, że chęci to jedno, ale słabe uzbrojenie i wyszkolenie powodowały, że Czarne Koszule odnosiły sukcesy za cenę dużej daniny krwi. Aż przyszła wspomniana zima i zmiotła ze stepu wszystko co znalazło się w Łuku Donu…

Nocą 15/16 grudnia 1942 Grupa „Montebello” przeszła pod rozkazy 80. pp, który znajdował się w odwrocie. Podczas tego manewru została zaangażowana dla wsparcia 80. pp również Grupa CC.NN., która zajęła pozycje na południowo-wschodnich stokach wzgórza 201. Pozycje były raczej prowizoryczne z powodu zmarzniętego terenu, który nie pozwalał na okopanie się. Także tego dnia poniesiono wysokie straty, podnosząc je w okresie od 10 do 16 grudnia do poziomu 446 żołnierzy, czyli aż 50 % stanu.

Podobnie sytuacja miała się z Grupą „Tagliamento”, która od 13 do 15 grudnia pozostawała w Getreide w celu reorganizacji po wcześniej poniesionych ciężkich stratach. 16 grudnia, Grupa została podporządkowana 79. pp. 63. batalionowi nakazano przemieścić się ze wzgórza 201 na pozycję umocnioną Olimpo celem wsparcia ataku 1. batalionu z 79. pułku piechoty. Do akcji jednak nie doszło ponieważ, nim batalion dotarł na wyznaczoną pozycję, zdążyli ją zająć sowieci. Podjęto próbę jej odbicia, jednakże bezskutecznie, następnie zarządzono odwrót. 63. batalion dysponował w tej chwili jedynie 163 ludźmi.

Rankiem 17 grudnia nieprzyjaciel ponowił atak na wzgórze 201, który jednak został odparty przez Czarne Koszule, które zdołały nawet zdobyć kilka kilometrów terenu. 18 i 19 grudnia wrogie ataki powtarzały się, ale były prowadzone z mniejszą siłą.

Z powodu braków w dokumentacji, która zaginęła, nie zachowały się dokładne informacje o działaniach dwóch Grup CC.NN. O godzinie 12.00 19 grudnia głównodowodzący XXXV. KA nakazał dywizji „Pasubio” wycofać się. Manewr okazał się być niezwykle trudny, ponieważ w kilku przypadkach siły włoskie, za cenę wysokich strat, musiały przebijać się przez wrogie linie, by uniknąć okrążenia. W wyniku odwrotu, zakończonego w styczniu 1943 roku, Ragruppamento „3 Gennaio” straciło 2.170 oficerów, podoficerów i szeregowych, co stanowiło 75,5% stanu wyjściowego z dnia 1 grudnia 1942.

Raggrupamentro „23 marzo” zostało zaatakowane 12 grudnia. Już poprzedniego dnia generał Zanghieri rozkazał przygotować na 12. trzy grupy taktyczne CC.NN. O godzinie szóstej następnego dnia, sowieci ponowili swoje działania w rejonie wzgórza 218 i w sektorze Krassno Orechowo, wiążąc walką cały 5. batalion. Po południu w ręce Rosjan wpadł punkt umocniony nr. 6, który pozostał w ich rękach jedynie przez kilka godzin, po czym został odbity przez 3. kompanię 5. batalionu. Starcia trwały aż do nocy, kiedy w końcu dowództwo 5. batalionu mogło zająć pozycje w rejonie Krassno Orechowo. Również następnego dnia doszło do starć.

W dyspozycji Korpusu Armijnego były również rezerwy, złożone z czterech grup taktycznych Czarnych Koszul, jednakże i te siły były wyczerpane, dlatego dalszy opór nie był już możliwy.

Generałowie Messe i Gariboldi oraz oficerowie włoscy i niemieccy przed frontem milicjantów z Legionu „Tagliamento” podczas ceremonii dekoracji jego sztandaru srebrnym Medalem Waleczności Wojskowej, ZSRR, lato 1942 r. Odznaczenie z powodów politycznych cofnął powojenny rząd republiki włoskiej.

11 października 1942 Raggruppamento „23 Marzo” rozpoczęło przygotowania do zimy wzmacniając swoje pozycje. Inne zgrupowanie, dowodzone tymczasowo przez console Vianini, na okres zimy pozostało pod rozkazami XXXV. Korpusu Armijnego razem z Dywizją „Pasubio” i 2 listopada stało się rezerwą korpusu. Front zajęty przez włoskie wielkie jednostki rozciągał się na szerokość ponad 40 kilometrów, nieliczne wojska włoskie w rejonie zaczęły szukać sposobów na stworzenie jak najbardziej efektywnego systemu obronnego.

O 14.00 8 grudnia „Pasubio” podporządkowano siły bardziej adekwatne podczas zbliżających się działań: dowództwo Grupy „Montebello”, 30. Batalion Czarnych Koszul wzmocniony kontyngentem z 13. batalionu broni wsparcia CC.NN., 1. kompanią 15. batalionu saperów szturmowych ze składu XXXV. KA i plutonem 3. kompanii miotaczy ognia.

By utrudnić przedarcie się dużych sił przeciwnika w rejonie na północ od wzgórza 159,4 zmieniono rozmieszczenie jednej z baterii 50. dywizjonu dział 149mm/23 z 9. zgrupowania artylerii. Zadanie przydzielone Czarnym Koszulom polegało na niszczeniu pozycji wroga, zadawaniu mu jak najwyższych strat, zdobywaniu broni i jeńców. Innymi słowy, działania te można nazwać działaniami specjalnymi charakterystycznymi dla „komandosów”. Atak rozpoczął się o 4.30 10 grudnia. Nieliczne siły, którymi dysponowała strona włoska, ruszyły z trzech pozycji, cele ataku zostały ograniczone, ale zostały osiągnięte wraz z pojmaniem jeńców i zdobyciem broni. Sowieci zareagowali kontratakiem, ale siły włoskie utrzymały pozycje. Straty 30. batalionu i przydzielonych mu komponentów wyniosły 26 poległych (3 oficerów), 84 rannych (4 oficerów) i 20 żołnierzy ciężko poszkodowanych w wyniku odmrożeń (w tym 1 oficer).

Z powodu poniesionych strat, 30. batalion został zastąpiony 79. batalionem, który 11 grudnia dwoma ze swoich kompanii obsadził punkty umocnione X i Olimpo. W ciągu tego dnia, po licznych atakach Rosjanie zajęli punkt umocniony Ogalew. Grupa Tagliamento, całością swoich sił, już od godziny 5.30 pozostawała w dyspozycji dowództwa 79. pułku piechoty. Oddziałowi Czarnych Koszul, pod tymczasowym dowództwem primo seniore Mariano Rosmino, udało się atakiem rozpoczętym o godzinie 8.30 oswobodzić do 11.30 niedobitków z 1. batalionu 79. pp.

Czarnym Koszulom przydzielono zadanie odbicia wsi Ogalew. Akcja. którą rozpoczęto o 13.50 atakiem prowadzonym na trzech różnych kierunkach, doprowadza do odbicia utraconej pozycji, momentami walczono na bagnety. Okupacja Ogalewa nie trwała jednak długo. O 21.00 potężny rosyjski atak wypchnął 79. batalion, już znacznie osłabiony. Potrzebne stały się kolejne wzmocnienia. Rozkazem XXXV. Korpusu Armijnego wysłano 6. Batalion Czarnych Koszul z grupy „Montebello” wzmocniony kompanią zapasową, plutonem karabinów maszynowych, kompanią saperów szturmowych i plutonem miotaczy ognia. Batalion i siły będące już na linii frontu miały za zadanie o świcie zaatakować w celu odbicia straconych wcześniej pozycji, jednakże podczas nocy nacisk nieprzyjaciela stawał się coraz większy.

O 7.00 rozpoczął się atak w celu odbicia Ogalewa. O 12.24 doszło do przetasowań w ugrupowaniu włoskim, Grupę „Tagliamento” wycofano na tyły do Getreide, a na froncie pozostała Grupa „Montebello” (włoski autor zafundował w artykule dużą dawkę chaosu – należy domniemywać, że do zmian doszło po zdobyciu Ogalewa, choć w tekście nie ma słowa o wyniku ataku…). Straty poniesione tego dnia wyniosły 59 zabitych (2 oficerów), 76 rannych (3 oficerów) i 24 żołnierzy poszkodowanych w wyniku odmrożeń (2 oficerów).