Wojna Mussoliniego

1916 r.:

26 czerwca: rozpoczęto przygotowywać zbiorniki z fosgenem w związku z atakiem przewidzianym na 29 czerwca. Rozpoczęło się ich rozmieszczanie na odcinku pomiędzy Monte San Michele i wioską San Martino del Carso.

29 czerwca: atak gazowy w rejonie Monte San Michele. Jego obiektem są żołnierze brygad „Pisa”, „Brescia”, „Ferrara” i „Regina”, które obsadzały stoki góry.

Emisję gazu rozpoczęto pomiędzy 5.00 i 5.30, gdy większość żołnierzy włoskich spała jeszcze w barakach i schronach. Słaby wietrzyk pomagał w jego rozprzestrzenianiu się. Austriacy mieli nadzieję, że uda im się także wyeliminować włoską artylerię zajmującą pozycje na tyłach pierwszej linii.

Gęsty białawy obłok skrył pozycje Włochów. Wielu żołnierzy zmarło we śnie. Ci świadomi tego, co ma miejsce, próbowali ratować się zakładając maski przeciwgazowe. Tych nie starczyło dla wszystkich żołnierzy na froncie, a ich jakość była bardzo niejednorodna, przez rok trwania wojny okazywały się zupełnie zbędne i wielu ludzi zdążyło się ich pozbyć, gdyż były dodatkowym obciążeniem i krępowały ruchy. Włoskie maski okazały się nieefektywne wobec działania fosgenu. Doszło do masakry. Poddani działaniu gazu żołnierze tracili dech, ich usta wypełniały się białą pianą, z desperacją próbowali poluzować ubrania w talii, czując okropne pieczenie w jelitach. O 6.30 pierwsza fala Austriaków wdarła się na włoskie pozycje, o 8.00 uczyniła to także druga fala. Wielu Austriaków wyposażono w żelazne maczugi służące do dobijania porażonych gazem Włochów. Jednak do wielu punktów włoskiej obrony gaz nie zdołał się wedrzeć, powstały węzły oporu. Obłoki gazu dotarły nad Isonzo i zatrzymały się na tej zaporze, nie dostając się na tyły Włochów, jak oczekiwali Austriacy. Do walki weszła włoska rezerwa stworzona naprędce z artylerzystów, saperów i każdego, kto mógł nosić broń. Napór przeciwnika zatrzymano, a następnie odrzucono go na pozycje wyjściowe. Tak atakujący jak obrońcy, gdy dostawali się w obszar gromadzenia się gazu, narażali się na pewną śmierć. W przeciągu kilku godzin, pomiędzy atakiem gazowym i końcem starcia, Włosi stracili 182 oficerów i 6250 żołnierzy. Austriacy przyznali stratę w poległych 23 oficerów i 1549 żołnierzy.

Podczas akcji na złoty Medal Waleczności Wojskowej zasłużył czterdziestoletni kapitan z 30. pp „Pisa” Arturo Pannilunghi ze Sieny. Pomimo zatrucia gazem doprowadził do bezpiecznej strefy płk Francesco Ronchi, który został silnie otruty, a także wyniósł sztandar pułku. Kilka razy omdlawszy, dołączył później do napływających w rejon walki rezerw i wziął udział w kontrataku. Po zakończonym starciu zabrano go do szpitala, gdzie zmarł po trwającej cztery dni agonii.

Z 30. pp był także pochodzący z Neapolu por. Paolo Capasso, który również zasłużył sobie na najwyższe włoskie odznaczenie: został oddzielony od swojego oddziału i zatruty gazem, dołączył do kontrataku, umierając na polu walki w wyniku utraty sił spowodowanych działaniem fosgenu.

Ataku gazem uniknął żołnierz 19. pp „Brescia” Giuseppe Ungaretti (https://pl.wikipedia.org/wiki/Giuseppe_Ungaretti), który wraz ze swoim batalionem przebywał na przeciwnym brzegu Isonzo, gdzie odpoczywano po długiej turze w okopach, w bezpiecznej odległości od obszaru działania fosgenu.

W Karnii, pod osłoną gęstej mgły, atak 147. pp „Caltanissetta” i batalionu alpejskiego „Val Pellice” spowodował zdobycie szczytu Monte Cellon. Austriackie szlaki prowadzące tu z Pal Grande i Pal Piccolo znajdowały się pod ogniem włoskiej artylerii, który spowodował, że posiłków nie udało się wysłać także za pomocą kolejki linowej.