Wojna Mussoliniego

Udział Regia Marina w drugiej wojnie światowej został zignorowany przez historyków angloamerykańskich, ale jej losami zajęło się wielu autorów europejskich, z których część obaliła opinie według których włoska flota była dowodzona przez „sparaliżowany” ze strachu przed Royal Navy Sztab Generalny, a to z kolei miałaby mieć jakoby „przewagę moralną” nad swoim przeciwnikiem. Ta część badaczy przypisuje klęskę Włochów brakom materiałowym i słabości strukturalnej, jak również niewłaściwej strategii i małej elastyczności włoskiego dowództwa. Podobnie jak inni autorzy, Marc Antonio Bragadin i Giuseppe Fioravanzo zwracają uwagę na słabość przemysłu i rozwoju technologicznego, która pozbawiła Regia Marina radaru, sonaru, elektrycznych torped, odpowiedniej amunicji, a stały brak paliw „paraliżował” działania floty, a przyłączenie się Włoch do wojny po stronie Niemiec zastało włoską flotę w środku programu jej rozbudowy.

Także Angelo Iachino, dowódca włoskiej floty przez większą część wojny, zwraca uwagę na dokładnie te same problemy, będące czynnikiem decydującym o jego możliwościach. Ale zwraca także uwagę na trudności we współpracy z Regia Aeronautica, twierdząc że „dwa lotniskowce i dobre lotnictwo morskie” zagwarantowałyby Włochom dominację w centralnej części Morza Śródziemnego (ze względu na brak odpowiednich baz panowania we wschodniej i zachodniej części MŚ nie było sposobności zdobyć samymi tylko wysiłkami floty – Gibraltar i Aleksandrię należało zdobyć od strony lądu, względnie zdać na morzu jakąś druzgoczącą klęskę przeciwnikom, ale ci mieli ogromnie większe możliwości na uzupełnianie własnych strat, czy w wyniku przenoszenia okrętów z akwenu na akwen, czy też w razie potrzeby wodując nowe jednostki). Iachino uważa także, że nie wykorzystano do maksimum silnych stron Regia Marina: zwłaszcza wojny „podstępnej” w wykonaniu sił szturmowych floty – X Flottiglia MAS. Zawiodły także włoskie założenia prowadzenia wojny podwodnej.

Domenico Cavagnari, który także dowodził Regia Marina podczas wojny, narzeka, że choć Mussolini obiecywał czas na przygotowanie do wojny, to nie otrzymano go w dostatecznej ilości: w 1940 roku bazy nie były dostatecznie przygotowane, pancerniki były jeszcze w stoczniach, brakowało kilku typów jednostek lekkich, a flota była zacofana technicznie w kilku zagadnieniach. Problemy strukturalne – w tym nieadekwatny przemysł ciężki – potrzeba sprzedawania artykułów morskich (na czele z okrętami) zagranicę, by zdobyć silną walutę, braki paliwowe, braki w transporcie i brak ścisłej współpracy z lotnictwem, powodowały nieefektywność Regia Marina. Cavagnari chwali, że nowe okręty miały „maszyny, uzbrojenie i instrumenty produkcji włoskiej” i ocenia Regia Marina jako „dobrą flotę”, aczkolwiek z pewnością nie była na poziomie Royal Navy.

Historycy są zgodni co do tych słabości, ale wyróżniają kolejne. Oscar di Giamberardino podnosi brak skoordynowanego planowania strategicznego, niepowodzenie zawarcia sojuszu morskiego z Wielką Brytanią i konieczność stworzenia floty „zrównoważonej”, która miałaby w składzie pancerniki, jednostki lekkie, okręty podwodne i własne lotnictwo.

Według Raymonda de Belot, plusami Regia Marina była jakość korpusu oficerskiego, szybkość jej okrętów, dobra jakość artylerii morskiej i torped, łączność i „zdolność manewrowa”, ale z kolei wśród mankamentów podnosi niewłaściwe projekty okrętów podwodnych, słabość środków zwalczania okrętów podwodnych, słabość okrętów pomocniczych, wojny minowej, niewłaściwe opancerzenie okrętów, i czynniki już wymieniane: brak radaru, lotniskowców i wyspecjalizowanego lotnictwa morskiego – co do dwóch ostatnich czynników warto podkreślić jeszcze jedną rzecz, nie tylko brakowało torped lotniczych i bombowców nurkujących, ale także doktryny użycia lotnictwa jako takiej.

—————————————————————-
I w kontekście tych uwag pozwolę sobie na polemikę. Profesor Maciej Franz w tomie 1 swojej „Burzy nad Morzem Śródziemnym” (wyd. Napoleon V) na stronach 344-346 (przypis 50) napisał na mój temat: W niedawno opublikowanym rysie M. Sobskiego, opowieść o bitwie pod Stilo, ukierunkowana została na starcie lotnictwa. Autor położył nacisk na omówienie kolejnych nalotów włoskiego lotnictwa, głównie sił bombowo-torpedowych (tu pierwsza moja uwaga: o lotnictwie torpedowym nie ma tam słowa, bo to wówczas jeszcze u Włochów nie istniało). Przeanalizował on kolejne uderzenia włoskiego lotnictwa, dokumentując pojawienie się nad brytyjską flotą kolejnych grup samolotów. Stworzony obraz jest jednak dość mylący, jakoby włoskie lotnictwo dominowało nad polem walki i stanowiło w toku tego starcia istotny czynnik, wpływający na jego przebieg, czy los ostateczny. Taka wizja tejże bitwy rozmija się znacząco z konkluzjami płynącymi z opracowań włoskich autorów.

Więc po pierwsze uważam, że nie podnoszenie czynnika lotniczego podczas omawiania jakiejkolwiek bitwy morskiej doby II WŚ jest anachronizmem. Co do konkluzji włoskich autorów, to to już zależy od tego, jakich autorów czytamy. Ci morscy mają opinię kasty skupionej wokół wydziału historycznego Marina Militare i właśnie głuchych na argumenty. A brak współpracy lotnictwa z flotą, który tak mocno akcentowałem (atak na własne okręty!!!) był pod Stilo elementem, który najbardziej u Włochów zawiódł. Śmiem twierdzić, że przyjęcie przez Royal Navy bitwy u samych wybrzeży Włoch, gdy Regia Aeronautica miałaby lotnictwo torpedowe na poziomie tego z lat 1942-1943, skończyłoby się niechybnie jej masakrą (przy założeniu, że komponent brytyjskiego lotnictwa pokładowego byłby równie słaby jak pod Stilo, bo nie można zakładać, że jedna strona coś ulepsza, a przeciwnik stoi w miejscu). Część lotniczą podniosłem umyślnie, bo w większości polskich prac była ona z kolei całkowicie zignorowana, miast przepisywać znane nam elementy, szukałem nowych czynników mogących wpłynąć na nasze postrzeganie bitwy. A jak widać słabość współpracy z lotnictwem podnoszą sami dowódcy floty oraz historycy i ten fakt musimy zawsze mieć z tyłu głowy rozmawiając o możliwościach włoskiej floty!