Leksykon Uzbrojenia: Macchi MC.202 „Folgore”
Macchi MC.202 „Folgore” (Piorun):
Myśliwiec jednomiejscowy, uważany za najlepszy włoski i „bez wątpienia jeden z najpiękniejszych samolotów jaki kiedykolwiek zbudowano”. Zaprojektował go Mario Castoldi na bazie MC.200 (a dokładniej MC.201, od którego przejął podwozie i usterzenie, także skrzydła były na nim wzorowane ), od początku zresztą był przekonany, że prawdziwe możliwości jego myśliwce osiągną po zastosowaniu silnika rzędowego. „Folgore” otrzymał natomiast zupełnie nowy kadłub, nawiązujący do pływakowych samolotów rekordowych, z których Macchi i Castoldi słynęli przed wojną. Projekt nie powstał na zamówienie, budowany był na koszt firmy Macchi z inicjatywy Castoldiego. Jego opinię potwierdził prototyp oznaczony M.M.445 oblatany 10 sierpnia 1940 na lotnisku Lonate Pozzolo (Varese) przez pilota fabrycznego Guido Carestiato. Samolot zrobił takie wrażenie, że natychmiast zalecono jego produkcję. Prędkość blisko 600 km/h, niezłe wznoszenie i prawidłowa reakcje na ruchy sterów, to były atuty nowego samolotu. Carestiato określił MC.202 jako niezwykle udany i nie posiadający żadnych wad. Po testach w Centro Sperimentale w Guidonia k. Rzymu (min. osiągnął tam 599 km/h na wysokości 5600 m) oraz Furbara (testy uzbrojenia) MC.202 skierowano do produkcji. W pierwszej połowie 1941 roku rozpoczęto jego masową produkcję.
Bezpośrednim impulsem do jego powstania było uzyskanie od Niemców licencji na silnik rzędowy Daimler Benz DB 601 Aa (w tym czasie Włosi otrzymali też licencję na 20 mm działka Mauser), nowe silniki produkują zakłady Alfa Romeo, zastąpiły one w większości włoskich myśliwców małej mocy silniki gwiazdowe. MC.202 eksploatowany był w latach 1941-45. Zastąpił Macchi C.200 i górował nad nim pod każdym względem (był mniej zwrotny?). Posiadał świetne właściwości lotne i pierwszorzędne osiągi. W porównaniu do poprzednika miał kadłub nowej konstrukcji (zmniejszono jego przekrój) i zakrytą kabinę (nakryta trzyczęściową osłoną z otwieraną na prawą stronę owiewką, za nią znajdowały się dodatkowe szyby, poprawiające widoczność do tyłu). Oczywiście całość konstrukcji była metalowa, pokrycie kadłuba stanowiła blacha duralowa. Podobne były skrzydła (lewe dłuższe o 20 cm dla skompresowania momentu obrotowego śmigła) , nie zmieniło się natomiast usterzenie. Prototyp posiadał chowane koło ogonowe, w maszynach seryjnych zamocowane na stałe. W zakładach Macchi, Breda i SAI-Ambrosini wyprodukowano w ok. 1150-51 (Pada też liczba 1500, obejmuje jednak niezrealizowane zamówienia) maszyn tego typu. Pierwsze 10 seryjnych MC.202 opuściło zakłady Macchi w okresie maj-lipiec 1941. Produkcję ograniczał brak silników rzędowych Alfa Romeo, dlatego też kontynuowano równoległą produkcji MC.200, który „Folgore” miał zastąpić. Od VII serii produkcyjnej zastosowano czołową szybę pancerną, chroniła przed pociskami kal. 12,7 mm . Samoloty późniejszych serii miały wzmocnione opancerzenie (tył i boki fotela pilota i kabiny) i dodatkowy wlot powietrza do silnika umieszczony na grzbiecie kadłuba przed kabiną pilota.
Jako pierwszy otrzymał „Folgore” 17 Gruppo z 1 Stormo w maju 1941, jednak gotowość bojową jednostka uzyskała dopiero jesienią. Jako pierwszy użył bojowo nowe myśliwce 9 Gruppo Caccia z 4 Stormo, dywizjon przezbroił się na nie z MC.200. Na wielką skalę użyty w Afryce Północnej. Bez kłopotu nawiązywał walkę z „Hurricanami” MK I, obciążonymi przez filtry przeciwpiaskowe. „Spitefire” Mk.V przewyższał „Folgore” jedynie uzbrojeniem. Włosi stosują podobną taktykę jak ich niemieccy sojusznicy na Bf 109 – atak z przewagą wysokości i ucieczka. Atutem samolotu jest prędkość, także nurkowania. Do słabszych stron myśliwca należała zwrotność w płaszczyźnie poziomej. „Folgore” zdołały wywalczyć panowanie w powietrzu nad Tobrukiem, czym przyczyniły się do upadku twierdzy w czerwcu 1942. Do 1943 roku walczą w Afryce Północnej, na Bałkanach, w basenie Morza Śródziemnego (akcje przeciwko Malcie i konwojom) oraz na froncie wschodnim. Samoloty przeznaczone do misji rozpoznawczych miały zamontowaną w kadłubie kamerę do zdjęć pionowych. W Tunezji z „Folgore” starli się Polacy z Polish Fighting Team. Nasi rodacy latający na „Spitfire’ach” IX mieli przewagą nad nieco już przestarzałymi MC.202. Samoloty tego typu na swoje konto zapisali min. Wacław Król i Stanisław Skalski. W dniu kapitulacji we Włoszech znajdowało się 201 MC.202 (w tym samoloty ostatnich serii w trakcie produkcji). 24 „Folgore” walczą w lotnictwie południowych Włoch, 47 „Folgore” wpada w ręce Luftwaffe, ANR posiada co najmniej 36 MC.202, używa ich głównie do szkolenia. Prawdopodobnie kilka lub kilkanaście maszyn Niemcy przekazali lotnictwu NDH (Chorwacja). Po wojnie ocalałe maszyny używano w szkole lotnictwa myśliwskiego w Lecce.
MC.202 planowano też użyć jako samoloty kierujące za pośrednictwem radia bezzałogowymi samolotami-bombami SIAI-Marchetti SM.79. W literaturze można też natrafić na inny opis podobnego projektu. Miała być to pilotowana, latająca bomba. Powstał nawet prototyp – Ambrosini A.R. Był to drewniany samolot napędzany silnikiem Fiat A.80 RC.41 o mocy 1000 KM, wyposażony w odrzucane po starcie podwozie. Pilot odpowiadał za start i naprowadzenie bomby na odpowiedni kurs, potem miał ratować życie na spadochronie. Dalsze sterowanie miało odbywać się drogą radiową. W kadłubie miało się znajdować 1000 kg bomb. Rozważano skopiowanie niemieckiego zestawu „Mistel”, na wysięgniku nad kadłubem Ambrosini A.R. miał być umieszczony MC.202. Dzięki temu nie trzeba było ryzykować życia pilota w samej bombie. Nad całością czuwać miał pilot myśliwca, po wykonaniu zadania wracający na „Folgore” do bazy.
Samoloty operujące nad morzem były wyposażone w pneumatyczną łódkę ratunkową typu dinghy, zaś „Folgore” latające w Afryce w zasobnik z żywnością i wodą, umieszczony w tyle kadłuba.
Na początku 1943 roku dwa MC.202 XIII serii oraz jeden silnik zamówiła Szwajcaria, jednak z powodu kapitulacji Włoch do jego realizacji nie doszło. W późniejszym czasie planowano dokupić jeszcze 18 MC.202. „Szwajcarskie” myśliwce zaanektowali Niemcy i przekazali ANR. „Folgore” trafiły także do Chorwatów, także przekazane przez Niemców. Jednak nie wiadomo ile było takich samolotów, ani nie znamy przebiegu ich służby.
MC.202 E.C. – „Esperimentale Cannonici” – samolot doświadczalny uzbrojony w działka. MC.202 z marnym efektem używano do przechwytywania bombowców. Jeden z doświadczalnych wariantów (M.M. 91974 XIII serii) wyposażono w dwa niemieckie działa MG 151/20 kal.20 mm (200 naboi na lufę), podwieszane w gondolach pod skrzydłami. Mimo takiej modyfikacji niewiele zdołał dokonać. Działka powodowały istotne pogorszenie osiągów i właściwości pilotażowych. MC.202 z działkami planowano też wykorzystać do zwalczania celów naziemnych.
MC.202AS – wersja tropikalna. Od III serii produkcyjnej filtr wlotu powietrza był standardem we wszystkich MC.202.
MC.202CB – wersja myśliwsko-bombowa. Samolot zabierał na zaczepach dwie bomby: 50, 100 lub 160 kg. Alternatywnie można było zabrać dwa dodatkowe zbiorniki paliwa 100 lub 150 dm sześciennych. Wyposażenie takie wprowadzano od IV serii produkcyjnej. Od VII serii wyrzutniki podskrzydłowe stały się standardem.
MC.202D – po rozpoczęciu prac nad MC.205, jeden MC.202 (M.M. 7768 III serii) był próbowany z chłodnicą cieczy umieszczoną z przodu kadłuba. Jej większa powierzchnia czołowa i lepszy przepływ powietrza miały poprawić parametry pracy silnika, jednak powiększona powierzchnia czołowa równolegle zbyt pogarszała osiągi. Nazywany także „Folgore III”.
Napęd: 12-cylindrowy silnik rzędowy w układzie V DB 601 A-1 o mocy 1175 KM – pierwsze maszyny, potem 12-cylindrowy, rzędowy odwrócony, chłodzony cieczą silnik Alfa Romea RA.1000RC.41-I „Monsone” o mocy 1175 KM (na licencji firmy Daimler Benz), śmigło Piaggio P.1001
Zapas paliwa: 430 dm sześciennych w zbiornikach: 2 x 40 dm, główny 270 dm i kolejny 80 dm sześciennych.
Prędkość maksymalna: 599 km/h na pułapie 5600 m
Prędkość ekonomiczna: 305 km/h na pułapie 5500 m (430?)
Prędkość wznoszenia: 20 m/sek.
Czas wznoszenia: na 1000 m w 54 s, na 5000 m w 4 min i 40 s, na 6000 m w 5 min i 55 s (prototyp – 6 m i 13)
Pułap: 11 500 m
Zasięg: 765-770 km (przy maksymalnej masie startowej i prędkości ekonomicznej)
Wymiary: rozpiętość – 10,58 m, długość – 8,85 m, wysokość – 3,03 m, powierzchnia płata – 16,8 m kw
Masa: 2357 kg (pusty samolot), 2937 kg (maksymalna masa startowa)
Uzbrojenie: 2 kadłubowe km Breda-SAFAT kal. 12,7 mm zsynchronizowane umieszczone nad silnikiem z zapasem amunicji 360-70 (400?) pocisków na lufę oraz od serii VII dodatkowo dwa lekkie skrzydłowe km Breda-SAFAT kal. 7,7 mm z zapasem amunicji 500 sztuk na lufę – były jednak zbyt słabe by zagrozić maszynom aliantów, demontowano je więc często by zmniejszyć masę samolotu
Udźwig bomb: część samolotów przystosowana do przenoszenia 320 kg bomb.
Leksykon Uzbrojenia: Myśliwce Regia Aeronautica i ANR w latach 1923-1945
Zdjęcia: 58 zdjęć Macchi MC.202 „Folgore”