Risiera di San Sabba
Risiera di San Sabba w Trieście obecnie. Widok od strony miejsca, gdzie znajdował się piec krematoryjny (wysadzony w powietrze przez Niemców w kwietniu 1945 r.). Widzę po komentarzach, że jeszcze jedna sprawa wymaga pilnej interwencji. Włoskie obozy koncentracyjne istniały. Istniały na terenie Włoch, w Etiopii (parę razy już wspominany obóz Danane) i w okupowanej Jugosławii (jeśli dobrze pamiętam, to dużo wspomniałem o tym przy okazji biografii Mario Roatty – http://wojna-mussoliniego.pl/?page_id=2431). Na terenie Włoch od 1945 r. istniały także liczne obozy koncentracyjne zakładane przez aliantów. W przynajmniej kilkudziesięciu innych bytach państwowych zaistniała instytucja obozu koncentracyjnego (choćby w USA dla osób japońskiego pochodzenia, czy angielskie w Kenii). Ale nie istniały włoskie obozy zakłady. Takowe istniały na terenie rdzennych ziem włoskich w Kuestenland gau i Alpenvorland gau, czyli na ziemiach administrowanych przez Niemców i przez nich były zakładane. Za przykład weźmy najsłynniejszy z nich – Risiera di San Sabba. Dlatego nim ktoś się pośpieszy z pisaniem o włoskiej odpowiedzialności za nie, niech odrobi najbardziej podstawową lekcję z historii i sprawdzi gdzie one powstawały. Temat kontrowersyjny, dlatego przypominam o możliwości wysyłania własnych tekstów. Jeśli ktoś sobie życzy żebym sprawdził jakiś trop to też proszę napisać jak człowiek, a nie coś tchórzliwie insynuować. Tekst oparty o włoską i angielską Wikipedię. Sporo o tej tematyce napisałem swego czasu w tym artykule: http://wojna-mussoliniego.pl/?page_id=815
Risiera di San Sabba (po słoweńsku znana jako Rižarna) to pięciokondygnacyjna budowla murowana zlokalizowana w Trieście. Powstała w 1913 r. (1898 r. wg. włoskiej Wiki) jako obiekt do łuskania ryżu. Podczas II WŚ funkcjonowała jako nazistowski obóz zagłady (istnieją wątpliwości, czy „zasługuje” na ten status), gdzie zatrzymywano i mordowano więźniów politycznych (Włochów, Chorwatów, Słoweńców), oraz punkt tranzytowy podczas wywózek Żydów, którzy najczęściej trafiali stąd do Auschwitz. Przetrzymywano tutaj także ofiary łapanek i osoby przeznaczone do pracy przymusowej. Członkowie SS Odilo Globocnik i Karl Frenzel, a także Ivan Marchenko (https://en.wikipedia.org/wiki/Ivan_the_Terrible_(Treblinka_guard)), uczestniczyli w zabójstwach mających miejsce w obozie. Zabójstw dokonywano poprzez rozstrzelanie, uderzenie tępym narzędziem w tył głowy (w oryginale maczuga, gdzieś tam dalej włoskie mazza znaczy też pałka), powieszenie lub otrucie spalinami w specjalnych ciężarówkach Obiekty kremacyjne, jedyne jakie powstały na terenie Włoch, zostały zainstalowane przez Erwina Lamberta i zniszczone przed wyzwoleniem obozu. Krematorium zainstalowano w komorze, gdzie wcześniej znajdowała się suszarka do ryżu. (obecnie na miejscu znajduje się muzeum)
Triest formalnie był częścią R.S.I., ale administracją na tym terenie, uważanym za obszar działań wojennych, zajmował się Wysoki Komisarz Friedrich Rainer. Sprawująca bezpośrednią kontrolę nad tymi ziemiami (ówczesne włoskie prowincje Udine, Trieste, Gorizia, Pola, Fiume i Lubiana) III Rzesza stworzyła tutaj tzw. Adriatisches Küstenland (OZAK). Po wrześniu 1943 r. stworzono tutaj na pewien czas obóz tymczasowy dla żołnierzy włoskich (Stalag 339).
Podczas niemieckiej okupacji Triestu zgładzono na miejscu ok. 3500 ludzi (a być może nawet 5000), kolejny tysiąc (8 tys. wg. włoskiej Wiki) więziono tutaj i wysłano do innych obozów. Większość więźniów pochodziła z Friuli, Marchii Julijskiej oraz prowincji Lublana. Więźniem obozu był m.in. Boris Pahor (https://en.wikipedia.org/wiki/Boris_Pahor), który stąd trafił do Dachau i następnie Natzweiler. W wielu przypadkach z sukcesem interweniował biskup Triestu, monsignor Santin, dzięki jego staraniom władze niemieckie zwolniły pewną część więźniów. Z władzami niemieckimi współpracowało także kilku Włochów, najbardziej znanym jest Mauro Grini, który miał wydać nazistom nawet 300 Żydów.
W 1976 r. zakończył się (m.in.) proces komendanta obozu Josepha Oberhausera (wielu innych zamordowali partyzanci lub zginęli podczas dochodzenia powojennego, gdzie się pewnie z nimi nie patyczkowano). Został on skazany zaocznie, ale nie odbył kary (nie wiem jaki zapadł wyrok). Włoski wymiar sprawiedliwości nie mógł wystąpić o ekstradycję z powodu niemiecko-włoskich ustaleń, które pozwalały na ekstradycję w przypadku zbrodni popełnionych jedynie po 1948 r. Oberhauser zmarł w 1979 r. w wieku 65 lat.
Po wojnie był ośrodkiem dla uchodźców i punktem tranzytowym. W latach 50-tych schronienie znalazło tutaj wielu ludzi, zwłaszcza etnicznych Włochów, którzy szukali tutaj schronienia przed komunistyczną Jugosławią (przypominam najważniejsze fakty: Triest w latach 1945-1954 był pod jugosłowiańską okupacją, na okolicznych terenach komuniści dopuścili się czystki etnicznej, w wyniku której życie straciło do 10 tys. Włochów i Słoweńców). Schronienie znaleźli tutaj także liczni Chorwaci i Rosjanie.