W najnowszym numerze Odkrywcy (12(275)/2021) ukazał się artykuł mojego autorstwa „Bitwa Bożonarodzeniowa”. Rzecz oczywiście o walkach CSIR z grudnia 1941 roku (stan wiedzy pośredni między starym artykułem w TWH a książką „Mussolini’s Eastern Crusade”). Polecam, zapraszam!
Spis treści:
POSZUKIWANIA I ODKRYCIA Podziemna fabryka Kruppa w Głuszycy. Kolejna hipoteza / JERZY DELEKTA; Bulla papieska z Brzozia / MARCIN PERLIŃSKI; Kuźnica Rogowska – Projekt V2 / ANDRZEJ DACZKOWSKI; MAGIA ZŁOTA „Złoty Osioł” 1565. Część 2. W poszukiwaniu prawdy/ KRZYSZTOF „CZARNY” KRZYŻANOWSKI; Klątwa skarbu Inków? / MACIEJ BARTKÓW; Konkwista. W imię Boga, złota i Hiszpanii / KACPER NOWAK; KULISY HISTORII Bitwa Bożonarodzeniowa / MAREK SOBSKI; Płócienny postrach stalowych kolosów. Kajaki przeciw żegludze osi. Część 3 / JANUSZ LIZUT; Sudeckie ucieczki z Polski Ludowej / TOMASZ RZECZYCKI; KOLEKCJONERSTWO Jak Feniks z popiołów? Odbudowa pojazdu półgąsienicowego Citroën-Kégresse / SEBASTIAN DRAGA; Jeniec Starobielska i jego tłok pieczętny. Ppor. rezerwy Władysław Godzimirski (1899–1940) / JANUSZ GIERSZ; Najmłodsza z gwiazd / BARTŁOMIEJ BŁASZKOWSKI; FORTYFIKACJE Bornholm, strategiczny punkt dla hitlerowskiej Kriegsmarine / JACEK JAROSZ; KSIĘGARNIA ODKRYWCY Nowości grudnia 2021.
Włoska piechota podczas ćwiczeń z czołgami Fiat 3000. W walkach na Sycylii wzięły udział dwie kompanie tych całkowicie przestarzałych pojazdów pancernych.
W głębi wyspy zlokalizowano siły mające przeprowadzić natychmiastowy kontratak na przyczółki desantowe uchwycone przez przeciwnika na wybrzeżu. W walkach o Gelę wzięła udział 4. Dywizja Piechoty „Livorno” (generał dywizji Domenico Chirieleison), która była najlepiej uzbrojoną i wyszkoloną w całej 6. Armii stacjonującej na Sycylii. Liczyła 14 000 ludzi, posiadała 600 pojazdów i 234 karabiny maszynowe. Była przygotowywana do desantu na Malcie, przez co nie miała doświadczenia bojowego. Jako jedyna spośród czterech armijnych dywizji piechoty znajdujących się na wyspie nie została wzmocniona legionem Czarnych Koszul. Oprócz dwóch pułków piechoty (33. i 34.), oba z trzema batalionami, miała w składzie batalion moździerzy, składający się z czterech dywizjonów pułk artylerii (28.: I i II Dywizjon – haubice 75mm/18, III i IV Dywizjon – haubice 100mm/17), IV dywizjon artylerii samobieżnej (osiem dział samobieżnych Semovente L40 da 47/32), batalion saperów i dwie baterie działek plot. kal. 20 mm (2. i 304.).
W walkach o Gelę wzięły udział także elementy Dywizji Pancernej „Hermann Göring” (generał major Paul Conrath) (w kolejnych wpisach użyję akronimu HG). Dywizja powstała z pozostałości grupy bojowej „Hermann Göring” zniszczonej w Tunezji oraz rezerwowego personelu Luftwaffe. Pod koniec czerwca 1943 r. marszałek Albert Kesselring nakazał przerzucić ją na Sycylię. W momencie inwazji posiadała trzy batalionowy pułk grenadierów pancernych, pułk pancerny z 43 PzKpfw III Ausf. L/M z armatami kal. 50 mm, 3 PzKpfw III Ausf. N z krótkolufowymi armatami kal. 75 mm, 32 PzKpfw IV i 7 wozów dowodzenia PzBfWg III, ponadto posiadała 20 dział szturmowych StuG III (nie walczyły jednak pod Gelą). Przydzielono jej także kompanię 17 „Tygrysów”. Dywizja nie zakończył procesu formowania i nie była jeszcze należycie wyszkolona. Generał Conrath wywodził się z Luftwaffe (specjalność artyleria przeciwlotnicza) i nie miał doświadczenia w dowodzeniu jednostką pancerną.
W 1943 r. na Sycylii znalazło się pięć dywizji i dwie brygady obrony wybrzeża. Były to najsłabsze wielkie jednostki armii włoskiej. Formowano je z lokalnej ludności i przydzielano im tylko niewielką liczbę personelu z regularnej armii włoskiej. Większość personelu w jednostkach obrony wybrzeża stanowiły sycylijskie Czarne Koszule, wielu z żołnierzy znajdowało się w wieku między 36-54 lat. Jednostki te były bardzo słabo wyszkolone i uzbrojone. Ich zadaniem była obrona statyczna, nie miały żadnych środków transportu. Tworzono je bardziej z myślą o zwalczaniu rajdów komandosów, a nie odpieraniu inwazji. Obsadzano bardzo rozciągnięte odcinki. Na jeden kilometr wybrzeża przypadało średnio 26 ludzi i jedna 47-mm armata ppanc. na każde osiem kilometrów. Często zdarzało się, że miejscowi na jakiś czas znikali w swoich rodzinnych miejscowościach.
Jednostki obrony wybrzeża w znacznym stopniu korzystały ze zdobycznego uzbrojenia z kampaniach przeciwko Francji, Grecji i Jugosławii, w tym przekazanego przez Niemców. Przykładowo były to zdobyte w Jugosławii czechosłowackie armaty przeciwpancerne Škoda A5 vz. 36 kal. 47 mm (w Regio Esercito oznaczano je jako cannone controcarro da 47 mm M.38) i francuskie Puteaux Mle 1937 kal. 47 mm (cannone controcarro 47/50 Mod. 37). Sprzęt był zużyty i często ulegał różnym awariom. Brakowało środków łączności, dlatego podstawą komunikacji w jednostkach obrony wybrzeża byli gońcy na rowerach. Żołnierze mieli walczyć nie posiadając wiedzy na temat wydarzeń w sąsiednich sektorach i na tyłach, nie wiedząc także, czy mogą liczyć na jakąś pomoc z zewnątrz.
Dywizje obrony wybrzeża liczyły po około 8000 żołnierzy skupionych w ośmiu batalionach piechoty i 14 bateriach artylerii z 56 działami. Brygady obrony wybrzeża miały po pięć batalionów piechoty i osiem baterii artylerii z 32 działami.
Na całej Sycylii istniało prawie 150 jednostek przeznaczanych do zwalczania wrogich spadochroniarzy – N.A.P. (nuclei antiparacadutisti). Każdy N.A.P. był plutonem zaawansowanych wiekiem poborowych lub członków milicji faszystowskiej. Ich wartość bojowa w zderzeniu z regularnym wojskiem okazała się niewielka.
W okolicy, najczęściej do ok. 10 km w głąb lądu, znalazło się sporo dobrze przygotowanych i osłoniętych drutem kolczastym schronów, np. na skrzyżowaniu Piano Lupo na drodze do Niscemi, czy w rejonie lotniska Ponte Olivo oraz w okolicy wszystkich dróg prowadzących w głąb lądu. Umożliwiały one ostrzał w promieniu 360°, ale okazały się mało odporne na ogień ze względu na stosownie betonu słabo uzbrojonego żelaznymi prętami. Obwód schronów dochodził do 20 m, a grubość betonu miała około metra. Posiadały one duże strzelnice szerokie na 2,2 metra i wysokie na 80 cm. Uzbrojenie to najczęściej ckm Breda 37 lub rkm Breda 30. Często schrony budowano w grupach po sześć lub siedem, by mogły wspierać się ogniem. Brakowało stalowych drzwi, które zastąpiły konstrukcje drewniane, a także dostatecznego zapasu drutu kolczastego. W okolicy brakowało drewna do wznoszenia umocnień polowych. Cement sprowadzany z kontynentu nie był najwyższej jakości, a już na samej wyspie transportowano go z trudnościami z powodu braku pojazdów i paliwa.
W marcu 1943 rozpoczęto przymusowe prace w pasie 15 km w głąb wybrzeża, do tego celu wykorzystano cywilów. Wojsko fortyfikowało mosty i inne punkty strategiczne. Generał Roatta, poprzedni dowódca obrony Sycylii, wyliczył miesięczne zapotrzebowanie na cement na 160 000 ton, otrzymywał zaledwie 7000 ton. 30 maja na wyspę przybył następca Roatty 66-letni gen. Alfredo Guzzoni. Guzzoni w 1939 r. dowodził podbojem Albanii oraz 4. Armią podczas ataku na Francję w 1940 r. Później był podsekretarzem ds. wojny i drugim w hierarchii człowiekiem w Sztabie Generalnym (po gen. Ugo Cavallero). W 1941 r. przeszedł w stan spoczynku.
Włosi wizytowali w 1943 r. Wał Atlantycki i z Francji wrócili będąc pod dużym wrażeniem, ale nie było czasu i środków na przeprowadzenie choćby namiastki tych prac. Prace fortyfikacyjne zarządzono, ale dzielono je pomiędzy Sardynię (gdzie zbudowano ok. 1800 schronów), Kalabrię i Sycylię.
Znaczna większość żołnierzy włoskich pochodziła z lokalnego zaciągu i w naturalny sposób była zatroskana o losy swoich bliskich, którzy niebawem mieli funkcjonować na wyspie będącej polem bitwy. Los ludności cywilnej jeszcze przed inwazją znacząco podkopał morale wojska, zwłaszcza jednostek obrony wybrzeża. Warunki życia na Sycylii były dramatyczne, panował głód. Aliancka ofensywa w powietrzu, prowadzona głównie w celu zdobycia panowania w powietrzu, miała też ten skutek, że w wyniku ataków na żeglugę w Cieśninie Messyńskiej odcięła wyspę od dostaw z kontynentu (w czerwcu 1943 r. z oczekiwanych 210 000 ton materiałów potrzebnych wojsku i populacji cywilnej udało się przewieźć na wyspę tylko 54 000 t). Panowało przekonanie o tym, że wojna jest już przegrana. Ludność cywilna była brutalnie traktowana przez Niemców, co później przełożyło się na postawę części żołnierzy włoskich, zwłaszcza Sycylijczyków. Na nutach zrezygnowania zręcznie grała aliancka propaganda, przedstawiając ludność wyspy jako mięso armatnie Włochów.
Morale cywilów załamywało się także na skutek ciężkich bombardowań wyspy. Wcześniej naloty najczęściej wymierzone były w Messynę i Palermo, zmuszając część mieszkańców do migracji na wieś. Jednak nawet raporty alianckie mówiły o tym, że reakcję Sycylijczyków na bombardowania miast było bardziej oburzenie niż strach. Naloty nasiliły się od dnia D -8 (2 lipca), gdy rozpoczęto bezpośrednie przygotowanie lotnicze do inwazji. Z użytku wyłączono praktycznie wszystkie sycylijskie lotniska, a na wyspie zniszczono 113 samolotów Osi i uszkodzono kolejnych 119.
AMERYKANIE NADCHODZĄ! BITWA O GELĘ, 10-11 LIPCA 1943 ROKU
O 16.30 9 lipca 1943 patrolujący niemiecki myśliwiec Bf 109 wykrył pięć grup alianckich statków kierujących się ku południowym wybrzeżom Sycylii. Po potwierdzeniu tej informacji o 19.30 na całej wyspie ogłoszono alarm. W morze wyszło siedem niemieckich kutrów torpedowych Schnellboot, które zdołały odnaleźć flotę inwazyjną na wodach w pobliżu miasta Licata, ale sztormowa pogoda uniemożliwiła im przeprowadzenie ataku. Rozpoczynała się operacja „Husky”, wojska zachodnich aliantów powracały na kontynent europejski. Najpoważniejszy kontratak włosko-niemiecki miał miejsce w pobliżu niewielkiego portu Gela.
Za lądowaniem w rejonie Geli przemawiała plaża biegnąca aż do obrzeży miasta, a także pomost wyładunkowy połączony z miastem dobrej jakości drogą. Ludność miasta wynosiła ok. 32 000. Centrum miasta stanowił plac Umberta I z osiemnastowiecznym kościołem z dzwonnicą będącą ważnym punktem orientacyjnym. Z placu na wschód i zachód biegła aleja Vittorio Emanuele, a na południowy wschód od niego znajdował się Park Pamięci (Parco della Rimembranza).
Na północ z Geli prowadziła droga krajowa SS 117, która wdzierała się tam na płaskowyż i przekraczała rzekę Gela. Była łatwa do nadzorowania z okolicznych wzgórz i szczytów. W rejonie drogi, osiem kilometrów od Geli, zlokalizowany jest zabytkowy Zamek Szwabski (lata budowy 1143-1212), wśród miejscowych szerzej znany jako Castelluccio, który stoi na kredowym wzgórzu i dominuje nad wybrzeżem i pozostałą okolicą. W jego pobliżu zlokalizowano kilka betonowych schronów.
W dystansie siedmiu do dziesięciu kilometrów za pasem przybrzeżnym na zachód od Geli znajdowały się jałowe wzgórza. Na wschód od miasta rozciągało się pasmo wzgórz, intensywnie pokryte roślinnością, która ułatwiała maskowanie pozycji obrońcom i utrudniała celne prowadzenie ognia artylerii okrętowej.
Osiemdziesiąt kilometrów na północ od Geli znajdowało się miasto Niscemi, położone na wzgórzu wysokim na 332 m n.p.m. Populacja miasteczka liczyła ok. 20 000 ludzi. Z trasy SS 117 można było do niego dotrzeć drogą drugiej kategorii. Miasto było ważną podstawą wyjściową do przeprowadzenia kontrataków na Gelę i przyległe plaże.
Nad wybrzeżem biegła droga SS 115, która za Gelą oddalała się od wybrzeża i biegła na wschód w stronę miejscowości Vittoria, Comiso i Ragusa. Mniej więcej równolegle do niej biegła linia kolejowa Syrakuzy-Gela-Canciattì. Dobre wykorzystanie jej nasypu i solidnych stacji kolejowych mogło być sporym atutem obrońców. W rzeczywistości stały się użytecznymi punktami oporu dla amerykańskich spadochroniarzy desantowanych w okolicy. Wzdłuż wybrzeża biegła źle utrzymana droga drugiej kategorii, wzdłuż której rosła figa kaktusowa (opuncja), która rozrosła się bez ludzkiej kontroli i mogła stanowić pewną przeszkodę do pokonania, zwłaszcza dla piechurów.
W Geli opór siłom inwazyjnym zamierzali spróbować stawić żołnierze włoscy z 429. Batalionu Obrony Wybrzeża, który na swojej prawej flance, pomiędzy miejscowością Macconi S. Lucia i Punta Due Rocche-Castello di Falconara, miał 384. Batalion Obrony Wybrzeża, które razem stworzyły 134. Pułk OW (płk Giuseppe Altini). Na lewo od Geli, wzdłuż wybrzeża, znalazł się 389. Batalion z 178. Pułku OW (płk Sebastianello), pomiędzy Ponte Dirillo i Punta Braccetto. 134. i 178. Pułki OW wchodziły w skład XVIII Brygady OW (gen. Orazio Mariscalco), która znalazła się pomiędzy obsadzającą linię brzegową na wschód od Geli 206. DOW i na zachód od miasta 207. DOW.
Artyleria na obszarze powierzonym gen. Mariscalco została skupiona w 6. Zgrupowaniu płk Giustino Freda, w jego składzie znalazły się: trzy (dwie?) baterie armat 75mm/27 wz. 06 z XXI Dywizjonu na przylądku Capo Soprano, 81. Bateria armat 75mm/34 w Manfria, 75. Bateria armat 149mm/35 (baterie armat tego typu liczyły po pięć luf zamiast ogólnie przyjętych w Regio Esercito czterech) z CLXII Dywizjonu w Spinasanta; trzy baterie CCIX Dywizjonu, z czego dwie haubic 100mm/22 w Poggio Lungo i kolejna taka bateria na Monte San Nicola. Do 134. Pułku OW przydzielono 288. Baterię armat 155mm/36 GPF (Grand Puissance Filloux), które Niemcy zdobyli podczas kampanii na zachodzie Europy, jednakże w chwili lądowania dopiero oczekiwano na amunicję do nich.
W Technice Wojskowej Historia nr. 6/2021 (od wczoraj w sprzedaży) ukazał się artykuł mojego autorstwa „Arditi – włoskie elitarne oddziały szturmowe Wielkiej Wojny”. Polecam, zapraszam!
Ze spraw organizacyjnych:
1. Nieustannie pytacie o polskie wydanie książek z serii Mussolini’s War. Spytałem jedno z wydawnictw, ale skoro przez dwa tygodnie nie mam odpowiedzi, to chyba znaczy „nie”. Poza tym dochodzi do tego kryzys związany z drewnem – https://zielona.interia.pl/…/news-kryzys-na-rynku… – co dla rynku wydawniczego oznacza wzrost kosztów druku (TWH kosztuje już prawie 20 zł), a to z automatu oznacza, że oszczędzać się będzie na autorach, na co mojej zgody nie ma. Tylko Amazona jakoś kryzys nie rusza i na obecną chwilę trzymam się ich, największego wydawcy i zarazem największej księgarni na świecie…
2. Patroni proszę sprawdzić skrzynki pocztowe! Z trójki Patronów, których chciałem nagrodzić za wsparcie w 2021 roku opisała mi ledwie jedna osoba.
Spis treści:
• Pociągi pancerne w Finlandii w latach 1918–1944. [1] • Arditi – włoskie elitarne oddziały szturmowe Wielkiej Wojny • Captain Robert J. Klopotek – „The Mad Pole” • Modernizacja artylerii Wojska Polskiego. [3] • Od Czechosłowackich Sił Zbrojnych do Czechosłowackiej Armii Ludowej. Wojsko Czechosłowacji w latach 1945–1955. [1] • Jankesi nad Australią. Amerykańscy piloci myśliwscy w obronie północnej Australii w 1942 roku. [1] • Bitwa na Morzu Bismarcka. Zagłada „Konwoju 81”. [1] • Krążowniki lekkie Japońskiej Cesarskiej Marynarki Wojennej. [2]
Wraz z kapitulacją Francji zakończył się pierwszy etap wojny powietrznej w Afryce Północnej. Siły Regia Aeronautica w Trypolitanii zostały zwolnione z zadań nadzorowania i nękania Francuzów. Włoscy sztabowcy mogli teraz poważnie pomyśleć o podboju Egiptu. Aeronautica della Libia musiała powalczyć o zdobycie panowania w powietrzu i przejęcie inicjatywy, także poprzez próbę zniszczenia przeciwnika na jego lotniskach.
Krótka czerwcowa kampania nie wymaga jakichś wielkich podsumowań, dlatego pozwolę sobie zakończyć artykuł kilkoma uwagami z dziennika historycznego (Diario Storico) 2° Stormo C.T. (8° i 13° Gruppi), który autor miał okazję przestudiować. Dokument otwarto 2 czerwca 1940, w odpowiedzi na odgórny rozkaz dowództwa sektora zachodniego. Colonnello Federici Angelo, dowódca pułku, określał jego siłę na 36 CR.42, 45 CR.32 i jedną Bredę Ba.25. Personel zaś stanowiło 73 pilotów i 147 specjalistów oraz sztab.
Pierwszego dnia wojny Angelo zapisał między innymi, że zintensyfikowano prace w celu wzmocnienia i rozbudowy systemu alarmowego. Tak na niebie Trypolisu, jak i Tobruku, od dnia 11 czerwca miały mieć miejsce ciągłe, od świtu do zmierzchu, patrole w sile trzech maszyn. Stany sprawnych maszyn spadały, choć nie toczono walk, 11 czerwca było to 30 CR.42 i 36 CR.32. Tego dnia dowódca Stormo zapisał w uwagach: wykonano wiele startów spowodowanych słabym wyszkoleniem i ignorancją personelu stanowisk sygnalizacyjnych. Niewłaściwie rozpoznano sylwetki naszych maszyn (biorąc je za wroga) i sygnały. Ten poważny problem prowadzi do wyczerpania tak ludzi, jak i sprzętu.
Na kolejnych stronach dziennika, oprócz informacji dotyczących starć z wrogiem, następuje niekończąca się litania startów alarmowych, lotów patrolowych i eskortowych oraz zadań polegających na osłonie z powietrza własnych wojsk i atakach na cele naziemne. Takie misje powodowały ogromne zużycie maszyn i wyczerpanie pilotów. W ocenie historyków, wraz z biegiem czasu, były to główne czynniki, które doprowadziły do znacznego spadku potencjału bojowego włoskiego lotnictwa w Libii.
20 czerwca pułkownik Angelo zapisał w uwagach: Ze względu na brak środków transportowych i ogromny dystans od bazy czasu pokoju pułku, personel i materiały są niewystarczające do utrzymania samolotów w należytym stanie. Materiały i personel, o które prosiły oddziały dotarły w ograniczonych ilościach i późno, ogranicza to sprawność jednostek. Ilość sprawnych maszyn tego dnia to 34 CR.42 i 16 CR.32, trwało konsekwentne przezbrajanie na Fiaty „Falco”.
25 czerwca przyniósł natomiast takie zdarzenie: O 8.45 pięć myśliwców z 13° Gruppo startuje dla osłony Dywizji Libijskiej. Cała piątka ląduje w przygodnym terenie pomiędzy lotniskiem T2, a portem Bardia, z powodu nadmiernego zużycia oleju. Sottoten. Santavicca lądował awaryjnie na lotnisku Sidi Azeis, pilota nie odnaleziono, samolot spalony. Uznany za wziętego do niewoli. Podczas gdy samoloty pozostały w miejscach lądowania, piloci powrócili wieczorem. Wystąpił kryzys z silnikami, które już w poprzednich dniach wskazywały na nadmierne zużycie oleju.
Kłopoty mnożyły się każdego dnia, 27 czerwca Angelo zapisał: Warunki meteorologiczne w dniach 25-27. powodowały, że każdy start i lądowanie wiązał się z poniesieniem pyłu. Powoduje to poważną troskę o możliwość wykonywania misji bojowych. Chłodzenie silników jest nieprawidłowe z powodu piachu, który osiada na cylindrach i głowicach tychże, występują niebezpieczne przegrzania. Z powodu piachu nie działają też karabiny maszynowe, które zacinają się po pierwszych strzałach.
29 czerwca piloci 2° Stormo zgłosili sześć pewnych i dwa prawdopodobne „Blenheimy”, Angelo pozwolił sobie na kolejną gorzką uwagę: Wielki sukces dnia dzisiejszego mógłby być wyższy, gdyby nie powtarzające się problemy z zacięciem się broni. 30 czerwca oba dywizjony miały sprawnych tylko 30 Fiatów CR.42. Wielokrotnie patrole wykonywali razem piloci różnych eskadr, inaczej ciężko byłoby zachować sprawność bojową i wypełniać powierzone zadania.
Marszałek Italo Balbo (w kasku kolonialnym i okularach przeciwsłonecznych) ogląda zdobyczny samochód pancerny Morris CS9, o którym była wzmianka w wczorajszym wpisie.
Nocą 21/22 czerwca trzy CR.32 z 160. Sq. atakowały brytyjskie samochody pancerne w rejonie Garat el Berud, wedle raportu dwa z nich miały zostać unieruchomione. W innym locie Maresciello Omero Alesi z 90. Sq., 10° Gruppo C.T. wykonywał rozpoznanie w rejonie Bardia-Amseat. Pilot zgłosił spotkanie licznych „Gladiatorów” i strącenie jednego z nich, brak jest jednak potwierdzenia tego sukcesu.
O 7.45 24 czerwca trzy Ba.65 z 159. Sq. i trzy CR.32 z 160. Sq. wystartowały z zadaniem zaatakowania samochodów pancernych w rejonie Bir Shegga-Uadi Dalema. Cztery pojazdy zostały trafione, uszkodzona została także jedna Breda. Tego dnia podpisano zawieszanie broni z Francją, RAF został jedynym przeciwnikiem Regia Aeronautica w Afryce Północnej. Teraz można było stopniowo przebazować jednostki z Trypolitanii do Cyrenajki i realnie powalczyć o panowanie w powietrzu.
Rankiem 26 czerwca patrol wykonywało pięć CR.42 z 13° Gruppo. Sottoten. Italo Santavicca miał awarię silnika, lądował awaryjnie w rejonie Sidi Azeiz. Pilot należący do 78. Squadriglia, 13° Gruppo zdołał spalić swój samolot, ale dostał się do niewoli. O 6.45 cztery CR.32 z 160. Sq. zrzuciły bomby na przeciwnika w rejonie Amseat, osiągnięto dobre rezultaty ataku.
Dwa SM.82 z 149° Gruppo Trasporto, które dopiero dotarły z Włoch do Derny, poleciały do Oazy Kufra z transportem pilnych materiałów. W czasie powrotu Capitano Carlo Ludrini zgubił drogę i zniknął nad pustynią. Nikogo z czteroosobowej załogi nie odnaleziono. Tego dnia SM.79 z 55. Sq., 30° Gruppo, pilotowany przez Tenenti Spadaccini i Rivoli poleciał nad Kair i zrzucił 100 kg ulotek wzywających Brytyjczyków do poddania.
27 czerwca kilka ataków na cele naziemne wykonały samoloty Regia Aeronautica. Największym był poranny nalot 20 bombowców z 10° Stormo na Buq-Buq i Sidi Barrani.
Rankiem 28 czerwca Regia Aeronautica przeprowadziła rajd bombowy na Mersa Matruh, zgłaszając zniszczenie 20 samolotów na ziemi. Przeciwnik niczego takiego nie potwierdził. Uderzenie przeprowadziły bombowce 46° Gruppo, 15° Stormo B.T., prowadzone przez Magg. Cerne. Na przechwycenie włoskich bombowców startowały cztery „Gladiatory” z 33. Sqn. i „Blenheim” IF, ale nie zdołały tego dokonać.
CR.42 z 91. Sq. ponownie atakowały brytyjskie samochody pancerne, dwa z nich zniszczono w pobliżu Sidi Azeiz. Takie ataki przeprowadzały także CR.32, także meldując sukcesy.
Około 17.15 15 „Blenheimów”, dziewięć z 55. Sqn. i sześć z 211. Sqn., zaatakowało lotnisko T2. Na ziemi przydybano CR.42 z 90. Sq., 10° Gruppo C.T. Jeden „Falco” został zniszczony, kilka uszkodzono. Ucierpiało także sześć Ro.37bis z 136. i 137. Sq. Na lotnisku spłonęły także duże ilości paliwa. Śmierć poniosło pięciu mechaników i sześciu żołnierzy. Trzech włoskich pilotów rzuciło się do swoich maszyn, ignorując spadające wokół bomby. Serg. Amleto Monterumici został ranny, kiedy wspiął się do kokpitu. Cap. Renzo Maggini został ciężko ranny w nogę, na stanowisku dowódcy 90. Squadriglia zastąpił go Ten. Giovanni Guiducci. Serg. Silvio Crociati został obsypany odłamkami i poparzony płonącym paliwem, po przewiezieniu do szpitala zmarł nocą. Po ciężkich stratach 10° Gruppo musiał zostać wycofany do Bengazi, powróci odnowiony za trzy tygodnie. W nalocie zniszczone zostały także części zamienne do jego myśliwców.
O 17.40 zginął marszałek lotnictwa Italo Balbo, jego samolot SM.79 (załoga Magg. Ottavio Frailicha) omyłkowo zestrzeliła własna artyleria przeciwlotnicza (bateria działek kal. 20 mm) podczas lądowania w Tobruku. Tuż po nalocie „Blenhaimów” od strony morza nad miasto nadleciały dwie Savoie. Strzelcy obrony przeciwlotniczej krążownika „San Giorgio” nadal tkwili wówczas na stanowiskach. Bombowce zmniejszyły prędkość i podchodziły do lądowania na lotnisko T2. Otworzono ogień… Włoscy artylerzyści byli przekonani, że ostrzelali opóźniony bombowiec brytyjski. Savoia z Balbo na pokładzie zapaliła się i spadła na ziemię, wszyscy ludzie znajdujący się na pokładzie zginęli we wraku. Drugi bombowiec z Generale di Squadra Aerea Felice Porro (dowódca Aeronautica della Libia) na pokładzie zdołał uciec nad morze, śledzony przez pociski obrony przeciwlotniczej. Poległy marszałek otrzymał Medaglia d’Oro al Valor Militare. Następcą Balbo został marszałek Rodolfo Graziani.
Po wojnie ówczesny dowódca brytyjskiego lotnictwa w tym rejonie, Air Chef Marshal Longmore, pisał: „Pod koniec czerwca marszałek Balbo, włoski naczelny dowódca w Cyrenajce, został zabity w swoim samolocie przez artylerię przeciwlotniczą jednego z własnych krążowników. Ten Włoch był międzynarodową figurą w świecie lotniczym, znaną wielu brytyjskim lotnikom; w oficjalnej notatce podano informację, że zginął w samolocie rozpoznawczym. Po pewnym czasie włoska maszyna zrzuciła wiadomość, w której jego następca dziękował mi za wyrazy współczucia. Być może było to sprawiedliwe dla Balbo, bo nie musiał on oglądać upokarzającej porażki swojego kraju”. Jakiś czas po zdarzeniu nad miejscem katastrofy zjawił się samolot RAF i zrzucił kwiaty, zapewne dołączono także wspomniane przez Longmore’a kondolencje.
O świcie 29 czerwca siedem CR.32 z 8° Gruppo i cztery CR.42 z 13° Gruppo poderwano, by przechwyciły kolejny rajd „Blenheimów”, tym razem dziewięć maszyn, które atakowały lotnisko T2. Myśliwce zaatakowały wyprawę, osiem bombowców ostrzelano, a aż sześć zgłoszono jako zestrzelone. Dwa rościł sobie Sottoten. Torresi, jeden Sottoten. Zuccarini, który wraz z Serg. Magg. Faustim zgłosili jeszcze trzy wspólne zwycięstwa. Torresi dopadł ostatniego przeciwnika, ostrzelał go trzy razy i zapalił, aż w końcu bombowiec spadł na ziemię. Później skutecznie zaatakował kolejną maszynę. Pojedynek obserwowano z ziemi, na tej podstawie całą trójkę pilotów nagrodzono Medaglia d’Argento al Valor Militare. Ponadto piloci 93. i 94. Sq. z 8° Gruppo mieli uszkodzić dwa „Blenheimy”. W rzeczywistości 113. Sqn. poniósł nieco mniejsze straty, „Blenheimy” I L8447 (Flg Off W. Mason) i L8522 (Flg Sgt R. Knott) spadły w płomieniach strącone przez myśliwce, wszystkich sześciu lotników poniosło śmierć. Inna maszyna tego typu, także z 113. Sqn., L8436 (Plt Off D. Pike), która wedle raportu oberwała od ognia obrony przeciwlotniczej nad El Gobbi, skończyła w morzu. Cała załoga dostała się do niewoli. Zuccarini został ranny w nogę w czasie walki, musiał lądować awaryjnie na klifie w pobliżu morza, 25 kilometrów od Tobruku, jego myśliwiec został uszkodzony i prawdopodobnie porzucony.
Niedługo po południu „Gladiator” K8031 z 112. Sqn. (Plt Off P.R.W. Wickham) zaatakował w pobliżu Sidi Azeiz Romeo Ro.37bis, który lądował na terytorium kontrolowanym przez swoich. Brak jest potwierdzenia tego zdarzenia, jeśli jednak, to prawdopodobnie była to maszyna z 137. Sq. O.A, która operowała z lotniska w pobliżu Bardii. W podobnym czasie doszło do starcia trzech „Gladiatorów” z również trzema CR.32 w pobliżu Capuzzo. Plt Off Vernon Woodward (N5774) miał zmusić jeden z Fiatów do lądowania, na północ od Capuzzo, w pobliżu drogi łączącej fort z Bardią. Potem ruszył za drugim „Chirri”, który zgłosił jako strącony po długiej walce. Jedynym pasującym do opisanych wydarzeń CR.32 może być samolot Sottoten. Antonino Weissa z 160. Sq., 12° Gruppo Assalto, który lądował na wschód od Tobruku. Drugiego sukcesu nie można potwierdzić.
O 14.00 Magg. Bruno Cudugnello z 12° Gruppo poprowadził formację czterech CR.32 i dwóch Ba.65 do ataku na wrogie samochody pancerne w rejonie Amseat.
30 czerwca o 6.10 sześć CR.32 z 160. Sq. atakowało pojazdy poruszające się w stronę Fortu Capuzzo. W tym samym czasie w pobliżu Bardii patrolowały „Gladiatory” Flg Off E.H. Deana (L9046) z 33. Sqn. i Plt Off Petera Wickhama (N5783) z 112. Sqn. Dopisało im szczęście, spostrzegli trzy włoskie maszyny startujące z tutejszego lotniska. Brytyjczycy zanurkowali i odnieśli łatwy sukces. Ich ofiarami były CR.32 z 160. Sq., 12° Gruppo Assalto, Ten. Ivano Vanni skakał ze spadochronem i został ciężko ranny, Serg. Aldo Santucci musiał lądować awaryjnie. „Chirri” podrywały się, by eskortować Ro.37, który wykonywał rozpoznanie. Jeden z „Gladiatorów” został uszkodzony. Tego dnia utracono także jeden z Ro.37 z 136. Squadriglia O.A., pilot, Serg. Magg. Gregorio Pecoraro zginął. Brak śladu po tym, kto mógł zapisać zwycięstwo. Bardzo możliwe, że to ta maszyna była meldowana jako strącona dzień wcześniej, a w dokumentach doszło do pomylenia dat.
Pod koniec czerwca 1940 r. przesłano nowe Bredy Ba.65 i zapasowe silniki. Dosłane maszyny były wyposażone w silniki K-14, które szybko stały się utrapieniem obsługi naziemnej. Dwanaście Ba.65 trafiło do 167. i 168. Squadrigli, pięć natomiast do 150. i 160. Squadrigli, które latały na CR.32 przystosowanych do wykonywania zadań szturmowych. Mimo trudności technicznych piloci Ba.65 wytrwale brali udział w kolejnych misjach, często ścierając się z Brytyjczykami.
Po południu 15 czerwca pierwsze bojowe loty wykonały Ba.65/A80, cztery maszyny z 159. Sq., pod wodzą Cap. Antonio Dell’Oro, w eskorcie sześciu CR.42 z 10° Gruppo C.T., atakowało pojazdy pomiędzy Ponticelli i Amseat.
O świcie 16 czerwca 15 „Blenheimów” atakowało lotniska El Adem i El Gobbi. Do ataku przeznaczono po dziewięć bombowców z 55. Sqn. i 113. Sq., ale trzy maszyny z pierwszej z jednostek miały awarie silników i zostały zmuszone do zawrócenia. Brytyjskie bomby spadły na cele, ale wyrządziły tylko niewielkie szkody. Na lotnisku T2 drobne uszkodzenia odniosły cztery maszyny, prawdopodobnie myśliwce, ranny został Ten. Vincenzo Vanni z 84. Squadriglia.
Sześć wrogich maszyn przechwyciły trzy CR.42 z 84. Sq., 10° Gruppo C.T. Włoską formację prowadził Maresciallo Mario Bandini, który zgłosił strącenie bombowca, ale sam został ranny. Jego roszczenie nie znalazło potwierdzenia. Pilot został trafiony w lewie ramie, zdołał jednak powrócić na lotnisko T2, nim odwieziono go do szpitala złożył jeszcze pełny meldunek. Sergenti Scaglioni i Patrizi, którzy lecieli z nim, także ostrzelali bombowce, ale bez żadnego widocznego skutku. Bandini za swoją postawę otrzymał Medaglia d’Argento al Valor Militare.
Po ataku na T3, „Blenhaimy” były ścigane przez czterech pilotów 91. Sq., 10° Gruppo C.T. Tenente Enzo Martissę, Maresciallo Vittorio Romandiniego, Serg. Elio Miotto i Serg. Alessandro Bladellego. Zdołano przechwycić trzy bombowce. Włosi zgłosili dwa strącenia. Także Martissa otrzymał za odwagę, jaką się wykazał, Medaglia d’Argento al Valor Militare, oficjalna motywacja jego nadania przypisywała mu indywidualne zwycięstwo, jednak dwa strącenia zapisano wspólnie całej czwórce Włochów. W rzeczywistości, w wymienionych atakach, uszkodzenia odniosły trzy bombowce. Kiedy pojawiły się „Blenheimy”, z El-Adem miały właśnie startować SM.79 z 57. Squadriglia, Włosi przeczekali nalot na ziemi. Na lotnisku został lekko uszkodzony bombowiec Ten. Organo.
SM.79 i SM.81 z 10° i 14° Stormi atakowały tego dnia Sollum i Sidi Barrani. Po stronie brytyjskiej w ciągu dnia wielokrotnie ogłaszano alarmy z powodu nalotów Savoi. Podczas jednego z nich orientację we mgle stracił Flt Lt H.W. Bolingbroke (DFC), którego „Gladiator” N5759 wpadł do morza w rejonie Sidi Barrani, pilot stracił życie. Dwóch pilotów, którzy lecieli wraz z nim, lądowało przymusowo na pustyni. O zmierzchu nad El-Adem powróciły trzy „Blenheimy” z 113. Sqn., zaskoczyły włoską obronę i zrzuciły bomby. W nalotach na lotnisko tego dnia zniszczono cztery SM.81 z 14° Stormo B.T., zginął jeden człowiek, dwunastu odniosło rany.
Po południu 17 czerwca osiem SM.79 z 10° Stormo B.T., prowadzonych przez dowódcę pułku Col. Benedettiego, zaatakowało Buq-Buq. Tamtejsze lotnisko ciężko ucierpiało, nie było natomiast strat w ludziach i samolotach.
19 czerwca Włosi ruszyli swoje dwie dywizje w rejon Fortu Capuzzo, by odbić go z rąk nieprzyjaciela. To przyczyniło się do zwiększenia aktywności także w powietrzu. O 9.40 grupa czterech „Gladiatorów” z 33. Sqn., dwa „Blenheimy” IF z 30. Sqn. i „Hurricane” P2638 (Flg Off P.G. Wykeham-Barnes) z 80. Sqn., trafiły na pięć CR.42 z 84. Sq., prowadzone przez dowódcę eskadry Cap. Luigi Montiego i dowódcę 10° Gruppo C.T. Ten. Col. Armando Piragino. „Falco” stanowiły eskortę dla pięciu Ba.65 z 12° Gruppo Assalto i dziewięciu CR.32 z 8° Gruppo C.T., które operowały w rejonie Sollum-Sidi Barrani.
Włoskie myśliwce były nieco niżej od przeciwnika, który znajdował się w idealnej pozycji do ataku. „Hurricane” zaatakował prowadzącego CR.42 i strącił go w pierwszym podejściu. Myśliwiec Serg. Magg. Ugo Corsi wpadł do morza, pilot zginął. Corsi był cenionym weteranem Hiszpańskiej Wojny Domowej i jednym z lepszych pilotów akrobatycznych w całej Regia Aeronautica, jego ciała nie odnaleziono. Włoska formacja zaczęła stopniowy odwrót do Libii, w czasie którego Wykeham-Barnes zgłosił kolejny „Falco”, a „Gladiatory” jeszcze dwa. W momencie rozpoczęcia starcia wspomniane „Blenheimy” patrolowały nad morzem i w walce nie wzięły udziału.
W rzeczywistości utracono jeszcze tylko jeden „Falco”, ale strata okazała się bolesna, ranny w nogę został i lądował awaryjnie Ten. Col. Piragino. Dowódca 10° Gruppo dostał się do niewoli, kilka dni później Brytyjczycy poinformowali o tym Włochów za pomocą informacji zrzuconej nad Bardią. Początek wojny obfitował w tego rodzaju zdarzenia, na tym etapie obie strony podchodziły do siebie z dużym szacunkiem.
Po stronie włoskiej „Gladiatora” zgłosił Serg. Giuseppe Scaglioni. Faktycznie, jego ofiarą został Sgt R. Green na N5888. Serg. Narciso Pillepich zgłosił uszkodzenie dwóch kolejnych, a Cap. Luigi Monti jednego. Oficjalnie przyznano walczącym w tej potyczce pilotom grupowo sześć zwycięstw, a to za sprawą niezrozumienia brytyjskiego komunikatu, który informował o stracie sześciu „Gladiatorów”, ale od początku wojny, a nie 19 czerwca. Wziętego do niewoli dowódcę dywizjonu zastąpił na stanowisku dowódca 91. Squadriglia, Cap. Giuseppe D’Agostinis.
Bredy powróciły na lotnisko T2 nie napotkawszy wrogich samolotów. Maszyna pilotowana przez Serg. Magg. Pietro Scaramucciego doznała awarii silnika i lądowała awaryjnie, trzeba było skreślić ją ze stanu. Sześć CR.32 z 92. Sq., 8° Gruppo zameldowało zniszczenie wielu pojazdów za pomocą ostrzału z broni pokładowej i 96 dwukilowych bomb zapalających. Myśliwiec Ten. Savoia wrócił uszkodzony ogniem przeciwlotniczym. Trzy CR.32 z 94. Sq. meldowało zniszczenie stacji elektrycznej w Sollum. W drodze powrotnej napotkano prawdopodobnie tę samą formację, która starła się tego dnia z „Falco”, obeszło się bez strat.
20 czerwca dwie Bredy Ba.65/A80 z 159. Sq., 12° Gruppo atakowały wrogie pojazdy w pobliżu Sidi Azeiz. Nocą z 20. na 21. dwa „Bombay’e” z 216. Sqn. atakowały włoskie lotniska. L5850 (F/Lt John Basil Wentworth-Smith) nie powrócił znad El Gubbi (T2). Jeden członek pięcioosobowej załogi dostał się do niewoli. Nocą pięciokrotnie ogłaszano alarm, trafiono lotnisko T2 i szpital marynarki, gdzie była jedna ofiara.
Nocą 20/21 czerwca włoskie bombowce wykonały swój pierwszy nocny rajd. Col. Napoli poprowadził 12 SM.79 z 15° Stormo B.T. nad Mersa Matruh. Savoie zjawiły się nad celem o 1.25. Ogniem z ziemi został trafiony kadłub samolotu pilotowanego przez Maresciallo Giovanniego Lampugnaniego z 21. Sq., 46° Gruppo B.T. Maszyna zaczęła opadać bez kontroli, zderzając się z bombowcem Cap. Daniele Zelè, dowódcą tej eskadry. Cała załoga M.llo Lampugnaniego zginęła po uderzeniu ich maszyny w ziemię. Zelè zdołał wylądować awaryjnie w rejonie Mersa Matruh, Włosi dostali się do niewoli. Były to dwa pierwsze SM.79 utracone w Afryce Północnej. Warto wspomnieć o kolejnym rycerskim geście przeciwnika, dwa dni później samolot RAF zrzucił nad włoskim terytorium pakiet z listami napisanymi przez członków załogi kapitana Zelè .
21 czerwca „Sunderland” L2160 „X” (Wg Cdr G. Francis) z 230. Sqn. poleciał na zwiad nad Tobruk. O świcie (5.45) próbowały go przechwycić CR.32 z 92. Sq., 8° Gruppo C.T., pilotowane przez Ten. Ranieri Piccolomini i Ten. Giorgio Savoia oraz CR.42 z 84. Sq. 10° Gruppo C.T. pilotowany przez Serg. Roberto Steppiego. Włosi dostrzegli łódź latającą nad wybrzeżem, na północ od portu. Tam do grupy myśliwców dołączył jeszcze Ten. Franco Lucchini na CR.42 z 90. Squadriglia., 10° Gruppo C.T. Steppi wystrzelił dwie serie w stronę kokpitu przeciwnika, ale jego karabiny zacięły się i musiał przerwać walkę. Łódź latająca obniżyła lot na minimalną wysokość, dzięki temu pilot nie musiał się chociaż obawiać ataku od dołu. Próbowano wymknąć się pod osłoną mgły. Lucchini meldował uszkodzenie „Sunderlanda”, twierdząc, że zapalił jego dwa silniki. Brytyjska maszyna rzeczywiście była uszkodzona, miała sporą dziurę w kadłubie i przestrzelone zbiorniki z paliwem, zdołała jednak wrócić do swojej bazy. Strzelcy łodzi latającej zgłosili strącenie jednego z napastników do morza, po czym reszta pościgu miała odpuścić. Włosi nie stracili jednak żadnego z myśliwców.
Tego samego dnia doszło do kolejnego starcia z udziałem łodzi latającej. Krążownik HMAS „Sydney” katapultował swoją „Seagull” V A2-21 (dla Anglików „Walrus”), którą nad Bardią zaatakowały trzy dwupłaty. Pilot Flt Lt T. McBride Price zdołał dolecieć ciężko uszkodzoną maszyną do Mersa Matruh, otrzymał za to Distinguished Flying Cross. Zameldowano, że napastnikami były „Falco”, jednak w rzeczywistości łódź latająca o mały włos nie zginęła od własnego ognia. Omyłkowego ataku dokonały bowiem „Gladiatory” z 33. Sqn. RAF. Tego dnia Royal Navy ostrzeliwała port, myśliwce miały dać osłonę swojej flocie.
Później tego dnia, zbliżającego się do Tobruku „Blenhaima” przechwyciły dwa CR.42 z 84. Squadriglia, które startowały z lotniska T2. Strzelec bombowca wykazał się skutecznością, trafiony został myśliwiec Serg. Giuseppe Scaglioniego, pilot wycofał się z walki i wrócił na lotnisko. Szczęścia nie miał także Serg. Corrado Patrizi, jego karabiny zacięły się.
Sześć CR.32 z 92. Sq. i trzy z 93. Sq. wystartowały o 9.40 i zaatakowały wrogie samochody pancerne na południe od Bir El Gobi. Jeden pojazd został unieruchomiony, dwa kolejne wycofały się. Eskortę podczas tej misji stanowiły CR.42 z 13° Gruppo. CR.32 Serg. Vito Copersino miał przestrzelony zbiornik z benzyną. Uszkodzony samochód wpadł później w ręce żołnierzy 2. Dywizji Libijskiej, a z powietrza wypatrzył go sam marszałek Italo Balbo.
Tego dnia 94. Sq. z 8° Gruppo C.T. otrzymała swoje pierwsze CR.42, „Chirri” przekazywano do 160. Sq., 12° Gruppo Assalto.
Lotnisko El-Adem T3 było atakowane przez pięć brytyjskich bombowców. Na ziemi zginęła jedna osoba, pięć odniosło rany, lekko uszkodzone zostały także dwa Ca.309, prawdopodobnie z 2° Gruppo A.P.C.
Swojego rodzaju legenda głosi, że nocą 10/11 czerwca 1940 przestarzały dwupłatowiec Vickers „Valentia” o nazwie własnej „Bessie” wykonał pierwsze „bombardowanie”. Z pokładu samolotu, na którym znalazł się osobiście Air Commodore Collishaw, zrzucono granaty na obóz namiotowy w rejonie Tobruku. W dokumentach brakuje jednak potwierdzenia tego wyczynu. Od północy włoskie lotnictwo w Libii było postawione w stan gotowości bojowej.
We wtorek 11 czerwca miały miejsce angielskie naloty na włoskie bazy w Libii. Na lotnisku El Adem miało się znajdować około 60-70 SM.79, SM.81, Ro.37 i Ca.309. Personel na apelu wysłuchał orędzia marszałka Balbo, odczytanego przez dowodzącego bazą. Wczesnym rankiem atakowało osiem „Blenhaimów” z 45. Sqn. Włoska obrona przeciwlotnicza strzelała wściekle; według raportów „Blenheim” I L8476 Sgt P. Bower został strącony w płomieniach do morza przez lekką artylerię plot., cała załoga zginęła. Uszkodzony został także bombowiec L8519 (Sgt M. Thurlow), rozbił się w Sidi Barrani, gdzie spłonął wraz z całą załogą. Więcej szczęścia miała załoga L8466 (Flg Off A. Finch), jeden z silników został uszkodzony, drugi także nawalił, gdy maszyna pokonała już ok. 160 km, lądowano awaryjnie w Buq Buq, ludzie na pokładzie przeżyli. Samolot później powrócił do służby, podobnie jak dwa inne bombowce (L8469 i L8478), które doznały uszkodzeń w tym rajdzie. Te straty, przynajmniej w większości, spowodowały jednak najpewniej włoskie myśliwce. O 7.00 z Tobruku w tumanach kurzu wystartowało sześć CR.32 z 94. Sq., 8° Gruppo C.T. , prowadzonych przez Cap. Lavelli. Fiaty przechwyciły bombowce w czasie ich powrotu z El Adem. Myśliwce zgłosiły strącenie dwóch bombowców i uszkodzenie czterech innych. Dwa CR.32 ucierpiały od ognia strzelców bombowców.
Przypis: Część literatury chciałaby widzieć w tej akcji także 10 CR.42 z 10 Gruppo, jednak dywizjon zjawił się w okolicach Tobruku dopiero nazajutrz. Prawdopodobnie chodzi o siedem CR.32 z 92. Sq., które także poderwano na przechwycenie.
„Blenheimy” z 55. Sqn. i 113. Sqn. przeleciały tego dnia z Ismailia do Fuka, 18 z nich wróciło po południu nad El Adem. W powietrzu znajdował się patrol pięciu CR.32, prowadzony przez Ten. Gioacchino Bissoli z 93. Squadriglia. Włoskie myśliwce dostrzegły sześć z atakujących maszyn wroga. Bissoli zaatakował ostatnią maszynę formacji – L4823 (Flt Lt D. Beauclair) z 113. Sqn., „Blenheim” IV został strącony siedem kilometrów na zachód od lotniska T3. Załoga Flt Lt D. Beauclair ucierpiała jedynie w wyniku oparzeń, dostała się do niewoli, stając się pierwszymi brytyjskimi jeńcami w nowej wojnie. Ciężko uszkodzone ogniem z ziemi zostały „Blenheimy” I L1538 i L8398 z 55. Sqn. Oba lądowały awaryjnie w Mersa Matruh.
Przypis: C. Shores i G. Massimello z R. Guest, „A history…”, s. 23, jako uszkodzonego w tej akcji podaje „Blenheima IV” z 55. Sqn.
Brytyjczycy byli przekonani, że trafili dwa hangary i pozostawili na lotnisku wiele płonących maszyn. W obu nalotach zgłosili uszkodzenie lub zniszczenie 18 samolotów włoskich. Trzy Ro.37 z 73° Gruppo O.A. i dwa Ca.309 z 2° Gruppo A.P.C. odesłano na dłuższe naprawy w zakładach S.R.A.M. (Squadra Riparazione Aeromobile e Motori – drużyna naprawcza samolotów i silników) , a pięć SM.79 i sześć SM.81 z 14° Stormo B.T. oraz dwa Ro.37 wyremontowano na miejscu. Zginęło trzech ludzi, a 24 zostało rannych.
We wczesnych godzinach porannych 12 czerwca 29 „Blenheimów” wyruszyło zaatakować Tobruk. Port rozpoznała maszyna ze 113. Sqn., meldując w nim wiele statków. Atak miało przeprowadzić sześć maszyn z 45. Sqn., pięć z 55. Sqn., dziewięć z 211. Sqn. i tyleż wersji Mark IV z 113. Sqn. Jedna maszyna z 45. Sqn. zawróciła z powodu problemów z silnikiem, cztery później poszły w jej ślady, mając kłopoty z odnalezieniem celu. „Blenheim” I L8524 (Flg Off D.F. Rixon) uszkodził łopaty śmigła podczas startu, on także nie odnalazł Tobruku, za cel obierając Bardię, gdzie zrzucił swoje bomby na domniemane pozycje włoskie, a następnie zawrócił do Mersa Matruh. Tam maszyna lądowała awaryjnie, doznając przy tym lekkich uszkodzeń. Podobne problemy miał też 55. Sqn. Trzy maszyny doznały awarii i zawróciły, dwie zdołały zrzucić bomby na zakładany cel. Dwie maszyny 211. Sqn. rozbiły się podczas startu, trzecia zderzyła się ze stojącym na płycie „Bombay’em”, L1481 doznał stosunkowo niewielkich uszkodzeń.
„Blenheimy”, które dotarły nad cel były atakowane przez włoskie myśliwce. Brytyjscy lotnicy chcieli widzieć nad tobruckim portem aż 50 CR.42! Lot kontynuowało sześć bombowców z 211. Squadron, które zaatakowały trzy „Chirri” z 8° Gruppo C.T. Włosi zgłosili uszkodzenie jednej z wrogich maszyn (Ten. Ranieri Piccolomini z 92. Sq.). Strzelcy z bombowców zidentyfikowali napastników jako CR.42, zgłaszając dwa strącenia. W rzeczywistości obie strony nie poniosły żadnych strat. Także żadnych „Falco” nie było w powietrzu tej nocy. Najskuteczniejszy był 113. Sqn., którego wszystkie maszyny zbombardowały cel, uzyskując bezpośrednie trafienie w krążownik „San Giorgio” i wywołując pożar na jego pokładzie. Brytyjczycy wierzyli, że okręt musiał wyrzucić się na brzeg i teraz tkwi na poły zanurzony na mieliźnie. Niestety, krążownik nadal pozostawał na wodach Zatoki Tobruckiej, pełniąc rolę baterii przeciwlotniczej.
Tego samego dnia, kiedy brytyjskie patrole przekroczyły granicę, Ten. Adriano Visconti (przyszły as myśliwski) z 23. Squadriglia A.P.C. meldował ostrzelanie z pokładu swojego Ca.309 dwóch wrogich samochodów pancernych w rejonie Bir Shegga. Infiltracja terenu Libii przez brytyjskie samochody pancerne była dla Włochów prawdziwą plagą, ich zwalczanie stało się jednym z ważniejszych zadań pierwszego etapu wojny.
Trzy SM.79 z 10° Stormo wykonały pierwsze strategiczne loty rozpoznawcze na tym froncie. Startujące o 9.00 maszyny pilotowali Cap. Musch z 56. Sq., Ten. Cabassi z 58. Sq. i Ten. Spadaccini z 55. Sq. Savoie „odwiedziły” Deltę Nilu, Aleksandrię i Port Said. Rutynowy lot rozpoznawczy nad aleksandryjski port wykonywano każdego dnia.
13 czerwca swoje pierwsze loty z Tobruku wykonały myśliwce przebazowanego tutaj 10° Gruppo C.T., trzy CR.42 z 90. Sq., prowadzone przez dowódcę eskadry Cap. Renzo Magginiego, wykonały eskortę przy SM.79, które leciały ku konwojowi zaobserwowanemu w rejonie Zatoki Bomba. W ciągu dnia do Cyrenajki zaczął przybywać 50° Stormo Assalto. Po południu trzy Ca.310 z 159. Sq., 12° Gruppo atakowały wrogie samochody pancerne w rejonie Bir Shegga. Samolot Ten. Virgilio Cordy został trafiony ogniem jednego z nich. Caproni atakowały wrogie pojazdy i żołnierzy przez kilka następnych dni, ale mocno przy tym ucierpiały od ognia z ziemi, piasku i pogody.
Rankiem 14 czerwca cztery „Gladiatory” z 33. Sqn. zaatakowały z niskiego pułapu „Ghibli”, który stacjonował na ziemi w Sidi Azeiz. Uszkodzony samolot dostanie się następnie w ręce alianckich sił lądowych, które wdarły się na teren Libii. Tak przynajmniej sprawę przedstawiają dane brytyjskie. Włoskie źródła ukazują ten epizod w innym świetle. Ten. Visconti wystartował owym Ca.309 (M.M.11216) z lotniska Monastir M, na pokładzie znajdował się armijny obserwator S.Ten. Umberto Zolesi i 1. Av Luigi Moroso, drugi członek załogi. Dopiero po ataku myśliwców Visconti miał lądować w pobliżu Sidi Azeiz. Włosi wyszli bez szwanku (lub z uszkodzonym silnikiem i rannym Moroso. ), wymontowali karabin maszynowy, by mieć się czym bronić. W okolicy znajdował się przeciwnik. Visconti miał bronić samolotu i kolegów przez ponad godzinę. Później uratował ich inny „Ghibli”, pilotowany przez Serg. Magg. Oreste Speranza, który lądował w ich pobliżu. Visconti otrzymał Medaglia di Bronzo al Valor Militare , pozwolono mu też przenieść się do 159. Squadriglia, 12° Gruppo Assalto. Visconti służył już w tej jednostce, jednak w wyniku sporu został odesłany do jednostki A.P.C.
O 9.30 startowały trzy Ca.310 z 159. Sq., 12° Gruppo, 50° Stormo Assalto, które miały zaatakować wrogie pojazdy w rejonie Amseat, ich eskortę stanowiło sześć CR.32 z 92. i 93. Sq., 8° Gruppo. Tą małą formację zaatakowały trzy „Gladiatory” z 33. Sqn. Flg Off E.H. „Dixie” Dean zgłosił strącenie CR.32, Plt Off V.C. Woodward zgłosił Ca.310, a ten drugi pilot i Sgt Craig rościli sobie jeszcze prawo do wspólnego zwycięstwa nad CR.32. Bombowiec meldowany przez Woodwarda rozbił się z płonącym silnikiem pośród brytyjskich samochodów pancernych w rejonie Fortu Capuzzo. Na swoje lotnisko Kanadyjczyk wrócił z dziurą po kuli w swoim myśliwcu, włoski pocisk tylko nieznacznie minął jego głowę. Strąconą maszyną był Ca.310 pilota Serg. Magg. Stefano Garrisi, który runął w płomieniach, we wraku zginął strzelec Av. Sc. Giuseppe Pascali, pilot uratował się ze spadochronem. Maszyna Ten. Mario Virgilio Cordy została ciężko uszkodzona, trafiło ją 130 pocisków, ranny został Serg. Magg. Giovanbattista Trevisan.
W międzyczasie CR.32 zaatakowały „Gladiatory”, ich piloci zgłosili strącenie trzech wrogich maszyn. Po włoskiej stronie zginął Serg. Edoardo Azzaroni z 93. Sq., 8° Gruppo C.T. Oprócz poległego 93. Sq. reprezentowali Ten. Gioacchino Bissoli i Serg. Roberto Lenadaro. Natomiast z 92. Sq. pochodziły maszyny Cap. Martino Zanniera, Ten. Ranieri Piccolominiego i Serg. Ernesto Pavana.
W powietrzu znalazły się także „Falco” z 90. Sq, 10° Gruppo C.T. W rejonie Buq Buq około 10.00 miano strącić „Gladiatora”, wspólne zwycięstwo zgłosiło czterech Włochów: Cap. Renzo Maggini, Ten. Giovanni Guiducci, Ten. Franco Lucchini i Serg. Giovanni Battista Ceoletta. Byłby to pierwszy strącony przez Włochów myśliwiec RAF. W rzeczywistości Brytyjczycy nie stracili tego dnia żadnego „Gladiatora”.
Osiem bombowców z 211. Sqn. atakowało Fort Capuzzo, odnosząc przy tym uszkodzenia od odłamków własnych bomb. Około 11.30 samotny lot nad Giarabub wykonał „Blenheim” I L8524 z 45. Sqn. (Flg Off J.S. Davies), z tej misji nie powrócił, został strącony przez obronę przeciwlotniczą, załoga zginęła. Później dwie trójki angielskich bombowców atakowały Fort Maddalena, tym razem nie poniosły strat.
Ofensywne loty wykonała także Regia Aeronautica. Rankiem 12 SM.79 z 15° Stormo B.T., prowadzone przez Col. Silvio Napoli, wykonało rajd nad Sollum. Powracające bombowce ostrzelały także wrogie wojska w rejonie Amseat i Sidi Azeiz. Po południu 17 SM.79 z 10° Stormo B.T., prowadzone przez Col. Giovanniego Benedetti, także atakowało Sollum, eskortę stanowiły CR.42 z 10° Gruppo C.T. Dwa SM.81 z 14° Stormo, w eskorcie siedmiu CR.32 z 92., 93. i 94. Sq. atakowało cele w rejonie Amseat, wszystkie maszyny wróciły bez uszkodzeń.
Trzon sił RAF w Egipcie stworzyła 202. Group, jej dowódcą został Air Cdre R. Collishaw (DSO, OBE, DSC, DFC), jeden z czołowych pilotów myśliwskich Wielkiej Wojny. Składała się ona z 33., 45., 55., 113., 211 i 208. Sqn. Ponadto w Egipcie znalazły się także inne dywizjony, wiele z nich zmieniło swoje miejsce bazowania po rozpoczęciu wojny, wysyłano także sekcje na różne lotniska.
33. Sqn. z „Gladiatorami” (Sqn Ldr D.V. Johnson) stacjonował w Mersa Matruh. W pobliżu, w Qasaba, stacjonował 208. Sqn. (Sqn Ldr R.A. Sprague), jednostka współpracy z armią na „Lysanderach”, jej samoloty znalazły się także na wysuniętych lotniskach w Sidi Barrani, w Bir Kanayis i daleko na południu w oazie Siwa. W Fuka i El Daba na wybrzeżu, na wschód od Matruh, były „Blenheimy” I z 45. Sqn. (Sqn Ldr J.W. Dallamore) i 211. Sqn (Sqn Ldr J.W.B. Judge).
Reszta jednostek znajdowała się bardziej na wschód, w liczniej zamieszkanych regionach Egiptu. Najbliżej pustyni znajdował się 80. Sqn. (Sqn Ldr R.C. Jonas), jego „Gladiatory” znajdowały się w Amiriya i broniły bazy Mediterranean Fleet w Aleksandrii. Ta jednostka miała „Hurricanea” I L1669, jedynego, jaki znajdował się na początku czerwca 1940 r. w Egipcie. 13 i 24 czerwca przybyły kolejne dwie trójki tych myśliwców, do lipca było ich najmniej 11 i stanowiły poważną przeszkodę dla Włochów, choć ci, dzięki mistrzowskiemu pilotażowi, potrafili je strącać na swoich „Falco”. Tego pierwszego dolnopłata nazywano „Colly’s Battleship”, Air Cdre Raymond Collishaw nakazał, by ten jedynak przelatywał pomiędzy przygranicznymi z Libią lotniskami, w ten sposób sprawiając pozory, że maszyn tego typu jest więcej, co oczywiście miało zmylić włoski wywiad.
Aleksandria była bazą 230. Sqn (Wg Cdr G. Francis), wyposażonego w łodzie latające „Sunderland”. 10 czerwca dołączyła kolejna jednostka tych wielkich samolotów, był to 228. Sqn. (Wg Cdr G.E. Nicholetts), który przeleciał z Pembroke Dock w południowej Walii. Samoloty tych dwóch jednostek będą obecne także w bazie wodnosamolotów Kalafrana na Malcie.
Na południowy wschód od Aleksandrii znajdowało się Heliopolis, leżące na peryferiach Kairu. Kilka mil dalej na południe leżało zaś Helwan. W pierwszej lokalizacji stacjonowały „Blenhaimy” IV z 113. Sgn. (Sqn Ldr G.B. Keily) i „Bombay’e” z 216. Sqn. (Wg Cdr G.C. Gardiner), na drugim lotnisku natomiast 112. Sqn. (Sqn Ldr D.M. Somerville), czyli trzecia jednostka na „Gladiatorach”, oraz 70. Sqn. z przestarzałymi samolotami transportowymi Vickers „Valentia”. 10 czerwca 1940 113. Sqn. zostanie przeniesiony bliżej otwierającego się frontu, czyli do Maaten Bagush, a 70. Sqn. dołączy do 216. Sqn. w Heliopolis.
W końcu, w Ismailia leżącym nad Kanałem Sueskim, na północny wschód od Kairu, były 30. Sqn. (Sqn Ldr U.Y. Shannon) i 55. Sqn. (Sqn Ldr R.A.T. Stowell), których wyposażenie stanowiły „Blenheimy” I. Wiele maszyn pierwszej z tych jednostek zostało przebudowanych do wersji myśliwskiej poprzez zainstalowanie pod przodem kadłuba zasobnika z czteroma karabinami maszynowymi Browning kal. 7,7 mm. Grupy tych samolotów zostały wydzielone z jednostki i stacjonowały w Amiriya, Helwan i Maaten Bagush. W rejonie Morza Śródziemnego znajdował się jeszcze tylko 6. Squadron (Sqn Ldr W.N. McKechnie) z „Lysanderami” na lotnisku w Ramleh w Palestynie. Najbliżej znajdowały się jeszcze bazy lotnicze w Iraku i Sudanie, ale nie można było liczyć na jakieś uzupełnienia z tych kierunków.
