Wojna Mussoliniego

Lotniskowiec „Ark Royal” podczas bombardowania w wykonaniu włoskich SM.79. Dwie bomby spadły w odległości mniejszej niż dziewięć metrów od jego pokładu. Ostatni fragment tłumaczenia krótkiego artykułu o bitwie u przylądka Spartivento.

Duże rozczarowanie przyniosła także interwencja lotnictwa obu stron. Dzienniki bojowe odnotowują jedną misję 800. Sqn. i kilka lotów rozpoznawczych, lotów myśliwców 3. Gruppo i bombowców SM.79 z eskadr bazujących na Sardynii. W raportach dowództwa lotnictwa Sardynii czytamy, że okręty przeciwnika zostały zaatakowane, ale rzeczywistość pokazała, że nie odnotowano żadnych trafień.

Oddalając się od Sardynii, siły brytyjskie kierowały się ku Kanałowi Sycylijskiemu, gdzie dla Włochów otwierała się kolejna okazja do interwencji. Zadanie powierzono wyłącznie siłom lekkim, jak torpedowce i kutry torpedowe. Z Trapani, Augusty i Mazara del Vallo wyruszyły cztery torpedowce („Vega”, „Sirio”, „Calliope” i „Sagittario”) i 11 kutrów torpedowych MAS, z których dwa musiały zawrócić z powodu awarii.

O 23.24 27 listopada „Sagittario”, a kilka minut później także „Sirio”, zauważyły jednostki, które zidentyfikowały jako angielski konwój. Dowodzący włoskimi okrętami uznali, że zostali odkryci przez przeciwnika i pospiesznie opuścili wyznaczony im rejon patrolowania. Taka sama sytuacja powtórzyła się o 00.28 28 listopada z udziałem torpedowców „Vega” i „Calliope”. Dowódca tego drugiego zdecydował się na odpalenie dwóch torped w stronę zaobserwowanych celów, odnotował eksplozję jednej z nich i uznał, że doszła celu. Brytyjskie dokumenty nie potwierdzają trafienia, nie wspominają nawet o obecności włoskich torpedowców (nie do końca prawda, o ile sami Włosi mocno skrytykowali akcję, to po stronie brytyjskiej w jej wyniku zakazano przekraczać Cieśninę Sycylijską nocą).

Decyzja czterech dowódców tych okrętów stała się obiektem krytyki. Operacja na pewno nie była właściwie zaplanowana i podobnie jak przez resztę konfliktu, włoskie siły morskie miały problem z precyzyjnym ustaleniem pozycji i siły wrogiej floty.

Na okolicznych wodach znalazły się także dwa włoskie okręty podwodne, „Dessiè” i „Tembien”, które działając niezależnie od siebie, dostrzegły wrogie jednostki i przeprowadziły atak. O 23.24 dnia 27. „Tembien”, dowodzony przez T.V. Guido Gozzi, wystrzelił cztery torpedy, a o 3.05 dnia 28. T.V. Adriano Prini, dowodzący „Dessiè”, wystrzelił trzy torpedy. Oba ataki przeprowadzono pospiesznie i wszystkie siedem torped sporo minęło swoje cele tak znacząco, że angielskie załogi nawet ich nie dostrzegły.

Starcie u Przylądka Teulada było jedną z kilku morskich bitew II Wojny Światowej, która zakończyła się bez wyraźnego rozstrzygnięcia, a sztaby generalne obu flot nie były usatysfakcjonowane, do tego stopnia, że wobec Somervilla postępowanie wszczęła komisja dyscyplinarna.

Postawę admirała uznano za nienaganną i został uniewinniony, ale na jego karierze pojawiła się rysa. Także Mussolini nie był zadowolony rozstrzygnięciem bitwy i w reakcji na nie zdecydował się zastąpić adm. Cavagnari, powołując na jego stanowisko Szefa Sztabu adm. Riccardi.

Pancerniki „Littorio” (na pierwszym planie) i „Littorio” podczas ćwiczeń na wodach w pobliżu Tarentu, lato 1940 roku.

27 listopada 1940, o 11.45, Somerville został poinformowany o pozycji zespołu Campioniego, od którego dzieliło go 80 km. Angielskiego admirała niepokoiła przewaga Włochów, ale odetchnął, gdy około 12.00 wszedł w kontakt z Force D. „Ark Royal” mógł wysłać do ataku swoje samoloty torpedowe, które atakując od strony słońca mogły znacząco spowolnić ruchy włoskich okrętów, które były szybsze od większej części jednostek brytyjskich.

O 12.07 z pokładu angielskich krążowników „Sheffield”, „Southampton” i „Newcastle” (za nimi w pewnej odległości płynęły jeszcze „Manchester” i „Berwick”) zauważono na horyzoncie włoskie krążowniki. „Renown” płynący z prędkością ponad 27 w doznał awarii, która spowodowała, że musiał zwolnić. Pozostałe okręty rozpoczęły zajmować jak najdogodniejsze pozycje w obliczu nieuchronnego starcia.

Okręty włoskie od godz. 11.45 podzieliły się na grupy, znajdując się wówczas ok. 30 mil od Przylądka Teulada.

Na papierze obie floty były w większej części porównywalne, niektóre okręty miały przewagę ze względu na kaliber swoich armat, inne ze względu na ich zasięg. Ważnym czynnikiem była obecność lotniskowca, którą powinna równoważyć obecność nad polem bitwy włoskiego lotnictwa z Sardynii. W rzeczywistości żadna bazująca tam jednostka nie miała maszyn mogących stanąć na wysokości zadania i interwencja lotnictwa nie miała istotnego wpływu na przebieg potyczki.

Jedno jest pewne: na wodach Przylądka Teulada spotkali się dwaj admirałowie, Campioni i Somerville, których zapamiętano z powodu ich ostrożności. Campioni o 12.07 rozważał przerwanie kontaktu, ale łączność pomiędzy jego najcięższymi okrętami i „dowództwem” (admirał znajdował się na pokładzie pancernika „Vittorio Veneto”) nie była najlepsza. Admirał Iachino zaczął już obracać armaty swoich krążowników, podczas gdy rozkazy z Rzymu nie wydawały się takie jednoznaczne, jak powinny.

W każdym razie, o 12.22 adm. Pellegrino Matteucci, dowódca 1. Dywizjonu Krążowników, na pokładzie „Fiume”, otrzymał rozkaz od Iachino, znajdującego się na pokładzie krążownika „Pola”, do otwarcia ognia, natychmiast powtórzony przez resztę krążowników, które znajdowały się ok, 23,5 km od okrętów wroga. „Pola” i „Fiume” skoncentrowały ogień na „Berwicku”, podczas gdy „Berwick”, „Manchester”, „Newcastle” i „Sheffield” skierowały swoje armaty na „Bolazno”, „Trento” i „Trieste”. „Southampton” obrał za cel krążownik „Pola”, a o 12.24 płynący z prędkością 25 w „Renown” wystrzelił na dystansie 23,8 km sześć salw w stronę „Trento”, którego otoczyły kolumny wody podniesione eksplozjami, ale on sam nie został trafiony.

O 12.26 odezwały się także działa pancernika „Ramillies”, a „Renown” przeniósł ogień na „Bolzano”. Dopiero o 12.30 Iachino otrzymał rozkaz, by nie angażować się w walkę, kiedy wystrzelono już dziesiątki pocisków.

Niszczyciel „Lanciere” doznał awarii, która go spowalniała, został przynajmniej dwukrotnie trafiony. Inne jednostki położyły zasłonę dymną i podjęły się holowania uszkodzonego niszczyciela.

Niedługo później, Somerville zauważył, że z dymu wyłaniają się dwa okręty, pomyślał, że ma naprzeciwko sobie dwa włoskie pancerniki. W rzeczywistości były to dwa frachtowce francuskiego konwoju „F”, które z niewiadomego powodu zjawiły się akurat pośrodku trwania bitwy. Personel „Renowna” zorientował się na czas i krążownik liniowy nie wystrzelił w tamtą stronę żadnego pocisku.

Dopiero o 13.00 do walki włączył się „Vittorio Veneto”, który wystrzelił siedem salw – razem 19 pocisków ze swoich armat kal. 381 mm, nie odnotowując trafienia (strzelała tylko wieża na rufie). Jednak brytyjskie krążowniki zaczęły szybko wycofywać się poza zasięg jego artylerii. Somerville wolał nie ryzykować starcia z włoskimi pancernikami i zarządził odwrót; także Włosi zastosowali się do rozkazów Campioniego i nie podjęli pościgu, oddalając się od przeciwnika.

Bitwa trwała 52 minuty, podczas których włoskie krążowniki i pancerniki wystrzeliły 692 pociski. Efekty na pewno nie były proporcjonalne w stosunku do zaangażowanych sił: „Berwick” został dwukrotnie trafiony pociskami kal. 203 mm, jednym o 12.22 i drugim o 12.35, na jego pokładzie zginęło siedmiu marynarzy, wyłączono z walki także jedną z jego wież. Niszczyciel „Lanciere” odniósł tylko niewielkie uszkodzenia, nie miał ofiar wśród załogi.

CDN.

Krążownik liniowy HMS „Renown” prowadzi ostrzał z dziobowych wież z armatami kal. 381 mm podczas bitwy u Przylądka Spartivento (dla Włochów jest to bitwa u Przylądka Teulada i to oni lepiej odrobili lekcję z geografii). Opublikuję Wam tłumaczenie włoskiego artykułu o tej bitwie. Z góry uprzedzam, że nie jest to tekst najwyższych lotów i zawiera trochę błędów. Coś o wiele ambitniejszego na jej temat planuję niebawem wydać drukiem.

W ramach akcji zaopatrzeniowych Malty, Royal Navy wysłała konwój „Collar”, którego przybycie sygnalizowała 25 listopada 1940 włoskiemu wywiadowi wojskowemu S.I.M. grupa agentów wysłana do obserwowania Gibraltaru. Supermarina zadecydowała o przeprowadzenia dużej operacji z zamiarem przechwycenia wrogiego zespołu, co w perspektywie mogło doprowadzić do poprawy morale nadwątlonego wydarzeniami w Tarencie.

Z egipskiej Aleksandrii adm. Sir Andrew B. Cunningham, głównodowodzący siłami Royal Navy w basenie Morza Śródziemnego, zamierzał wysłać w morze swoją Force D, która miała spotkać się z płynącą z Gibraltaru Force H wiceadm. Jamesa Somerville. W tym samym czasie planowano przeprowadzić akcję dywersyjną – 26 listopada wysłano lotniskowiec „Eagle” z zadaniem zaatakowania Trypolisu, a lotniskowiec „Illustrious” z zadaniem zaatakowania Rodos. Całość otrzymała miano Operacji „MB.9”, która zakładała ponadto, że ciężki krążownik HMS „Berwick” i brytyjski krążownik liniowy HMS „Renown” opuszczą Morze Śródziemne i powrócą do Anglii.

Mediterranean Fleet wysłała w morze Force D w składzie: stary pancernik HMS „Ramillies”, wspomniany „Berwick”, lekki krążownik HMS „Newcastle”, lekki krążownik przeciwlotniczy „Coventry” oraz niszczyciele HMS „Defender”, „Gallant”, „Greyhound”, „Griffin” i „Hereword”.

Force H Somerville’a została podzielona na dwa mniejsze zespoły – Force B pod jego bezpośrednim dowództwem i Force F wiceadm. L. E. Hollanda.

Force B składała się z krążownika liniowego HMS „Renown”, lotniskowca HMS Ark Royal z zaokrętowanymi dywizjonami 800. (12 x Blackburn Skua), 803. (12 x Fairey Fulmar), 810. (12 x Fairey Swordfish), 818. (9 x Fairey Swordfish) i 820. (9 x Fairey Swordfish). Eskortę stanowiły krążowniki lekkie HMS „Sheffield” i HMS „Despatch” oraz 10 niszczycieli HMS „Faulknor”, „Firedrake”, „Forester”, „Fury”, „Encounter”, „Duncan”, „Wishart”, „Kelvin” i „Jaguar”.

W skład Force H weszły lekkie krążowniki HMS „Manchester” i „Southampton”, którym towarzyszył niszczyciel HMS „Hotspur”.

Supermarina wysłała przeciwko jednostkom brytyjskim 1. Squadra Navale adm. Inigo Campioni, zastępcę szefa Sztabu Generalnego, z pancernikami „Vittorio Veneto” (C.V. Giuseppe Sparzani) i „Giulio Cesare” (C.V. Angelo Varoli Piazza). Z pancernikami połączyły się 2. Squadra Navale adm. Angelo Iachino z trzema krążownikami 1. Divisione Incrociatori („Gorizia”, „Fiume” i „Pola”) i trzema 3. Divisione Incrociatori („Bolzano”, „Trento” i „Trieste”).

Krążownikom z 1. Divisione Incrociatori towarzyszyły niszczyciele IX. Squadriglia („Vittorio Alfieri”, „Giosuè Carducci”, „Vincenzo Gioberti” i „Alfredo Oriani”) a krążownikom 3. Divisione Incrociatori towarzyszyły niszczyciele XXII. Squadriglia („Lanciere”, „Ascari” i „Carabiniere”).

Campioni zaproponował, by zająć taką pozycję, gdzie samoloty Regia Aeronautica operujące z Sardynii mogłyby wspierać działania floty. Aeroanutica della Sardegna dysponowało 3. Gruppo z 28 Fiatami CR.32 i Gruppi 27., 28. i 38. wyposażonymi w SM.79; ponadto posiadano 93. i 94. Gruppi z hydroplanami Cant Z.506B i 124. Squadriglia Autonoma O.A. z IMAM Ro.37 Lince.