Wojna Mussoliniego

Włoski spadochroniarz z okresu walk pod El-Alamein. Ostatni wpis o Operacji „Braganza”.

W międzyczasie odparto także atak kompanii „D”, zadając jej ciężkie straty. Początkowo udało jej się pokonać kilka wysuniętych włoskich pozycji, zadając przy tym Włochom straty szacowane na około 20 ludzi. Dalej parła ku swojemu celowi – wzgórzu 101. Już w głębi włoskich pozycji skupił się na niej ogień broni maszynowej, pochodzący głównie ze stanowisk na wzgórzu 92. Znajdujące się tu km Breda 37 miały osłaniać flankę wzgórza 101, otworzyły ogień, gdy przeciwnik był już bliski wdarcia się na jego szczyt. Następnie do kontrataku przeszli spadochroniarze uzbrojeni w dwa miotacze ognia i pistolety maszynowe, powodując dalsze starty w szeregach kompanii „D”.

Wspomina ppłk Luigi Camosso z 187 pspad., którego stanowisko dowodzenia było zlokalizowane na wzgórzu 101: „Naszą widoczność ograniczała gęsta mgła i wroga zasłona dymna. Te warunki faworyzowały atakujących, którzy próbowali infiltrować i zniszczyć nasze stanowiska strzeleckie. Spadochroniarze, kierując się instrukcjami udzielonymi im przed bitwą, zachowali spokój i otworzyli ogień dopiero, gdy przeciwnik znalazł się na bliskim dystansie. Kontratak przeprowadzono jak tylko polepszyła się nasza widoczność. Jednostki spadochroniarzy wsparte ogniem broni automatycznej z flanek skoczyły na przeciwnika. Nasza natychmiastowa reakcja zaskoczyła i przytłoczyła przeciwnika, który został zmuszony do odwrotu”.

Do tego czasu kompania „B zbliżyła się od południa do wzgórza 101 i okopała się około mili (1600 m) od włoskich punktów ogniowych. Tutaj czekała na rozkaz wznowienia marszu, który nigdy nie nadszedł. Gdy kontratak wypchnął atakujących, ciężka artyleria rozpoczęła ostrzał głównych podejść do płaskowyżu (Włosi bronili się w depresji), a także koncentracje piechoty. Jednym ze skutków ostrzału było także przyduszenie do ziemi własnej piechoty z kompanii „B”.

Do końca bitwy 5. Queen Battalion został zdziesiątkowany, a dwie jego kompanie zniszczone, z trzeciej ocalało tylko 50 ludzi. Cała 131. BP straciła sześciu oficerów i 360 żołnierzy, 150 z nich Włosi wzięli do niewoli (istnieją także niższe szacunki, ale wszystkie są zgodne co do tego, że straty wyniosły ponad 300 ludzi) (oficjalny dziennik DSpad. „Folgore” podaje, że odnaleziono i spalono ciała 120 przeciwników i wzięto 280 jeńców, zniszczono także kilka samochodów pancernych; straty własne: sześciu oficerów i 18 żołnierzy poległo, ośmiu oficerów i 10 żołnierzy ciężko rannych). Włosi IX batalion poniósł straty w wysokości 45 ludzi, w tym sześciu oficerów. Największe straty były w 25. i 27. kompanii, które przyjęły na siebie impet brytyjskiego ataku. Poniesiono je w większości podczas pierwszej fazy ataku, gdy przeciwnik zniszczył wysunięte pozycje Włochów.

Generałowie Horrocks (XIII KA) i Hughes (44. DP) chcieli ponowić natarcie siłami batalionu 7. Queen’s, ale po zapoznaniu się z listą strat Operację „Braganza” odwołano. Także wysiłki „Folgore” w tej i wcześniejszej Operacji „Beresford” przyczyniły się do tego, że przyszły atak 8. Armii (Operacja „Lightfoot”) bardziej przypominał walki rodem z Wielkiej Wojny – frontalny atak poprzedzony potężną nawałą ogniową. Po stronie Osi zrodziło się przekonanie, że południowe skrzydło, gdzie oprócz włoskiej piechoty walczyli spadochroniarze z „Folgore” i BSpad. „Ramcke”, będzie w stanie przetrwać atak nawet dużo liczniejszego przeciwnika (faktycznie odparło samodzielnie wszystkie ataki i zwolniło dwie dywizje pancerne znajdujące się na tyłach do walk na północy). Kilka dni po Operacji „Braganza” gen. Bernhad Ramcke odznaczył Żelaznymi Krzyżami 11 spadochroniarzy z „Folgore”.

Jeńcy odprowadzani na tyły. Drugi dzisiaj wpis o Operacji „Braganza”.

O 4.15 30 września 1942, wojska brytyjskie rozpoczęły marsz w stronę włoskich pozycji, wówczas gwałtownie ostrzeliwanych przez dziewięć pułków artylerii polowej. W przeciągu 20 minut 240 dział dużych i średnich kalibrów skupiło swój ostrzał na pozycjach IX batalionu z „Folgore”, niszcząc wiele z włoskich stanowisk.

5. Queen’s Battalion dostał kluczową rolę podczas szturmu – miał wedrzeć się głęboko w pozycje spadochroniarzy i zająć dwie najważniejsze pozycje ogniowe na wzgórzach. Bataliony 6. i 7. miały przejąć kontrolę nad terenem i oczyścić go z nieprzyjaciela. Kompania „C” 5. batalionu miała zaatakować frontalnie wzgórze 94, kompania „A” wzgórze 92, a kompania „D” miała opanować wzgórze 101 obchodząc znajdujące się na nim pozycje Włochów od południa. Kompanii „B” przydzielono rolę wsparcia, miała skonsolidować pozycje na wzgórzu 101, gdy to zostanie oczyszczone z przeciwnika. Operacja rozpoczęła się pomyślnie, piechota 5. batalionu przemieszczała się w gęstej zasłonie dymnej i zdołała uczynić wiele przejść przez zapory z drutu kolczastego. Najdalej wdarła się kompania „A”, która obchodziła wzgórze 92, ale gdy kompania „C” przekraczała pole minowe, Włosi wystrzelili wiele „oil mortar bombs” (no właśnie – cóż to jest, ktoś wie?) – oświetlając w ten sposób pole bitwy. W końcu na kompanii „C” skupiono silny ostrzał broni maszynowej i moździerzy. Mimo to kompania spróbowała podjąć atak na wzgórze 94, ale napotkała silny ogień obrońców, a w końcu nadziała się na kontratak spadochroniarzy rzucających granaty ręczne. Kompania „A” miała się jeszcze gorzej, wyszła na tyły głównej pozycji ogniowej Włochów znajdującej się na wzgórzu 92, ale wówczas odezwał się silny ostrzał broni maszynowej i moździerzy z pozycji rozrzuconych w okolicy wzgórza. Znajdująca się w otwartym terenie kompania została ostrzelana z tyłu i flanek, została „niemiłosiernie zdziesiątkowana”. Nielicznych ocalałych wzięto później do niewoli.

Nowa taktyka spadochroniarzy sprawdziła się doskonale. Uwięziona na włoskich liniach kompania miała wszędzie dookoła włoskie stanowiska strzeleckie. Ogień ze wszystkich kierunków zablokował wszelką możliwość dalszego prowadzenia ataku, jak i odwrotu. Ernest Norris, podoficer w kompanii „A” wspomina, że przyduszeni do ziemi Anglicy słyszeli włoskie głosy, gdy skoczkowie koordynowali swoje działania, a sami bezradnie leżeli na ziemi. W końcu spadochroniarze stali już nad leżącymi przeciwnikami, wykrzykując polecenia o odrzuceniu broni. „Dokładnie to zrobiliśmy”, wspomina Norris.

Dowodzący włoskim batalionem kapitan Chiappa wspomina: „Kiedy ustał ostrzał wrogiej artylerii zobaczyliśmy sześć samochodów pancernych i liczną piechotę zbliżającą się ku nam. Pozwoliliśmy im przejść przez zapory z drutu nie oddając przy tym żadnego strzału. Kiedy nie napotkali żadnej reakcji z naszej strony, przeciwnicy przeszli zapory i weszli w perymetr naszej obrony. Zaryzykowałbym twierdzenie, że weszli tak głęboko w nasze pozycje, bo myśleli, że zostały one opuszczone. Gdy już znaleźli się za zaporami z drutu otworzyliśmy ogień. Wielu z nich padło na ziemię i zaczęło odpowiadać ogniem, ku nam ruszyły samochody pancerne. Jedno z naszych dział przeciwpancernych, które zajmowało pozycję o około 200 metrów od pojazdów, otworzyło ogień i unieruchomiło dwa z nich. Pozostałe cztery najpierw spróbowały przedrzeć się przez nasze stanowiska, a później wycofały się”.

Armata przeciwpancerna 47mm/32 gdzieś w Afryce Północnej. Wątek Francji 1940 r. niebawem wróci, jest go jeszcze sporo. Na razie jednak zapraszam na Operację „Braganza” podczas walk pod El Alamein. Źródło informacji: P. Morisi, „The italian Folgore Parachute Division – Operations in North Africa 1940-1943”, Helion & Company, Solihull 2016, s. 91-98.

We wrześniu 1942 r. doszło do zastoju w walkach, gdy wojska Osi skupiły się na przygotowaniu swoich pozycji obronnych w obliczu nieuniknionego ataku 8. Armii. 29 września 1942 44. DP rozpoczęła ograniczoną operację zmierzającą do opanowania depresji Deir el Munassib. Włosi trzymali tam niewielkie wzgórza (określali je „92”, „97” i „101”). Najważniejsze w systemie obrony było wzgórze 101 o okrągłym i nierównym szczycie, skąd roztaczał się doskonały widok na okolicę. Pozycję na wzgórzach obsadzało 500 spadochroniarzy z IX batalionu DSpad. „Folgore” (kpt. Pasquale Chieppa).

Rozmieszczenie poszczególnych kompanii:
wzgórze 92 (na północy, najbardziej wysunięte ku przeciwnikowi) = 25. komp. i na północ od niego dwie pozycje obsadzali spadochroniarze z BSpad. „Ramcke”.
99 (na południu) = 26. komp.
101 (na tyłach) = 27. komp., a na południe od wzgórza były pozycje DP „Brescia”.

Dysponowano działami ppanc. kal. 47 mm i przydzielonymi armatami polowymi kal. 75 mm. Te pierwsze wysunięte na pierwszej linii, te drugie na tyłach mające strzelać do koncentracji wrogich wojsk. Jak wspomniałem wczoraj, włoskie wyposażenie batalionu to trzy moździerze kal. 81 mm, cztery 47/32, oraz dziewięć km. Więcej wyposażenia pochodziło ze zdobyczy z Operacji „Beresford”, było to 11 brytyjskich moździerzy, 10 dział, 20 Brenów i cztery Bren carriery. Dla zdobycznej broni posiadano tylko niewiele amunicji.

Pozycje na poszczególnych wzgórzach mogły wzajemnie wspierać się ogniem. Poza obszarem samych wzgórz przygotowano zamaskowane pozycje ogniowe i lisie nory. Włoskie pozycje osłonięto zaporami z drutu, rowami przeciwczołgowymi i dwoma polami minowymi. Dobrze okopano działa ppanc., moździerze i broń maszynową. Poszczególne pozycje rozproszono w terenie, tak, że nie stanowiły łatwego celu.

29 września, generał Federico Ferrari Orsi – dowódca X KA, gdy wizytował obronę „Folgore” w depresji Deir el Munassib – niechętnie zezwolił dowódcy IX batalionu na zastosowanie nowej taktyki. Chodziło o bardziej ofensywną koncepcję rozmieszczenia dobrze zamaskowanych punktów oporu, które były dużo bardziej wysunięte niż zazwyczaj. System defensywny z rozmieszczeniem pozycji przypominającym pajęczą sieć, pozwalał wpuścić przeciwnika w głąb obrony, a potem nagle na bliskim dystansie otworzyć do niego ogień z broni maszynowej i moździerzy. Jeśli spadochroniarze skutecznie zdołaliby zastopować i uwięzić przeciwnika, przejmowali inicjatywę wyprowadzając kontrataki z różnych kierunków, by złamać impet wrogiego natarcia. Ta taktyka wymagała od wszystkich pododdziałów batalionu ścisłej dyscypliny – wstrzymania ognia aż do czasu, gdy przeciwnik wystarczająco głęboko wszedł w pułapkę. Działa kal. 75 mm i moździerze dawały jednostce całkiem sporą siłę ognia. Artyleria także czekała z otwarciem ognia do czasu aż dowódca batalionu nie rozkazał tego wystrzeliwując kolorową flarę. W 1943 r. przyjęcie taktyki obrony, wypracowanej przez spadochroniarzy podczas Operacji „Braganza”, sugerowały innym jednostkom dyrektywy Comando Supremo.

Brytyjczycy od wielu dni przygotowywali się do przeprowadzenia Operacji „Braganza”. Wykonano wiele misji rozpoznawczych, w tym z powietrza, dzięki którym zidentyfikowano najważniejsze fortyfikacje po stronie Osi, a także określono liczebność przeciwnika. Na tej podstawie uznano, że przeciwnik umocnił wzgórza 101 i 92, a północny rejon depresji uznano za niebroniony. Co więcej, Brytyjczycy uznali, że pozycji broni nieliczna piechota z DZmot. „Trieste”, która bardzo ucierpiała podczas bitwy pod Alam Halfa. Mającym przeprowadzić atak żołnierzom powiedziano na odprawie, że będzie to przysłowiowa „bułka z masłem”.

Brytyjska brygada ćwiczyła przez pięć dni, 28 września przeprowadzono symulowany atak. Przygotowano bardzo detaliczny plan, nie pominięto żadnego detalu – zadaniem było opanowanie depresji Deir el Munassib, by podczas decydującego ataku na wojska Osi (Operacja „Lightfoot”) móc rozmieścić tam własną artylerię (depresję opanowali Włosi podczas bitwy pod Alam Halfa i teraz wrzynała się ona w linie alianckie). Zadanie miała wykonać 131. BP z batalionami 5., 6. i 7. Queen’s Royal West Surrey Regiment, którą dowodził gen. Erich Frith. Wsparcia miały udzielić liczne czołgi 4. BPanc. i dziewięć pułków artylerii polowej.

Spadochroniarz z DSpad. „Folgore” czyści polski karabin przeciwpancerny wzór 35. Jak głosi włoski podpis pod zdjęciem: „jego efektywność praktyczna była prawie żadna” (co specjalnie nie dziwi, gdy naprzeciwko były Shermany, Granty i czołgi produkcji brytyjskiej). Dwie ciekawostki dotyczące uzbrojenia „Folgore”.

Wrzesień 1942 r., IX batalion obsadza trzy wzgórza w depresji Munassib. Jego wyposażenie produkcji włoskiej to: trzy moździerze kal. 81 mm, cztery działa ppanc. 47mm/32, oraz dziewięć km. Sprzęt wypożyczony od Brytyjczyków to: 11 moździerzy, 10 dział, 20 Brenów i cztery Bren carriery. Wszystko zdobyte jednej nocy 3/4 września, gdy „Folgore” rozgromiło brytyjską 132. BP, zadając jej straty w wysokości 700 ludzi (Operacja „Beresford”).

Druga ciekawostka. W marcu 1942 r. niemiecki generał Bernhard Ramcke wizytował „Folgore”. Obecność Niemca w Tarquini miała związek z planowaną niemiecko-włoską operacją zajęcia Malty. Ramcke nie miał zarzutów wobec gotowości włoskiej jednostki do walki. Jego uwagi dotyczyły natomiast zbyt lekkiego jego zdaniem wyposażenia Włochów. Pistolet maszynowy Beretta M38 był świetną bronią do walki na krótkim dystansie, ale otrzymywali go głównie podoficerowie i oficerowie. Granaty Breda miały zbyt słabą siłę rażenia. Włoskie działo ppanc. 47mm/32 było przestarzałe jak na standardy roku 1942 r. i powinno być zastąpione cięższym modelem, zbliżonym do niemieckiej armaty kal. 75 mm. Po zakończonej wizycie Ramcke złożył w imieniu Włochów prośbę do niemieckiego Dowództwa Generalnego o dostarczenie dla „Folgore”: 800 karabinów Mauser, 550 karabinów ppanc., 275 moździerzy i 275 pistoletów maszynowych. W związku z odwołaniem operacji na Malcie nic z tej listy nie dotarło do Włoch (co nie jest zarzutem wobec Niemców – bardziej zadaję pytanie, co jeszcze „Folgore” mogłoby osiągnąć…).

Bersalierzy rozbrajają brytyjskie miny podczas walk w rejonie El-Alamein. Major Paolo Caccia Dominioni, dowódca XXXI batalionu Guastatori (saperów szturmowych) wspomina na temat niemieckiego patrolu na ziemię niczyją (tzw. diabelskie ogrody) pod El-Alamein, w którym brało udział dwóch włoskich spadochroniarzy:

Porucznik, straszy sierżant oraz ośmiu spadochroniarzy, sześciu Niemców i dwóch Włochów, wyślizgnęli się nocą i cicho maszerowali w szeregu wzdłuż szlaku, który uważano za bezpieczny, oznaczonego drutem telegraficznym. Z powodu zasłony chmur nie było światła księżycowego… Dotarli na wrogie terytorium i tam rozproszyli się.

Nagle ciemności rozświetlił błysk eksplozji. Niemiecki porucznik upadł. Jasnym stało się, że położono świeże miny, których poprzedniej nocy nie było na tym obszarze. W tym momencie bezlitosna logika niemieckiej sztuki wojennej wzięła górę i starszy sierżant, który przejął dowodzenie, uznał, że odkrycie nowego pola minowego oznacza wykonanie postawionego celu misji. Strata oficera była oczywiście tragedią, ale nie uważał za konieczne ryzykować kolejnych ofiar podczas niesienia mu pomocy. Po kilku minutach absolutnej ciszy, gdy upewniono się, że w okolicy nie ma brytyjskich patroli, zawrócono na swoje linie. Niemcy zasalutowali i zaczęli oddalać się do własnej jednostki: kilka minut później będą mogli położyć się i zasnąć.

Ale po kilku minutach zatrzymali się. Zaczęła działać włoska logika wojenna. Włosi zadecydowali, że niemiecki porucznik musi zostać zabrany, żywy czy martwy. Jeśli wróg jest w pobliżu, zaalarmowany wybuchem, wtedy trzeba będzie zrobić, co konieczne, z użyciem karabinów i granatów. Jeśli w wyniku całej eskapady ucierpi nieco niemiecka duma, nie stanie się wielka krzywda. Kwadrans później okaleczonego człowieka, któremu lekarze mogli jeszcze ocalić życie, został odniesiony na pozycje batalionu „Hubner” (z BSpad. „Ramcke”). Nie było łatwym dokonać tego w tym sypkim, zdradzieckim piasku.

My Włosi zwykliśmy tak to właśnie robić, wyczerpany Botturini wyjaśnił zaskoczonym Niemcom. Poszedł zameldować, że w rejonie, gdzie doszło do incydentu, położono wiele nowych min przeciwpiechotnych. Ktokolwiek by się tam wybierał powinien mieć się na baczności. Dwaj włoscy spadochroniarze zostali brutalnie przebudzeni z płytkiego snu. Szybko, szybko! Niemcy wzywają obu włoskich spadochroniarzy. Generał Ramcke, dowódca niemieckiej brygady, wylewny, zawsze uśmiechnięty człowiek, wizytował batalion „Hubner”. Osobiście i bez zbędnej ceremonii przypiął Żelazne Krzyże do mundurów obu Włochów.

Spadochroniarze z Dywizji „Folgore” wyruszają na patrol.

7 sierpnia 1942 pluton z „Folgore” (standardowo oficer i ośmiu ludzi) współpracował z niemiecką Kampfgruppe „Menton” podczas akcji obliczonej na schwytanie jeńców w rejonie wzgórza 99 na grzbiecie Deir Alinda. Niemiecko-włoska grupa bojowa składała się z 30 żołnierzy. O 1.00 w nocy patrol wdarł się na ziemię niczyją i przekroczył brytyjskie zapory z drutu kolczastego. Następnie zaatakowano wrogą pozycję obsadzaną przez Nowozelandczyków. Zaskoczenie było całkowite, wzięto jeńców wraz z ich uzbrojeniem. Problemy rozpoczęły się w drodze powrotnej, gdy patrol Osi został odkryty i zaatakowany w otwartym terenie przez Bren carriery. Ich ostrzał zabił dwóch Niemców i dwóch Włochów, ciężko ranny został dowodzący patrolem niemiecki oficer. Przygwożdżeni do ziemi ludzie przeżywali ciężkie chwile i całej grupie groziło unicestwienie. Dowodzenie przejął starszy sierżant Mario Giaretto z 186. pułku DSpad. „Folgore”. Giaretto nakazał swoim ludziom przebić się do swoich linii, a sam związał naciskających przeciwników ostrzeliwując się z pm Beretta. Po trwającej dłuższą chwilę wymianie ognia Włoch został ranny i otoczony przez przeciwnika. Jednak to poświęcenie umożliwiło reszcie żołnierzy Osi odwrót za swoje linie. Później odnaleziono podziurawione kulami ciało Giaretto, w którego okolicy odkryto także zwłoki kilku poległych przeciwników. Mario Giaretto został jednym z pierwszych włoskich spadochroniarzy odznaczonych Złotym Medalem Waleczności Wojskowej. Akcja niemiecko-włoskiego patrolu zakończyła się zdobyciem czterech Bren carrierów i wzięciem trzech jeńców. Nowozelandczycy stracili ponadto dwóch oficerów i 12 żołnierzy zabitych. Po stronie Osi było ośmiu poległych i czterech ciężko rannych.