Niepoliczalne koszty wojny hiszpańskiej
Cant Z.501 z 183. Squadriglia RM. Włoskie eskadry rozpoznania morskiego pełniły istotną służbę w czasie hiszpańskiej wojny domowej. Dalsze uwagi o kosztach wsparcia hiszpańskiego powstania:
W przypadku lotnictwa koszty zostały obliczone na podstawie liczby samolotów wysłanych, która prawdopodobnie została znacznie zaniżona. Należy wziąć pod uwagę także inne działania związane z wojną i zaangażowaniem licznych jednostek Regia Aeronautica. Tytułem przykładu można wskazać przypadek eskadr rozpoznania morskiego: od sierpnia 1937 r. 142., 145. i 188. Squadriglie były zaangażowane w nadzór statków handlowych zmierzających do republikańskich portów, przecinających linię pomiędzy Sardynią i Tunezją. W ciągu kilku tygodni załogi tych jednostek spędziły ponad 100 godzin w powietrzu.
Dane podane przez marynarkę nie odnoszą się do całego okresu wojny i nie uwzględniają licznych materiałów wysłanych do Hiszpanii już po jej zakończeniu. Powinno być w końcu wyjaśnione, czy wszystkie podmioty administracyjne przyjęły te same kryteria przy ustalaniu wartości sprzedanych materiałów.
Dodając do tego koszta poniesione w Afryce Wschodniej – szacowane na ok. 10 miliardów lirów do 1 lipca 1937 przez raport generała Alberto Pariani, podsekretarza w Ministerstwie Wojny – zaangażowanie ekonomiczne Włoch w Hiszpanii było ogromne, wystarczające, by w wyraźny sposób wpłynąć na przygotowanie wojskowe w przededniu wybuchu drugiego konfliktu światowego. Warto wspomnieć, by mieć właściwy punkt odniesienia, że budżet Ministerstwa Wojny w latach 1939-1940 przeznaczony na utrzymanie całego wojska nigdy nie przekroczył trzech miliardów lirów rocznie.
Tezy według których sprzęt wysłany nacjonalistom był w dużej mierze przestarzały i w związku z tym mało użyteczny w nowoczesnej wojnie nie są przekonujące. O tym, że wojny „nie prowadzi się jedynie bronią, a także (a może zwłaszcza) ciężarówkami, odpowiednim obuwiem, żywnością i kuchniami, tkaniną na namioty i mundury, benzyną”, przekonał się żołnierz włoski, któremu tego wszystkiego dramatycznie brakowało. Słabość ekonomiczna i przemysłowa kraju sprawiła, że nie udało się zastąpić materiałów przekazanych nacjonalistom hiszpańskim innymi materiałami bardziej nowoczesnymi.
