Wojna Mussoliniego

1916 r.:

7-8 sierpnia: Podgora, Sabotino i San Michele, wszystkie te najważniejsze punkty austriackiej obrony pod Gorizią wpadły w włoskie ręce. Austriacy ewakuowali miasto, które niebawem zajęli Włosi.

Przed decydującym atakiem, który umożliwił Włochom pojawienie się na drugim brzegu Isonzo, o świcie, poruszając się wzdłuż jednego z chodników, por. Aurelio Baruzzi, pochodzący z Lugo di Romagna, dotarł nieniepokojony na austriackie tyły w rejonie Monte Podgora. Austriacy, od 48 godzin znajdujący się pod ogniem artylerii lub odpierający ataki, schowali się teraz w jaskiniach i schronach, a ich straże zostały zabite. Baruzzi dotarł z czterema ludźmi w rejon tunelu kolejowego w okolicy Lucincio. Tunel Austriacy zamienili w duży schron, wyposażyli go w energię elektryczną i drewniane szałasy. Ze zdecydowaniem i udając, że ma więcej ludzi, posługując się na przemian niemieckim i dialektem romańskim, mówiąc w tym drugim: „Boia d’un mond lèdar!” i „Stet ferum!” (po włosku: boia di un mondo ladro i stai fermo – to drugie to zostań w miejscu, a na pierwszym polegnę), Baruzzi wziął do niewoli ponad 200 żołnierzy przeciwnika. Baruzzi dokonał jeszcze jednego wyczynu: na czele plutonu z 28. pp „Pavia” przepłynął Isonzo, podpierając się drzewcem włoskiej flagi, by nie utonąć. Osiągnąwszy przeciwny brzeg powiesił tricolore na budynku stacji kolejowej w Gorizii, podnosząc tym nastroje żołnierzy oczekujących dopiero na atak przez rzekę. Beruzzi został nagrodzony przyznaniem złotego Medalu Waleczności Wojskowej (nieczęsto przyznawano go żywym). Poślubił Austriaczkę, zmarł w 1985 r. w wieku 88 lat.

10 sierpnia: żołnierze Włoscy przekroczyli pierwszą wielką dolinę Krasu, dolinę Doberdò. W rejonie Gorizii włoskie awangardy zaatakowały góry na wschód od miasta.

Nazario Sauro został powieszony w Pola. Pośmiertnie Wiktor Emanuel III nadał mu złoty Medal Waleczności Wojskowej.

11 sierpnia: żołnierze włoscy wylądowali w Salonikach, by stać się włoskim wkładem w działania Ententy na froncie bałkańskim.

11-12 sierpnia: Włosi zdobywają Oppachiasella w Carso di Comeno (zapewne okolice https://it.wikipedia.org/wiki/Comeno).

27 sierpnia: Włochy wypowiedziały wojnę Niemcom. Ungaretti napisał swój słynny wiersz „San Martino del Carso”.

29 sierpnia – 5 września: Włosi opanowali szczyt Monte Cauriol w dolinie Val di Fassa.

1 września: w Albanii Włosi opanowali Tepeleni.

9 września: we Włoszech powołano do służby wojskowej rocznik 1897.

12 września: kontyngent sprzymierzonych w Salonikach, który składa się z żołnierzy serbskich, włoskich, francuskich, angielskich i rosyjskich, dowodzonych przez gen. Maurice Sarrail, po przezwyciężeniu problemów politycznych i militarnych związanych ze stworzeniem międzynarodowego korpusu, pierwszy raz przeszedł do ofensywy. W akcji wzięło udział 44 tys. Włochów.

1916 r.:

6-17 sierpnia: szósta bitwa nad Isonzo, bitwa o Gorizię. CD. Wieczorem 7 sierpnia także w rejonie Krasu dowództwo austriackie nakazało odwrót na wschód, porzucano silne pozycje, które od dłuższego czasu okazywały się nie do zdobycia dla Włochów, by zaryzykować organizację obrony w nowym miejscu. W ten sposób w włoskie ręce wpadł spory obszar Krasu.

W południe 8 sierpnia poddali się ostatni obrońcy Monte Podgora. W powietrze wysadzono mosty w Lucinico, ale nie z tej przyczyny włoska ofensywa stanęła. Przeprawiwszy się przez rzekę brodami i za pomocą budowanych naprędce kładek, żołnierze brygad „Casale” i „Pavia”, od początku zaangażowanych w walkach pod Gorizią i złożonych głównie z Romańczyków, zaczęli się przedzierać do miasta, tocząc walki z austriackimi ariergardami.

W tym momencie sprzeczne rozkazy i zwłaszcza całkowite zignorowanie faktu istnienia nowej linii obrony austriackiej spowodowały wyhamowanie impetu włoskiego natarcia w rejonie Gorizii. Włosi stanęli naprzeciwko kolejnej silnej pozycji obronnej.

Zwycięstwo w tej bitwie zawdzięczano przede wszystkim udanej współpracy trzech rodzajów broni Regio Esercito: piechoty, artylerii i saperów. Od szóstej bitwy nad Isonzo zmienił się cały charakter walk toczonych na froncie nad Isonzo, a cała wojna włosko-austriacka weszła w nową fazę.

We Włoszech zapanował duży entuzjazm po zwycięstwie, ale nie brakowało też w ocenie sytuacji wojennej głosów nie mniej gorzkich od tego wyrażonego przez Paolo Caccia Dominioniego w pamiętniku: „Dziś jesteśmy w punkcie wyjścia, z wyjątkiem Gorizii i kawałka Trentino. I kilkuset tysięcy poległych”.

Paradoksalnie szósta bitwa nad Isonzo, która doprowadziła do zdobycia Gorizii, była jednym z najwspanialszych zwycięstw Ententy w 1916 roku: wszystkie ofensywy anglo-francuskie, że wspomnimy tylko Sommę, stały się krwawą łaźnią bez szans na uzyskanie przełomu. Ogółem, zwłaszcza na froncie zachodnim, przebieg konfliktu przybrał kształt wojny na wyczerpanie, z jaskrawym przypadkiem w postaci bitwy pod Verdun.

6 sierpnia: na północ od Monfalcone zmarł Enrico Toti. Rocznik 1882, pochodzący z Rzymu, Toti nie był oficjalnie żołnierzem Regio Esercito. Od 1908 roku inwalida, gdy trzeba było amputować jego nogę na skutek wypadku na kolei, jego zgłoszenie do wojska zostało trzykrotnie odrzucone. Znany był zwłaszcza z pokonania w latach 1911-1913, pomimo kalectwa, w siodełku swojego roweru, długich tras, docierając aż do Laponii i Sudanu oraz wszystkich ówczesnych stolic europejskich. Dzięki zainteresowaniu księcia d’Aosta, pozwolono mu dołączyć do Brygady „Acqui”, a następnie rowerowego III batalionu bersalierów, gdzie służył jako cywilny ochotnik bez przydzielania mu zadań na pierwszej linii. Podczas ataku na kotę 85 w rejonie Monfalcone, wielokrotnie trafiony, miał według legendy wznieść kulę inwalidzką ku przeciwnikowi i zakrzyknąć „Nun moro io!” (nie umrę!), by po chwili paść od wrogiej kuli. Postawę Totiego docenił Wiktor Emanuel III, który przyznał mu złoty Medal Waleczności Wojskowej.

1916 r.:

2 sierpnia: W Tarencie w powietrze wyleciał pancernik „Leonardo da Vinci”, niesłusznie podejrzewano austriacki sabotaż.

6-17 sierpnia: szósta bitwa nad Isonzo, bitwa o Gorizię. Bitwa była pierwszym wielkim zwycięstwem Włochów i jedynym sukcesem Ententy w 1916 roku. Sukces nie był wynikiem szczęśliwego zbiegu okoliczności, ani efektem powtarzanych dotąd frontalnych ataków na pozycje przeciwnika. Bitwa była pierwszym włoskim wysiłkiem ofensywnym, który zaplanowano z taką starannością, nie bez znaczenia było inteligentne użycie nowej rewolucyjnej broni: bombardy, czyli moździerza okopowego strzelającego pociskiem z dużym ładunkiem wybuchowym zdolnym niszczyć zapory z drutu kolczastego i fortyfikacje przeciwnika.

By zająć Gorizię należało wyeliminować trzy filary austriackiego przyczółka na Isonzo: Monte Sabotino, Podgora i San Michele. Szczególnie ważne było opanowanie Sabotino, gdzie znajdowało się obserwatorium artyleryjskie i umieszczone w jaskiniach stanowiska, które dawały wsparcie innym pozycjom rozmieszczonym w dolinie.

By zdobyć szczyt Sabotino, włoscy saperzy od miesięcy przygotowywali sieć krytych okopów, połączonych ze sobą przejściami, które miały umożliwić skryte podejście do wrogich pozycji, bez długiego narażania się na ogień snajperów i cekaemów. Po raz pierwszy, podczas fazy ataku włoskiej piechoty, Włosi wykonali ostrzał pociskami gazowymi stoków Monte Vodice, położonej naprzeciwko Sabotino, celem zneutralizowania działań austriackiej artylerii.

Pierwszym sektorem, gdzie miał miejsce włoski atak była Monte San Michele. Z pomocą bombard i dzięki skrupulatnemu przygotowaniu, charakterystycznemu dla tej bitwy, z niewiarygodną łatwością, zwłaszcza w porównania dla straszliwej sławy, jaką cieszyły się trzy szczyty San Michele, żołnierze włoscy zdołali opanować po południu 6 sierpnia szczyty 1 i 2. Rozległy obszar, na którym trwała bitwa, charakterystyka terenu w rejonie Krasu i zawzięty opór Austriaków sprawiły, że pomimo udanego początku włoskie natarcie zatrzymało się, także w oczekiwaniu na postępy na innych odcinkach frontu.

Ostrzał bombard i dział skierowany na Monte Sabotino trwał o 7.00 do 16.00 7 sierpnia, w tym okresie trzy włoskie kolumny, w tym ta kierująca się wprost na szczyt dowodzona przez płk Pietro Badoglio, przeszły do ataku. Wielu Austriaków, ogłuszonych przez bombardy, zostało zaskoczonych gdy tylko opuścili swoje schrony: o 16.35 na szczycie Sabotino, kocie 609, zawisła tricolore. Dłużej trwała austriacka obrona na Podgora: szczyt Podgora i Grafemberg wieczorem 7 sierpnia pozostały w rękach Austriaków, a Calvario i Lucinico opanowali Włosi. W tym momencie Boroević, który z pewnością nie spodziewał się tak silnej ofensywy, a kolejnego „klasycznego” ataku Włochów, nakazał ewakuację przyczółka mostowego pod Gorizią, by uratować tylu ludzi ilu będzie możliwe. Od ranka 8 sierpnia Austriacy przeprowadzili serię kontrataków na utracone cele, chciano przy tym nie tyle je odzyskać, co odwrócić uwagę Włochów od trwającego odwrotu 58. DP gen. Zeidlera. Z 18 tys. ludzi wchodzących w skład dywizji, która dotąd powstrzymywała uparte ataki Włochów, tylko 5000 zdołało się wycofać na drugi brzeg Isonzo.