Wojna Mussoliniego

Port w Aleksandrii sfotografowany przez włoski samolot rozpoznawczy już po akcji „żywych torped”.

Jednej nocy Włochom udało się pozbawić Flotę Śródziemnomorską jej maltańskich sił uderzeniowych (na włoskim polu minowym utracono krążownik „Neptune” i niszczyciel „Kandahar”, a dwa kolejne krążowniki ”Aurora” i „Penelope” zostały uszkodzone) i dwóch okrętów liniowych. Dla Brytyjczyków był to potężny cios, zaczęło im brakować pancerników na wszystkich teatrach wojny. „Valiant” i „Quen Elizabeth” przez blisko rok były wyeliminowane z działań. Włoskie konwoje zaopatrzeniowe mogły nieniepokojone docierać do Afryki. Jednak nie do końca udało się wykorzystać ten sukces. Brytyjczycy utrzymywali okręty na równej stępce, dzięki temu wiadomość o sukcesie dotarła z kilkumiesięcznym opóźnieniem.

„To przykład niezwykłej odwagi i umiejętności” – tak włoską operację skwitował Churchill. Efekt psychologiczny także był duży: „wszyscy są zdenerwowani, w nocy widzą przepływające obiekty i słyszą dziwne odgłosy pod kadłubami okrętów. To musi się skończyć”, te słowa admirała Cunninghama najlepiej oddają psychozę jaka zapanowała wśród załóg okrętów przebywających w Aleksandrii. Wyrażał on też podziw dla ludzi którzy przeprowadzili ową operację: „Nie mogliśmy nie podziwiać zimnej brawury i przedsiębiorczości tych Włochów”. Jeńcy przez 6 miesięcy, na wniosek Cunninghama, pozostawali w izolacji. Miał on nadzieję, że dzięki temu Włosi nie dowiedzą się, jak wielki sukces osiągnęli ich bohaterscy nurkowie. Okręty maskuje się jako nie uszkodzone. Na „Queen Elizabeth” pozostała nawet orkiestra, która grała podczas uroczystego wciągania bandery.

Pancernik HMS „Queen Elizabeth” w Aleksandrii, okręt otaczają sieci przeciwtorpedowe.

Atak na port w Aleksandrii był ogromnym sukcesem Włochów. W wyniku eksplozji oba brytyjskie pancerniki opadły na płytkie dno portu. Okręty były poważnie uszkodzone i unieruchomione na wiele miesięcy. W płomieniach stanął także tankowiec „Sagona” któremu eksplozja urwała rufę, uszkodzony został też niszczyciel „Jarvis”. Zawiodły ładunki zapalające, gdyby zadziałały zapłonąłby cały port w Aleksandrii.

Martellota i Marino zatopili swoją torpedę i dotarli do brzegu. Tam ukryli kombinezony i wolnym krokiem ruszyli przez port. Szczęście było blisko, ale zatrzymał ich wartownik przy bramie. Marceglia i Schergat przebyli podobną drogę, z tym, że dotarli do Aleksandrii. Po południu skryli się w jednym z barów podając się za francuskich marynarzy. Następnego dnia wsiedli w pociąg. Dojechali do Rosetty, niecałe 60 km na północny-wschód od Aleksandrii. Noc spędzili w hotelu. Triumfalny powrót do Italii zdawał im się bliski. Rano przy pobliskiej plaży czekał na nich, zgodnie z planem, okręt podwodny „Zaffiro”. Rano na plaży spotkali jednak egipską policję. Komandosi mieli przy sobie brytyjskie banknoty pięciofuntowe, jeden z nich rozmienili w barze w Aleksandrii. Jednak Anglicy, ze względów politycznych – Egipt był niepodległy, ceną jednak była brytyjska obecność militarna, płacili w Egipcie miejscową walutą. Włoski wywiad przeoczył niestety ten szczegół.

W wyniku całej akcji włoskim komandosom udaje się umieścić ładunki wybuchowe z opóźnionym zapłonem pod pancernikami „Valiant” (31 000 t) i „Quen Elizabeth” (32 000 t oraz norweskim tankowcem „Sagoma” (7554 BRT). Tankowiec dostarczał właśnie paliwo niszczycielowi „Jarvis” (1700 t). Załogi dwóch pozostałych torped dostały się wpław na brzeg. De la Penne i Bianchiego wyciągnięto z wody, a następnie zamknięto w pomieszczeniu zaledwie pięć metrów od podłożonego przez nich ładunku na pokładzie „Valianta”. O zamknięciu Włochów tak głęboko pod pokładem zadecydował sam admirał Cunningham, miał to być środek rozwiązujący ich języki. Włosi zachowali jednak milczenie przez 2,5 godziny. Bianchi spał, de la Penne przemarznięty walczy z sobą. Gdyby zdradził Anglikom czego szukał w wodzie obaj mieliby szansę uratować życie, postanowił jednak milczeć. Gdy rozmyślał czy zabije ich wybuch, czy też prędzej utoną, wpada na pomysł. Na 10 minut przed eksplozją hrabia de la Pene zażądał spotkania z dowódcą pancernika. Na spotkaniu Włosi oznajmili kpt. Morganowi i jego tłumaczowi, że za chwilę jego okręt zatonie, jednocześnie nie zdradzając miejsca podłożenia ładunku. Anglicy wobec tego ponownie zamknęli obu Włochów w magazynie amunicji. Głośniki okrętowe wzywały wówczas załogę pancernika do zejścia na ląd. Kilka minut potem podłożone pod okrętami bomby eksplodowały. I w tym momencie pojawiają się dwie wersje wydarzeń. Przytoczę obie.

Na okręcie zgasły światła. De la Penne przeleciał bezwładnie przez pomieszczenie, i rozbił kolano. Bianchi zerwał się ze snu, drzwi były otwarte, zza nich sączy się dym. Włosi opuścili swoje więzienie, po stalowej drabince dotarli na pusty mostek. Potem obaj ruszyli na rufę, tam spotkali kilku oficerów brytyjskich. Wszyscy teraz spoglądali na „Queen Elizabeth”, który nagle unosi się nad wodę. Nastąpił huk eksplozji, ropa rozpryskuje się wokoło, a jej krople spadły aż na „Valianta”. Na pokładzie okrętu był dowódca Royal Navy w basenie Morza Śródziemnego adm. Cunningham, eksplozja miała wyrzucić admirała 1,5 m w powietrze…

Z kolei inaczej brzmi relacja samego De la Penne, wspomina on: „Poczułem eksplozję, a gdy znów przyszedłem do siebie, znajdowałem się w wodzie. Część okrętu była pęknięta. Wspiąłem się na pokład. Na okręcie było jeszcze kilku marynarzy, którzy wstali i oddali mi honory, gdy przechodziłem. Jeszcze dziś pamiętam, jak patrzył na mnie dowódca, podczas gdy jego okręt tonął…”.

Szkic ataku „maiali” na Aleksandrię. Kolejno kursy trzech żywych torped poruszających się razem i już po rozdzieleniu.

Blisko wejścia do portu marynarze zatopili zbiorniki balastowe torped, teraz ponad wodę wystawały tylko głowy komandosów. Nurkowie otworzyli zawory aparatów tlenowych i zanurzyli się. Mała łódź motorowa krążyła w okolicy wejścia do portu i obrzucała okolicę bombami głębinowymi, eksplozje były boleśnie odczuwalne, zwłaszcza dla zanurzonych pod wodą ludzi. De la Penne i pozostali piloci skierowali się ku boi w pobliżu bramy w zaporze. Z boi biło światło w stronę wchodzącego do portu okrętu, otwarto bramę. Włosi zanurzyli torpedy i skierowali się do wąskiego wejścia do aleksandryjskiego portu. Torpeda de la Penne została porwana wtedy w dół i obaj marynarze opadli na dno. Wówczas nad nimi przesunął się kadłub okrętu, a jego śruby zawirowały nad ich głowami. Przeczekali, aż przeszedł nad nimi drugi okręt. Zaraz za nim wślizgnęli się do portu. Gdy wypłynęli na powierzchnię i de la Penne wystawił głowę z wody, akurat mijał ich trzeci okręt. Mieli szczęście, fala odrzuciła torpedę i boję, ale nikt nie dostrzegł niczego podejrzanego. Po dwóch pozostałych torpedach nie było ani śladu. Torpeda głównodowodzącego ruszył za ostatnim okrętem, którym okazał się niszczyciel. Gdy ten skręcał do przystani, torpeda przemknęła pod jego rufą. Minąwszy dwa krążowniki przycumowane rufami do falochronu, odnaleźli wreszcie pancernik. Jednak był to internowany francuski pancernik „Lorraine”, dopiero za nim stał ich cel – „Valiant”!

Przestrzeń między pancernikami była rozświetlona. Gdy torpeda poruszał się ku swojej ofierze z wody wystawała jedynie głowa de la Penne. Wówczas natrafiono na kolejną przeszkodę, pancernik otaczała sieć przeciwtorpedowa. W miejscu połączenia dwóch jej fragmentów udało się odnaleźć przerwę między pływakami. Wynurzywszy torpedę, de la Penne wraz z Bianchim szamotali się, próbując utorować sobie drogę. Pojazd zgrzyta o sieć, kombinezon de la Penne został przerwany, a do środka wdzierała się woda. Była 2.00 gdy przeszli z torpedą na drugą stronę. Bliżej pancernika de la Penne otworzył swój zawór aparatu tlenowego i zszedł sześć metrów pod wodę. Ruszyli ku rufie wielkiego pancernika, w ciemności wpadają na jego kadłub, była 2.19. Wtedy ich silniki zatrzymały się a torpeda opada na 17 metrów i zaryła w mule. De la Penne usunął stalową linę która owinęła się wokół śruby. Drugi członek załogi, bosman Bianchi, zniknął bez śladu. De la Penne sam przesunął torpedę pod okręt. Wtedy do jego aparatu tlenowego dostała się słona woda, by nie zablokować dopływu tlenu nurek musiał ją przełknąć. Włoch kierował się na odgłos pracujących pomp „Valianta”. Gdy dźwięk rozlegał się dokładnie nad nim uniósł głowę i uderzył o kadłub. Cała szarpanina z mułem i liną trwała 20 minut. Bez pomocy Bianchiego de la Penne nie był w stanie ani wyciągnąć ładunku wybuchowego, ani tym bardziej umieścić go pod kilem. Umieścił zatem torpedę z ładunkiem pod kadłubem pancernika i nastawił zapalnik czasowy. Musiał pozostawić torpedę i ratować się bez pomocy drugiego komandosa.

De la Penna wynurzył się, wreszcie mógł oddychać bez aparatu tlenowego. Głośny plusk gdy wychodził z zanurzenia zdradził go jednak. Gdy płynął rozległy się krzyki. Gdy przyśpieszył padły strzały, kule trafiały w wodę w jego otoczeniu. Dotarł w końcu do boi kotwicznej… tam ukrył się już Bianchi. Gdy spadł z torpedy ukrył się za boją by nie narobić hałasu w czasie poszukiwań. Dowódca zdecydował, że muszą się poddać. Po łańcuchu kotwicznym, ciągnącym się od boi do „Valianta”, de la Penne próbował dostać się na jego pokład. Jednak znowu padły strzały, Włoch spadł do wody i wrócił do boi. Tam obaj komandosi czekali na Brytyjczyków. Była godzina 3.30, zapalnik nastawił na 6.20.

Akcję Decima MAS w Aleksandrii, operację „G.A.3” przeprowadził okręt podwodny „Scirè”. W morzu przebywał między 3-19 grudnia 1941. Nocą 18 grudnia 1941 trzy torpedy wolnobieżne SLC (Siluro a lenta corsa, popularne „Maiale” – świnie) wdarły się do portu w Aleksandrii. Każda torpeda przenosiła dwóch płetwonurków i 300 kg ładunku wybuchowego. Brytyjczycy wiedzieli o tym, że jakaś akcja jest planowana, nie wiedzieli jednak jakiego rodzaju.

Akcję opuszczenia tych jednostek na wodę przeprowadził okręt podwodny „Scirè” milę od wejścia do portu w Aleksandrii. Dowódcą okrętu podwodnego był książę capitano di fregata Junio Valerio Borghese. „Scirè” wyruszył z bazy La Spezia, u wybrzeży Włoch przejął z transportowca trzy „maiale” i umieścił w specjalnych pojemnikach chroniących przed uszkodzeniami w wyniku transportu. Potem okręt skierował się na Leros, gdzie na pokład wsiedli marynarze mający przeprowadzić atak. Leros okręt opuścił 14 grudnia. W drodze do Aleksandrii komandosi odpoczywali, pili bogate w witaminy soki owocowe i korzystali ze skromnych wygód okrętu podwodnego. Z powodu wzburzonego morza i by uniknąć brytyjskich samolotów „Scirè” szedł w zanurzeniu. W ciągu dnia 18 grudnia 1941 „Scirè” wynurzył się by odebrać najświeższe meldunki wysłane drogą radiową z Aten. Zwiad donosił o obecności w Aleksandrii wielu celów w tym dwóch pancerników. Okręt uciekł ponownie w głębiny morza, a załogi „maiali” wybrały sobie cele które pragnęły zaatakować.

Załogi dwuosobowych torped to Luigi Durand de la Penne, dowodzący akcją, oraz Emilio Bianchi, ze cel wybrali sobie pancernik „Valiant” (nie podaję ich stopni, w literaturze nie ma zgodności w tej kwestii). Druga załoga to Antonio Marceglia i Spartaco Schergat, którzy za cel wybrali sobie pancernik „Queen Elizabeth”. Trzecia torpeda to Vincenzo Martellotta i Mario Marino, mieli szukać lotniskowca, jeśli nie udałoby się go odnaleźć, mieli wysadzić w powietrze tankowiec. By zwiększyć efekt eksplozji załogę trzeciego „Maiala” wyposażono w termiczne ładunki wybuchowe, tak by zamienić wyciekającą z tankowca ropę w jezioro ognia.

Gdy „Scirè” wynurzył się, Borghese każdemu wyruszającemu na akcję, kiedy wspinali się po drabince w kiosku okrętu, dał kopniaka na szczęście. Po otwarciu zaworów aparatów tlenowych nurków, „Scirè” opadł na muliste dno. Dziesięć metrów pod wodą załogi torped zaczęły wydobywać je z zasobników. Jedna z torped utknęła, udało się ją wyciągnąć dopiero po wielu próbach. Po 21.00 wszyscy zajęli swoje miejsca, uruchomiono silniki. W wynurzeniu Włosi ruszyli ku ciemnej linii brzegowej. Nawigowano w kierunku latarni morskiej Ras-el-Tin, znaczącej wejście do portu. Dotarcie do latarni zajęło dwie godziny, mniej niż zakładano. Plan przewidywał wejście do portu o 0.00 lub nawet później, de la Penne zarządził zatem postój. Komandosi otworzyli swoje żelazne racje żywności zapakowane w wodoszczelne pojemniki. Gdy jedli latarnia morska rozbłysła światłem. Wyrzuciwszy jedzenie Włosi pośpiesznie oddalili się od niej. Światło oznaczać mogło tylko jedno, do bazy wchodził okręt wojenny. To z kolei oznaczało, że sieci przeciw okrętom podwodnym będą opuszczone, wystarczyło tylko skorzystać z tej niebywałej okazji. Wzdłuż falochronu Włosi wyruszyli w kierunku portu. W wodzie wyczuwalne były eksplozje, bez wątpienia bomb głębinowych. Obawiano się wykrycia misji.