Wojna Mussoliniego

PONIŻSZY ARTYKUŁ JEST CZĘŚCIĄ SKŁADOWĄ WIĘKSZEGO – „KAMPANIA WŁOSKA”!

IV. SIŁY ZBROJNE RSI, ESERCITO NAZIONALE REPUBBLICANO(ENR):

Armia Republikańska powstaje z problemami. Formowanie nowej armii, lotnictwa i marynarki ogłoszono 10 października 1943. Początki jej formowania to przełom października i listopada 1943. Formowanie nowej armii zapoczątkował protokół podpisany w Rastenburgu 16 października 1943. Na jego mocy marszałek Graziani ma utworzyć cztery dywizje liczące 52 tys. ludzi. Faszystowscy radykałowie z Riccim na czele chcą armii rewolucyjnej, czystej ideologicznie, złożonej z członków partii faszystowskiej i Czarnych Koszul. Kierownictwo wojskowe z marszałkiem Grazianim na czele chce natomiast armii niezaangażowanej. Sprzeciwiają się temu Ricci i Pavolini, obawiając się by nie użyto armii przeciwko nim. Zawodowi oficerowie Armii Królewskie odznaczali się wiernością wobec króla i Badoglia, oficerowie czasu wojny z kolei wykazywali wierność wobec faszyzmu i Mussoliniego. Podobna sytuacja była z podoficerami i szeregowymi żołnierzami. Rezerwiści powołani pod broń w 1943 roku i oddziały okupacyjne z basenu Morza Śródziemnego były wierne królowi i kapitulację przyjmują z uczuciem ulgi. Natomiast weterani walk w Rosji, Afryce czy na Bałkanach pozostali wierni Duce. Żołnierzy nowej armii zwolniono z przysięgi złożonej królowi. Niemcy nie ufają Włochom, Graziani podczas wizyty w Berlinie w grudniu 1943 musi słuchać utyskiwań Keitla: „Jedyną armią włoską, która nie zdradzi, jest ta, która nie istnieje”. Mimo nieufności Niemcy zwolnili 12 000 oficerów i podoficerów armii włoskiej, resztę żołnierzy stanowić mieli nowi rekruci. 9 listopada 1943 ogłoszono dekret o obowiązkowym poborze do wojska roczników (także 1923?) 1924 i 1925. Zgłosiło się zaledwie 41% wezwanych, 12% z nich szybko zdezerterowało. Rozpoczyna się kampania propagandowa zachęcająca ochotników do wstępowania do nowej armii. Na początku 1944 roku na wezwanie odpowiada 50 000 młodych ludzi. Na początku roku 1944 armia RSI, dowodzona przez marszałka Grazianiego, miała ok. 45 tys. ludzi, plus mniej więcej 88 tys. źle uzbrojonych poborowych. 18 lutego 1944 formalnie wprowadzono karę śmierci dla uchylających się od poboru, była rzadko wymierzana. Werbunek idzie jednak opornie, raport policji z Aleksandrii mówi: „Marszałek Włoch Graziani przyjechał tutaj, aby przemówić do oddziałów i mieszkańców. Tych, prawdę powiedziawszy, było niewielu, apatyczny tłumek, którego przyciągnęła ciekawość i nowość wydarzenia”.

Włochów zachęcano także by wstępowali do armii niemieckiej. W maju 1944 w niemieckich siłach zbrojnych służyło ponad 200 000 Włochów.

Żołnierzy nowej włoskiej armii nie zawsze traktowano jak obrońców, wielu cywilów uważało, że jedynie przedłużają koszmar wojny. Jednak te postawy były różne. Porucznik Satta z ANR(lotnictwa RSI) został zestrzelony w styczniu 1944, trafił do cywilnego szpitala, spotkał jednak przyjazne nastawienie: „od ludzi, po których nigdy nie spodziewałbym się otwartego i przyjaznego przyjęcia!”. Piloci natrafiają na moralne wsparcie, organizowano nawet zbiórki na nowe myśliwce.

Dywizje Piechoty:

Do marca 1944 powstają nowe dywizje włoskie:

-1 Dywizja Bersaglierów „Italia” – 1 Divisione Bersaglieri „Italia”.
-2 Dywizja Grenadierów „Littorio” (wcześniej formowana jako „Camice Nere”) – 2 Divisione Granatieri „Littorio”.
-3 Dywizja Piechoty Morskiej „San Marco” (formowana jako „Granatieri”) – 3 Divisione di Fanteria di Marina „San Marco”.
-4 Dywizja Alpejska „Monte Rosa” – 4 Divisione Alpina „Monte Rosa”.

Dywizje przechodziły szkolenie w Niemczech, według niemieckiego drylu i organizacji. Składały się one z dwóch pułków piechoty, pułku artylerii i jednostek dywizyjnych. Dywizje formowano głównie z powołanych roczników 1924-1925. Rekrutów zgrupowano w Vercelli a stamtąd wysłano do Niemiec.

Stan dywizji planowano na 15-20 tys. każda, ich formowanie miało zająć 6 miesięcy. Po 4 miesiącach zamierzano uformować kolejne 4 jednostki. W kwietniu i maju 1944 Mussolini, podczas wizyty u Hitlera, wizytował owe dywizje. Duce nie krył zadowolenia ze swojej odrodzonej armii. Wysokie były stany osobowe dywizji, w „San Marco” – 600 oficerów i 14 000 żołnierzy, „Monte Rosa” – 650 oficerów i 19 000 żołnierzy, w „Italia” było 14 000 bersalierów.
Do Włoch dywizje sprowadzano w kilku rzutach od czerwca do grudnia 1944. W późniejszym okresie sformowano z nich armię „Liguria”. Dywizja „Italia” walczyła w szeregach niemieckiego LI Korpusu ze składu 14 Armii.
Jednostki te zasilali faszyści z Milizia Volontaria Sicurezza Nationale (MVSN).

Grupy Bojowe:

Oprócz dywizji istnieją jeszcze Grupy Bojowe – „Cacciatori degli Appennini” – dwa pułki i kilka autonomicznych batalionów. GB „Reparti Anti-Partigiani” – 5 batalionów, miała także 2 działa samobieżne Semovente M 42 da 75/18 . GB „Reparti Autonomi Bersalieri” to kolejne dwa pułki.

Jednostki spadochronowe i podległe ANR(lotnictwu RSI):

Istnieje pułk „Folgore” oraz batalion „Flumina”(?). Powstanie pułku zaproponował marszałek Graziani przed świętami 1943 roku. Rozmowy na ten temat prowadził z gen. Studentem. 23 listopada 1943 ANR tworzy z byłych żołnierzy batalionu „Ardito”, 900 osobowy batalion stacjonujący w Tradate. 1 grudnia 1943 ANR tworzy batalion „Arditi Paracadutisti Aeronautica Repubblicana”, tworzy go 750 żołnierzy z batalionów 12/184, 3/185 oraz część 20/183. Żołnierze tego ostatniego byli słabo wyszkoleni, ale nadrabiali entuzjazmem i morale. W Spoleto zebrano 1200 spadochroniarzy i ochotników, uformowano ich w dwa bataliony, zgrupowanie to dostało nazwę „Nembo”. Trening prowadzą instruktorzy niemieccy i włoscy, 150 żołnierzy wysłano do niemieckiego Fryburga, 200 oficerów do szkoły spadochronowej w Awinionie. Ogółem udało się zebrać 2000 spadochroniarzy. Po prośbach Grazianiego i płk Ernesto Botto utworzono z nich pułk. Kesserling poprosił o przydzielenie oficerów z niemieckiej 4 DSpad. Sformowany w styczniu 1944 1 batalion włoskiego pułku włączono w jej skład, liczył on 750 ludzi. Batalionem dowodzi major Kleye, zastępcą zostaje kpt. Corradino Alvino. Oddział liczy 433 żołnierzy, resztę rozdzielono pomiędzy inne bataliony niemieckiej dywizji w celu szkolenia. Włosi służą w II i III batalionie 10 pułku spadochronowego oraz w II i III batalionie 12 pułku. 16 kwietnia 1944 zakończono formowanie pułku „Folgore”, 1 maja 1944 osiągnął on gotowość bojową i został oddany pod komendę dowództwa ANR. Pułk „Folgore” składał się z batalionów: 1 „Folgore”(kolejni dowódcy: mjr Mario Rizzati, kpt. Edoardo Sala, kpt. Faedda), 2 „Nembo”(kpt. Guglielmo Recchia, kpt. Corradino Alvino, kpt. Luciano Bernardi) i 3 „Azzuro”(dowódcy?). Każdy batalion składa się z plutonu dowodzenia, służb, saperów i sanitarnego oraz z czterech kompanii. Do pułku przydzielono także niemieckich oficerów i tak dowodził płk Dalmas, „wsparty” mjr Krügerem, zastępcą został mjr Mari Rizzati wraz z kpt. Gerholdem. Rizzati zasłynął u Niemców ratując ze swoim batalionem ich kompanię z okrążenia pod Salerno. W lipcu 1944 pułk liczy 1039 żołnierzy. Utworzono też szkołę spadochroniarzy ANR w ośrodku szkoleniowym Tradate koło Varese – dowódca i komendant Edvino Dalmas. Pierwszym sformowanym w szkole batalionem był „Azzuro”, skończył on szkolenie w kwietniu 1944. Przez szkołę przeszli także spadochroniarze GNR oraz uzupełnienia dla batalionu „Folgore”. Zajęcia w szkole trwały aż do 1 maja 1945. Planowano stworzyć jeszcze Dywizję Spadochronową „Azzurra Aquila”(„Niebieski Ptak”). Formowanie jako Divisione Antiparacadutisti „Aquila” rozpoczęto już w sierpniu 1944. Początkowo liczyła 10 kompanii, wraz z napływem personelu z zajętych przez aliantów lotnisk rozrosła się do 81 kompanii. Na początku stycznia 1945 rozrzucony po całych Włoszech personel liczy 10 000 ludzi. Dowódcą jednostki został generał lotnictwa Cerutti Marziale, dowództwo umieszczono w Desenzano. Od początku 1945 roku zaczęto formować ją jako zwarty oddział. Od początku jednak wydawało się oczywiste, że jednostka zostanie wykorzystana jako zwykła piechota. „Azzurra Aquila” była formowana z batalionów treningowych ANR, batalionów antydywersyjnych, obsługi naziemnej lotnisk oraz artylerii p-lot. W ramach jej struktury organizacyjne funkcjonowało 9 wydzielonych batalionów przeciwdesantowych – antiparacadutisti. Dodatkowo istniało 5 batalionów szkolnych tego typu. Całe zgrupowanie tych jednostek nosi nazwę „Bataglioni Antiparacadutisti” i zostało sformowane wczesną jesienią 1944. Jednostki te zostały należycie wyekwipowane w broń lekką: ckm SAFAT kal. 12.7 mm, km Beretta oraz moździerze, natomiast broń ciężką stanowiły działka p-lot 20 mm.

Miejscem stacjonowania batalionów były:

I batalion(powstał pod koniec września 1944) – Turyn
II batalion – Cameri, k. Vercelli
III batalion – Bolonia
IV batalion (powstał w grudniu 1943, dowodził ppor. Giuseppe Mizi) – Padwa
V batalion – Vergiate i Cannobio
VI batalion – uzbrojony w działka 20 mm, osłaniał I Gruppo Caccia(Grupę Myśliwską) w Osoppio. Sformowano go z obsługi naziemnej lotnisk zajętych przez aliantów. 30 kwietnia 1945 poddał się po ciężkich walkach aliantom.
VII batalion(powstał w styczniu 1945) – Ghedi, k. Bergamo, osłania Gruppo „Terraciano”(Grupa Transportowa)
VIII batalion – Ponte San Pietro, jako osłona Gruppo „Trabucchi”(kolejna z Grup Transportowych)
IX batalion – Besso i Venegano

Razem w tych batalionach służyło ok. 4000 ludzi. Często walczą one z partyzantami. W Saint Andrea di Gorizia stacjonuje jeszcze oddział wsparcia spadochroniarzy(mniej więcej kompania) pod dowództwem por. Pasquale Del Papa(potem por. Bruno Ascarelli). Ochrania on lotnisko i bazę powietrzną Merna, w jej skład wchodziły bazy w Pastel Rubbia i Saint Pietro.

Na początku stycznia 1944 zakończono organizować obronę p-lot. Przyjęła ona nazwę(od 1 stycznia 1944) Artiglieria Contraerea (AR-CO) Dowodził nią gen. Alberto Galamini(dowodził obroną p-lot Włoch w momencie kapitulacji). Po nim dowodzenie sprawowali Giuseppe Gorgi oraz gen. Pitro Fiaschi. Siedzibę dowodzenia umieszczono w Riolo(potem przeniesiona do Busto Arsizio). Odzew na wezwanie gen. Galamini okazał się ogromnym sukcesem. Utworzono korpus obserwacyjny i sygnalizacyjny – „Servizio Segnalazione Scoperta Aerei” (SSSA), na zamku w Brescii powstało centrum wyszkolenia dowódców i personelu(dowodził mjr Francesco Marini). W skład AR-CO weszło 6 grup artylerii p-lot oraz grupa zadymiarzy. Każda grupa składała się z 7 baterii. Tworzono także mniejsze grupy mobilne. Jednostki te rozmieszczono wokół najważniejszych miast, ośrodków przemysłowych i lotnisk. Każda grupa formalnie posiadała: 364 dział i 484 km o kalibrach od 20 do 40 mm. Uzbrojenie stanowiły także działa da 88/56, działka da 37 oraz broń p-panc, zwłaszcza w strefie przyfrontowej. Ośrodki szkoleniowe znajdowały się w Marosctica i Bassano. W sierpniu 1944 2 i 3 oddziały przebywały na szkoleniu w Niemczech, rozwiązano je a personel włączono do niemieckiej obrony p-lot. Odbyło się to na polecenie dowódcy Luftwaffe we Włoszech gen. von Pohla. Nakazał on też by grupy: 2(Verona), 3(Monza) i 4(Vincenca), oddano do jego dyspozycji. Podobnie jak 5 grupa, utworzona 15 listopada 1944 w Weronie. Wszystkie grupy były uzbrojone w działa da 90/53. Włoskie raporty mówią, że każda z grup w 1944 roku zestrzeliła 26-34 samolotów, wg niemieckich w latach 1944-1945 średnia wynosiła 22 zestrzelenia. Do tej statystyki włączono też wyniki 18 niemieckich grup. Do końca wojny artylerii p-lot oficjalnie zapisano 164 samoloty alianckie, w większości dwusilnikowe bombowce. Główne uzbrojenie stanowiły działka Breda 20/65, 20/70, Oerlikon, Breda 37/54, działa 75/46 i 76/40(stare modele) oraz nowoczesne 90/53. Działania pomiędzy grupami koordynuje centrala sterowania ogniem „Gamma” oraz niemieckie systemy radarowe „Würzburg”. Siłę ognia w grupach stanowiło ok. 100 ciężkich dział i 400 małego kalibru.

– I Grupa AR-CO „Amerio” – powstała 23 września 1943, początkowo stacjonuje wokół La Spezia. Następnie przeniesiona w okolice Werony. Pierwszym dowódcą był mjr Alfredi Amerio, potem ppłk Aldo Franzosini.

-II Grupa AR-CO „Frattini” – powstała w Turynie i tam pozostała do końca wojny. Twórcą i dowódcą był mjr Mariano Frattini. Ostatnią jej walką był pojedynek 4 dział da 90/53 z amerykańskimi czołgami.

-III Grupa AR-CO „Gambassini” – powstała w Wenecji i tam też pozostała. Dowodził nią mjr Giovanni Gambassini. Miała w składzie lekką artylerię p-lot oraz 4 baterie ciężkich dział da 90/53.

-IV Grupa AR-CO „Cavalli” – powstała w okolicy Vincenzy. Dowodził mjr Mario Cavalli. Uzbrojenie to 4 baterie dział 90/53 i dwie baterie dział 75/46.

-V Grupa AR-CO „Lattanzi” – sformowana wokół Werony w grudniu 1943. Broniła przestrzeni powietrznej miasta do końca wojny.

VI Grupa AR-CO „Paganuzzi” – broni Mediolanu. Składa się z 6 baterii dział 90/53 i 75/46. Dowodził kpt. Angelo Paganuzzi.

Każda grupa składa się z baterii dowodzenia, 4-8 baterii, 3 kompanii obserwacyjno-sygnalizacyjnych – SSSA. Współpracują one z cywilną służbą obserwacyjną oraz służbą obserwacyjną ANR w miastach. Z tych grup utworzono dwa pułki: I pułk składał się z grup: I, III i IV, II pułk składał się z grup: II, V i VI. W północnych Włoszech było dodatkowo 28 kolejnych baterii p-lot. Oddziały AR-CO liczą w sumie 25 000 żołnierzy, korpus obserwacyjny to kolejne 8000 ludzi. Inne szacunki podają liczbę 28 000 ludzi tych służb. Obrona p-lot liczy w sumie ok. 90 000 ludzi, tak we Włoszech jak i poza granicami, w tym: 10 000 rekrutowało się z żołnierzy internowanych w Rzeszy, 50 000 ludzi zaś stanowili internowani we Włoszech(znajdują się oni pod komendą ANR i Luftwaffe w 250 niemiecko-włoskich bateriach p-lot).

Decima MAS (X Flottiglia Mezzi d’Assalto):

Decima MAS księcia Borghese – wywodzi się z Dziesiątej Flotylli Lekkiej, liczy 25 000 ludzi(w pierwszym okresie 4000?), jednak jej jednostki są rozproszone po całym kraju. Składa się z dwóch pułków piechoty, pierwszy składa się z batalionów – „Barbarigo”, „Lupo” i „NP.”, drugi pułk z batalionów – „Fulmina”, „Saggitario”, „Vallanga”, pułku artylerii z dwoma dywizjonami – „San Giorgio”, „Colleoni”, oraz wiele samodzielnych batalionów i kompanii. Decima MAS podporządkowana była Kriegsmarine, jednak Borghese wywalczył dla niej dużą autonomię, miała włoski charakter. Szkolenie jednostek odbyło się we Włoszech, jest to formacja elitarna piechoty morskiej. Żołnierze Decima MAS walczą u boku Niemców pod Anzio. Istnieje także jednostka „Nuotatori e Paracadutisti”(wspomniany batalion NP) – pływacy i spadochroniarze, szkoląca żołnierzy tych specjalności – 2 kompanie pływaków i jedna spadochroniarzy.

Jednostki autonomiczne:

Istniały też mniejsze jednostki autonomiczne. Grupy pancerne(Gruppo Squadroni Corazzati) „San Giusto” i „Leonessa” miały 35 czołgów M 13/40, 4 działa samobieżne Semovente M 41 75/32, 18 samochodów opancerzonych Ab. 41 oraz 16 tankietek CV33/CV35. W grupie „San Giusto” były 3 działa samobieżne Semovente M 42 da 75/18. Różne pojazdy pancerne są porozrzucane po poszczególnych jednostkach jako broń wsparcia. Jednak większość produkcji idzie dla Niemców, wojsko RSI dostaje tylko małą ich część. Istnieje też pułk alpejski „Tagliamento”. 8 artyleryjskich grup obrony wybrzeża, 8 batalionów i 20 kompanii zabezpieczających.

Czarne Brygady (Brigate Nere):

Utworzono także Czarne Brygady do walki z partyzantką. Pomysłodawcą ich utworzenia był Alessandro Pavolini. 21 czerwca 1944 Mussolini podjął decyzję o militaryzacji Republikańskiej Partii Faszystowskiej. Okólnik z 25 czerwca 1944 mówił, że ich: „celem jest walka o porządek publiczny, o porządek rewolucyjny, walka przeciw rebeliantom, dążenie do likwidacji ewentualnych grup wrogich spadochroniarzy” i że „podczas akcji przeciwko rebeliantom oddziały nie będą brały jeńców”. Pavolini obawia się czy dywizje armii republikańskiej będą chciały walczyć z rodakami. Dlatego dąży do utworzenia formacji partyjnej. Naczelne dowództwo Czarnych Brygad ulokowano w Maderno nad jeziorem Garda. Formowanie rozpoczęto od 1 lipca 1944. Wszyscy członkowie PFR między 16 a 60 rokiem życia tworzyli pomocniczy korpus Czarnych Koszul – przekształcony w Czarne Brygady. Pavoliniego wspomagają w ich tworzeniu Giovanni Battista Riggio i Edoardo Facdouelle. Na szczeblu lokalnym jednostki tworzą przywódcy regionalni. 3 sierpnia 1944 zmieniono formę naboru na ochotniczą, obawiano się, że zahamuje to napływ ludzi do PFR i odpływ jej obecnych członków. Do początku września 1944 zgłosiło się 40 000 ochotników(pod koniec października 1944 16 tys. ludzi?!). Część ochotników szuka dobrze płatnego zajęcia lub chce w ten sposób uniknąć wywózki do Niemiec. Ich organizacja nawiązuje do czasu skwadryzmu, skwadry były faszystowskimi bojówkami na początku istnienie ruchu. Takich paramilitarnych oddziałów jest niezliczona ilość, dowodzą nimi miejscowi komisarze partii faszystowskiej. Wspiera je 40 lokalnych jednostek Czarnych Koszul, „Regruppamento di Brigate Nere Operativa ”(szybka grupa bojowa Czarnych Koszul) oraz grupa utworzona z faszystowskiej młodzieży „Bir el Gobi”. Kompania „Bir el Gobi” była osobistą strażą Pavoliniego, cały czas stacjonowała w Maderno. „Ather Capelli” była turyńską Czarną Brygadą.

Legione Autonoma Mobile Ettore Muti:

Roberto Farinacci powołał Legion „Muti”, liczył według różnych źródeł 2300-4000 ludzi. Często brał udział w akcjach antypartyzanckich. Jednostka jest całkowicie zmotoryzowana, posiada na wyposażeniu lekkie wozy pancerne.

GNR (Guardia Nazionale Repubblicana):

Polecenie zreformowania milicji faszystowskiej otrzymał Renato Ricci. Dekret o jej stworzeniu wszedł w życie 19 listopada 1943. W listopadzie 1943 liczy 75 tys. ludzi. Wcielono do niego korpus karabinierów, podejrzewany o wierność królowi. GNR rozrasta się do liczby 140-150 tys. ludzi. Zabezpiecza głównie tereny wiejskie. GNR jest słabo wyposażona i wyszkolona, brakuje też mundurów. Wykorzystywana jest do polowania na antyfaszystowskie oddziały. 8 grudnia 1943 rozbudowano ją o Czarne Koszule MVSN – Milizia Volontaria per la Sizurezza Nazionale(Ochotnicza Milicja Bezpieczeństwa Narodowego), resztki Armii Królewskiej, karabinierów, członków policji kolonialnej. Rozpoczęto też powoływanie nowych rekrutów. GNR ma za zadanie zachować porządek w kraju, sprawuje funkcje policyjne i antypartyzanckie. GNR ma 4 pułki oddziałów frontowych – GNR di Frontierra, ale także straż pocztową i telegraficzną – GNR Portelegrafica, bataliony milicji górskiej i leśnej – GNR della Montegna e della Foresta, straż portową – GNR Portiera, straż kolejową – GNR Ferravioria, straż drogową – GNR Stradale. GNR miała w swoich szeregach także jednostki na wpół autonomiczne – Arma Combatante(Armia Kombatancka). Arma Kombatante to 10 pułków(legionów) i 16 batalionów, z czego 1 pułk i 7 batalionów nosi znaczki z literą M – Mussolini i jest elitą tej armii. Arma Kombatante ma także batalion pancerny, batalion spadochronowy i dwa bataliony przeciwpancerne. Planowano stworzyć Dywizję Przeciwlotniczą „Etna” i Dywizję Spadochronową „Vesubio”, ale tych planów nie udało się zrealizować. Istniał natomiast batalion spadochronowy „Mazzarini”, liczący 400 żołnierzy. Od sierpnia 1944 spadochroniarze walczą w okolicy Padwy z partyzantami. W sierpniu 1944 dowodzenie GNR z rąk Ricciego przejął sam Mussolini.

Policja (Pubblica Sicurezza):

W miastach działała Policja Republikańska, zawodowi policjanci, do których Niemcy mieli pretensje, że są łagodni dla komunistów i Żydów. Ma także specjalne bataliony walczące z partyzantami oraz tajną policję.

MVSN (Milizia Volontaria per la Sicurezza Nazionale):

Ochotnicza Milicja Bezpieczeństwa Narodowego. Do końca 1944 roku MVSN wystawiła także siedem batalionów Czarnych Koszul. Istnieje także kobieca Brygada „Aldo Resega”, która jest częścią Czarnych Koszul MVSN.

Inne jednostki:

W batalionach obrony wybrzeża i jednostkach przeciwlotniczych było 40-50 tys. żołnierzy. Niemieckie raporty mówią o rozkazie utworzenia 18 batalionów fortecznych obrony wybrzeża. Kadrę oficerską i podoficerską tych jednostek stanowią głównie Niemcy. Siły te uzupełnia sześć batalionów artylerii nadbrzeżnej. Pod niemieckim dowództwem walczy też 6 włoskich batalionów inżynieryjnych. Formowano także 38 całkowicie włoskich batalionów roboczych. Istniało także 15 jednostek łączności, transportowych i zaopatrzeniowych oraz 42 oddziały medyczne rozmieszczone w północnych Włoszech.

Kobiecy Korpus Ochotniczy przy Republikańskich Siłach Zbrojnych:

Kobiety działające w tej jednostce opiekują się rannymi, udzielają pomocy pielęgniarskiej, wykonują różne prace biurowe, w tym w administracji państwowej.

Formalnie siłami zbrojnymi RSI dowodzi marszałek Graziani, w istocie dysponuje nimi marszałek Albert Kesserling, dowódca południowo-zachodniego teatru wojny. Cztery dywizje piechoty wraz z jednostkami i formacjami pomocniczymi liczyły 400 000 ludzi.

Poza granicami kraju:

-5 batalionów „zasłony dymnej” w portach bałtyckich. 35-40 000 Włochów służy w jednostkach p-lot w Niemczech, Austrii, na Węgrzech, Bałkanach, nad Morzem Egejskim, we Francji, Belgii, Danii i Norwegii.
– 92 batalion Czarnych Koszul w Wiedniu.
-oddziały milicji włoskiej, batalion bezpieczeństwa oraz batalion ciężkiej artylerii we Francji. W bazie w Bordeaux nadal działają jednostki włoskiej marynarki.
-2 batalion artylerii pułku „Diemonte”, 8 batalion karabinów(tak w artykule z którego korzystałem… karabinów maszynowych? Karabinierów? ) piechoty, elementy 7 pp, 24 Legion Czarnych Koszul w Grecji.
-49 Legion Czarnych Koszul w Chorwacji, 72 i 86 Legion Czarnych Koszul oraz bataliony 81, 82, 40, 49, 33 ,111, 114 Czarnych Koszul w Czarnogórze.
-834 pułk medyczny w Rosji.

Lotnictwo RSI, Aeronautica Nazionale Repubblicana(ANR):

W przyszłości osobny artykuł.

Marynarka RSI, Marina Militare Repubblicana:

W przyszłości osobny artykuł.

Bibliografia(UWAGA! jest to bibliografia dla całego artykułu „Kampania Włoska”!):

Donald Sommerville, „Kronika II Wojny Światowej”, wyd. 1992
Bryan Perrett, „Rycerze Czarnego Krzyża”, Poznań 2009
Janusz Ledwoch, „Waffen SS”, Warszawa 1993
Tomasz Nowakowski, Mariusz Skotnicki, Jerzy Zbiegniewski, „Niemieckie Wojska Spadochronowe 1936-1945”, Warszawa 1996
Józef Garliński, „Polska w Drugiej Wojnie Światowej”, Warszawa 1994
Bogusław Wołoszański, „Sensacje XX Wieku”, Warszawa 1994
Wojciech Zalewski, „Amerykańskie Wojska Powietrznodesantowe”, [w: Taktyka i Strategia 1/2001]
Wojciech Zalewski, „Niemieckie Wojska Powietrznodesantowe”, [w: Taktyka i Strategia 1/2000]
Oblicza Wojny nr.8 „Bałkany i Kreta”
Oblicza Wojny nr.20 „Kampania we Włoszech”
Oblicza Wojny nr.22 „Powstanie Warszawskie”
Oblicza Wojny nr.24 „Bitwa o Berlin”
Gazety Wojenne nr.13, „Włochy przystępują do wojny”
Wacław Król, „Wielka Brytania 1940”, Warszawa 1996
Martin Clark, „Współczesne Włochy 1871-2006”, Warszawa 2009
W.Bieszanow, „1943 – rok przełomu”, Warszawa 2011
Gazety Wojenne nr.48 „Od Sycylii do Linii Gustawa”
Gazety Wojenne nr.51 „Lenino”
Bernard Ireland, „Wojna na Morzu Śródziemnym, Warszawa 2006
Janusz Piekałkiewicz, „Wojna na morzu 1939-1945”, Warszawa 2002
A.B.C. Whipple I zespół redakcyjny Time-Life Books, „Wojna na Morzu Śródziemnym”, Warszawa 1999
Bogdan Antoni Satalecki, „Jugosławia 1941-45”, Warszawa 1998
Antony Bevor, „Kreta – podbój i opór”, Kraków 2011
James J. Weingartner, „Dywizja Fuhrera – Leibstandarte SS Adolf Hitler”, Warszawa 2000
„Encyklopedia II Wojny Światowej”, Kraków 1994, Wydawnictwo Ryszard Kluszczyński
Chris Bishop – „Zagraniczne formacje SS”, Warszawa 2008
Richard J. Overy, „Wojna Powietrzna 1939-1945”, Warszawa 2007 (tabele)
Ronald H. Bailey I zespół redakcyjny Time-Life Books, „Wojna nad Europą”, Warszawa 2000
Przemysław Skulski, „Czas Apacza”, [w: Technika Wojskowa Historia 1/2010]
Michał Fiszer, Jerzy Gruszczyński, „Bombardowania strategiczne Włoch”, [w: Technika Wojskowa Historia 1/2010]
Mariusz Skotnicki, „Włoskie działa samobieżne Semoventi da 75/18”, [w: Technika Wojskowa Historia 1/2010]
Zbigniew Lalak, „Operacja ‘Husky’’, [w: Technika Wojskowa Historia 1/2010]
Jerzy Naziębło, „Sycylia 1943”, Warszawa 1995
Jacek Solarz, „Sycylia 1943”, Warszawa 2002
Leszek Molendowski, „Armia Republiki Socjalnej Włoch”, [w: Militaria XX Wieku 4/2009]
Konrad Nowicki, „Wojska niemieckie w bitwie pod Anzio”, [w: Technika Wojskowa Historia 5/2011]
Robert Wallece I zespół redakcyjny Time-Life Books, „Kampania Włoska”, Warszawa 1999
James Holland, „Piekło Italii”, Warszawa 2008.
Philip W. Blood, „Siepacze Hitlera”, Warszawa 2008
Leszek Molendowski, „Dywizja SS Mussoliniego – 29. Dywizja Grenadierów Waffen-SS (włoska), [w: Militaria XX Wieku nr specjalny 1(13)/2010)]
Leszek Molendowski, „Operacja „Zimowa burza” – ostatnie zwycięstwo Państw Osi, [w: Militaria XX Wieku nr 1(34)/2010]
Leszek Molendowski, „Lotnictwo Włoskiej Republiki Socjalnej 1943-1945, cześć III, 1944 – rok ciągłej walki”, [w: Militaria XX Wieku 6(45)/2011]
Richard Doherty, „Cel Monte Cassino”, Warszawa 2009
Matthew Parker, “Monte Cassino”, Warszawa 2005
David Stafford, “Ostatni rozdział 1945”, Warszawa 2009
Zbigniew Lalak, „Kierunek Anzio”, [w: Technika Wojskowa Historia 5/2011]
Leszek Molendowski, „Lotnictwo Włoskiej Republiki Socjalnej 1943-1945, cześć IV, 1945 – ostatnia obrona i klęska”, [w: Militaria XX Wieku 1(46)/2012]
Mariusz Skotnicki, „Uwolnić Duce! Gran Sasso 12 września 1943 r.”, [w: Technika Wojskowa Historia 5/2011]
Leszek Molendowski, „Lotnictwo Włoskiej Republiki Socjalnej 1943-1945, część II, Jednostki lądowe lotnictwa, [w: Militaria XX Wieku 5(44)/2011]
Roman Dąbrowski, „Sto dni Mussoliniego”, Warszawa 2002
Philippe Foro, „Włochy faszystowskie”, Kraków 2008