Wojna Mussoliniego

1917 r.:

28 października: podczas przeprawiania się przez Torre, młody bersalier VI Pułku Bersalierów Delfino Borroni, został schwytany przez dwóch niemieckich żołnierzy. Na swoje szczęście nie trafił do obozu jenieckiego, ale pozostał w rejonie Udine, gdzie kopał okopy i wykonywał inne prace. Borroni zdołał zbiec z niewoli 30 października 1918 roku. Pochodzący z Turago Bordone (Pavia) Borroni był najdłużej żyjącym włoskim weteranem I WŚ, zmarł w 2008 roku w wieku 110 lat.

30 października: bitwa pod Codroipo, której stawką była kontrola nad mostami na rzece Tagliamento. Zdobywszy Udine, swój zwycięski marsz kontynuowała niemiecka 14. Armia von Belowa. Maszerując ze wschodu na zachód kierowała się ku Tagliamento, a częścią sił wykonała też manewr po osi północ-południe, by zaatakować prawą flankę 3. Armii księcia Aosty wycofującej się z Friuli po ewakuacji z Krasu, oraz części 2. Armii podążającej tą samą drogą.

Ci żołnierze włoscy, którym po piętach deptali też Austriacy, byli zagrożeni okrążeniem i przyparciem do brzegów morza. W związku z tym całe Regio Esercito stanęło w obliczu sytuacji, która mogła rzucić je na kolana. Włosi mogli stracić właściwie połowę swojej armii, a rząd de facto byłby zmuszony prosić przeciwnika o zawarcie pokoju. Utrata mostów na Tagliamento oznaczałaby, że realnie nie byłoby komu bronić Włoch.

Dla obrony prawej flanki wydzielono więc siły, które otoczyły łukiem miejscowość Codroipo, a także zorganizowano inne punkty obrony rozrzucone pomiędzy południowo-zachodnimi peryferiami Udine i Tagliamento.

Było to imponujące starcie, mające charakter zarówno bitwy manewrowej jak i pozycyjnej, w które aktywnie i pasywnie zaangażowane były dziesiątki tysięcy żołnierzy, w tym najlepsze brygady włoskie: „Sassari” i „Granatieri di Sardegna”. Wszystko to, by utrzymać tzw. ponti della Delizia (mosty w mieście Ponte della Delizia i okolicy) na Tagliamento, by 3. Armia mogła wycofać się nad Piawę w jak największym porządku.

Bitwa pod Pozzuolo i Mortegliano. Jedną z bez wątpienia najsłynniejszych bitew tej fazy wojny było stracie pod Pozzuolo del Friuli. Pułki kawalerii „Genova” i „Novara”, wraz z BP „Bergamo” i batalionem bersalierów stawiały przez wiele godzin opór liczniejszym wojskom austro-niemieckim, które nacierały z różnych kierunków. Przy kilku okazjach włoska kawaleria wykonywała szarże, które miały zmniejszyć presję na włoskie pozycje.

Podczas jednej z szarż pułk „Novara” przełamał okrążenie Pozzuolo i zdołał uniknąć pójścia do niewoli. Przez lata bitwa ta była jednym z niewielu epizodów wartych podkreślenia podczas odwrotu znad Isonzo, gloryfikowaną przez jej bohaterów (kawaleria była rodzajem broni „opanowanym” przez włoską szlachtę), ale przez to haniebnie zrzucającą winę za październikową klęskę na żołnierzy piechoty, co dodatkowo potwierdzały biuletyny wydawane przez Cadornę. Za bitwę pod Pozzuolo przyznano także nadzwyczajną ilość medali waleczności wojskowej: pięć złotych i około 100 srebrnych.

Po południu w Mortegliano, na południe od Pozzuolo, 21. Pułk Bersalierów, 240. pp z BP „Pesaro” i resztki 38. pp z BP „Ravenna” toczyły wyjątkowo ciężkie walki z awangardą austro-węgierskiej VII Brygady Górskiej złożonej głównie z Bośniaków, która za cenę ciężkich strat opanowała miejscowość do 20.00, a następnie podpaliła ją w odwecie za długi opór stawiany przez Włochów.

Opisane boje przeciągnęły się i trwały również przez cały dzień 30 października w rejonach Pozzuolo-Mortegliano i Codroipo-Rivolto-Villacaccia-Flambro, dzięki czemu niemieckie dywizje 200., 26., 117. i 5., a także austriacka 1., nie zdołały zagrozić skrzydłu 3. Armii włoskiej, która nieniepokojona przeprawiła się przez Tagliamento. Niebawem zajęła pozycje nad Piawą i to głównie na jej barkach spoczęło powstrzymanie tam całej Isonzo Armee.

Powstał rząd Orlando, z Sonnino nadal będącym ministrem spraw zagranicznych, Nittim jako ministrem skarbu i Bissolatim jako ministrem… assistenza di guerra – nie mam koncepcji, pomocy wojennej, wsparcia wysiłku wojennego, coś koło tego.

Na front włoski przybyło kilka dywizji angielskich i francuskich (ale pamiętajmy: poważne kontyngenty włoskie od długiego czasu walczyły we Francji, Albanii, na froncie salonickim i na Synaju, więc zbyt pochopne rzucanie hasła „musieli ratować Włochów” byłoby tylko w niewielkiej części uzasadnione – punkt ciężkości działań wojennych przesunął się chwilowo na front włoski, więc trzeba było interweniować, by z drużyny nie ubył jeden z zawodników).
————————————————————————-
Komunikaty Comando Supremo:

Artykuł mojego autorstwa o tragicznym odwrocie Korpusu Alpejskiego na froncie wschodnim zimą 1943 roku ukaże się w piątek na łamach Techniki Wojskowej Historia. Oficjalka wkrótce.

Zapraszam do zakupu książki mojego autorstwa: „Betasom. Włoska broń podwodna w bitwie o Atlantyk (1940-1945)”! Wszystkie szczegóły znajdziesz tutaj: http://wojna-mussoliniego.pl/?p=5897

Wystarczy zgłosić taką chęć w komentarzach lub na PW na fan page’u lub napisać na e-mail: marek.sobski@interia.eu